Dokumenty Środowiska Oberlangen trafiły do Archiwum Akt Nowych

Zachowane dokumenty były zaczątkiem rozbudowującego się, od 1971 roku, archiwum. Gromadzono w nim nie tylko oficjalne pisma i korespondencję, ale też prywatne dzienniki na podstawie których, udało się odtworzyć, dzień po dniu, historię niewoli. Zbierano również już powojenne relacje i wspomnienia, zachowane pamiątki, wykonane przedmioty. O tym, jak wyglądało życie w obozie, jak próbowano przeżyć psychicznie w ciężkich warunkach, świadczą zachowane anonimowe piosenki, wierszyki, często będące zbiorowym dziełem. Środowisko Oberlangen podjęło kilkakrotnie akcje ankietowe obejmujące okres okupacji, Powstania, niewoli i działalności tuż po uwolnieniu z obozu, a przed powrotem do kraju. Te cenne materiały stały się podstawą sesji naukowych, artykułów i książek: np. interesującej publikacji Małgorzaty Klasickiej „Kobiety – Powstańcy warszawscy w niewoli niemieckiej (1944-1945)” czy też sesji naukowej o kobietach – jeńcach w obozach hitlerowskich, która odbyła się na terenie dawnego obozu przejściowego w Łambinowicach (Lamsdorf). Owocem tej sesji był specjalny numer „Łambinowickiego Rocznika Muzealnego” z 1985 roku. Artykuły prasowe, publikacje pokonferencyjne i książki dotyczące Oberlangen są uzupełnieniem dokumentacji archiwum. Jest nim również kilkaset cennych zdjęć z II wojny światowej i a także tych obrazujących powojenne losy i działalność środowiska kombatantek.

Zebrani goście

Archiwum Środowiska Oberlangen ŚZŻAK jest niezwykle cennym zbiorem, dokumentującym bezprecedensowy przypadek przyznania kobietom statusu jeńców wojennych, uznania ich stopni wojskowych. Zgodnie z tym podziałem, kobiety oficerowie trafiły do oflagów, a żołnierki o niższej randze do stalagów. Wedle szacunków w Powstaniu Warszawskim uczestniczyło ponad 5 tysięcy żołnierek, z czego około 3 tysięcy trafiło do obozów na terenie Niemiec. W Oberlangen znalazło się 1721 kobiet.

Na uroczystość przekazania akt licznie stawili się kombatanci i kombatantki. Gości powitał dyrektor Archiwum Akt Nowych dr Tadeusz Krawczak. Przytoczył słowa Tomasza Strzembosza: „Gdyby nie stała, mrówcza praca kobiet, nie byłoby Państwa Podziemnego”. Następnie głos zabrał Stanisław Krakowski z Okręgu Warszawskiego ŚZAK, który przypomniał wyjątkowe kobiety w polskiej historii – Marię Wittek, Elżbietę „Zo” Zawacką, dywersantki z „Dysku” i ich zasługi w walce z okupantem: „Rozpoznanie, tego nie dokonywali mężczyźni. Pięknie dziękuję za Wasz wkład, za udział.” Podziękowanie to złożył na ręce pani Wandy Piklikiewicz, wiceprzewodniczącej Środowiska Oberlangen ŚZZAK. Pani Wanda przedstawiła krótko historię kobiet – jeńców wojennych, ich pobyt w obozie, a następnie moment wyzwolenia. Żadna z Polek przebywających w Oberlangen nie spodziewała się, że zostaną wyzwolone przez rodaków. Specjalnie uczyły się angielskiego, aby móc powitać nadchodzące wojska angielskie lub amerykańskie.

Wanda Piklikiewicz

Po przemówieniach gości, Mariusz Olczak, kierownik Oddziału V – Archiwum Czynu Niepodległościowego w AAN, opowiedział o przekazanych dokumentach. Do Archiwum Akt Nowych trafiło ok. 3 metrów akt, tj. ok. 200 jednostek archiwalnych. Zauważył, że akta te stanowią kompletne źródło badawcze dla osoby, która zdecyduje się pisać doktorat o kobietach – jeńcach obozu w Oberlangen. W Archiwum Akt Nowych znajduje się obecnie, po Muzeum Armii Krajowej i Studium Polski Podziemnej w Londynie, najwięcej dokumentów i pamiątek po żołnierkach i żołnierzach Armii Krajowej.

W trackie uroczystości zaprezentowano fragment kroniki filmowej, pokazującej moment wyzwolenia obozu przez 1 dywizje gen. Maczka. Następnie pokazano fragment 90-minutowego filmu „Konspiratorki. Polki w ruchu oporu 1939-1945”, który w sierpniu zostanie bezpłatnie wyświetlony w warszawskim kinie Muranów. Miłym akcentem było odznaczenie przez dyrektora AAN Tadeusza Krawczaka członkiń Komisji Historii Kobiet w Walce o Niepodległość odznakami z okazji „90-lecia Archiwum Akt Nowych”. Komisja, tak jak Środowisko Oberlangen, ma wielkie zasługi w ratowaniu dokumentów i pamięci po żołnierkach Armii Krajowej.

Uroczystość zakończyło mniej oficjalne zwiedzanie wystawy przygotowanej z okazji 90. rocznicy powołania do życia Archiwum Akt Nowych oraz rozmowy w kuluarach przy symbolicznej lampce wina. Wystawę, wybór najciekawszych dokumentów z zasobu archiwum, ukazującą najważniejsze momenty w historii współczesnej Polski, można oglądać codziennie w godzinach otwarcia archiwum.

Zobacz też

• Kalendarz imprez historycznych
• 90 lat Archiwum Akt Nowych
• Obrazki z niewoli
• W trosce o zachowanie pamięci bohaterek. Komisja Historii Kobiet w Walce o Niepodległość
• Przysposobienie Wojskowe Kobiet w Ministerstwie Rolnictwa i Reform Rolnych
• Chwała żołnierza polskiego i ciężkie brzmienia

Zredagował: Kamil Janicki