Agnieszka Kijewska – „Mikołaj Kuzańczyk” – recenzja i ocena

Profesor Agnieszka Kijewska jest wykładowcą KUL, absolwentką filozofii i filologii klasycznej, autorką przekładów dzieł filozofów średniowiecznych (m.in. właśnie Mikołaja Kuzańczyka) oraz licznych omówień ich prac.

Swoją książkę podzieliła na dwie części: biografię Mikołaja oraz przegląd najważniejszych idei podejmowanych w jego pismach. Seria, w której ukazała się niniejsza książka – Wielcy Ludzie Kościoła – z założenia ma prezentować sylwetki, które znacząco wpłynęły na losy i nauczanie Kościoła, a nie „wgryzać” się w sedno ich myśli. Podobne założenie zdaje się przyjmować autorka. Z pewnością nie jest to książka dla osób zainteresowanych filozofią czy teologią Mikołaja. Biografia jest na tyle szczegółowa by zaciekawić postacią, „zaczepić” jego dzieła w kontekście politycznym i historycznym (oraz opisać jego liczne działania polityczno-reformatorskie – istotny element życiorysu), wytłumaczyć, jakim problemom poświęcił swoje życie. Podobnie część poświęcona pismom Kuzańczyka – daje jedynie przegląd koncepcji, w celu raczej pokazania ducha jego myśli, niż szczegółów. Jest to bolesne szczególnie ze względu na pomijanie części „maszynerii” rozumowania Mikołaja oraz problemów, na jakie natrafiały jego koncepcje. Kilkukrotnie autorka wspomina o sporze Mikołaja z Janem Wenckiem, który zarzuca mu między innymi panteizm i podważanie prawd wiary, jako konsekwencję przekroczenia zasady wyłączonego środka Arystotelesa – szkoda, że nie przedstawiono bliżej jego argumentów. Dla osób zainteresowanych filozofią są to najważniejsze problemy (parafrazując myśl Hillarego Putnama: nieistotne, że filozof się myli – ważne j a k się myli), więc nie jest to pozycja skierowana do nich. Natomiast historycy-mediewiści, którzy chcą dowiedzieć się czegoś o Mikołaju czy osoby, które chcą raczej poznać, czym się zajmował i w pół godziny rozejrzeć się w dorobku całego jego życia – uznają tę niewielką książeczkę za wartą polecenia. Dobór fragmentów prac Kuzańczyka, niezbyt obfity ze względu na małą objętość książeczki, jest trafny, daje próbkę stylu filozofa, wystarczy, by zainteresować i skłonić do samodzielnej lektury. Szczególnie reprezentatywny i urzekający jest fragment traktatu O grze w kulę, który autorka przytacza i komentuje na początku książki. Kuzańczyk prezentuje tam swoją kosmologię, mocno osadzoną w teologii, właśnie na przykładzie popularnej gry... polegającej na rzucaniu kulą.

Książka przypomina raczej broszurę, więc wydawca nie kładł nacisku na jakość wykonania. Niemniej praca korekty jest porządna; na końcu czytelnik znajdzie też kalendarium życia Mikołaja oraz bibliografię, która pomoże w doborze lektur dla tych, których autorka przekona do studiowania myśli filozofa. Dziwić może brak na wspomnianej liście choćby monumentalnej Historii Filozofii Fredericka Coplestona, jednego z bardziej wartościowych podręczników dostępnych po polsku, niemniej zainteresowani znajdą tam cenne wskazówki dla własnych poszukiwań.

Podsumowując, książka jest wartościowym wprowadzeniem do samodzielnego zgłębiania myśli Kuzańczyka. Dzięki starannie dobranym przykładom ukazuje bardziej inspirujące fragmenty jego myśli, zostawiając jeszcze ciekawsze ich niuanse i mankamenty dla własnych dociekań czytelnika.

Zredagował: Kamil Janicki