Gerhard Jeske – „Anioł z trąbką i inne opowiadania” – recenzja i ocena

Gerhard Jeske, autor zebranych opowiadań, jest z urodzenia gdańszczaninem. Zajmuje się teologią, fotografią, pisarstwem i publicystyką. Teksty zebrane w zbiorze Anioł z trąbką oparte są na wspomnieniach Jeskego i wzbogacone dodatkowo o fotografie archiwalne.

W momencie wybuchu II wojny światowej autor miał 10 lat. Jako młody chłopiec znalazł się w szeregach Hitlerjugend, z którego udało mu się zwolnić w przededniu zajęcia Gdańska przez Sowietów. Zbiór opowiadań Jeskego to literacka forma zapisu wojennych dziejów miasta, oparta na najbardziej bezpośrednim źródle – przeżyciach samego autora, w opowiadaniach ukrytego pod postacią chłopca. Dzięki takiemu zabiegowi czytelnik ma możliwość bliższego i bardziej osobistego odbioru wspomnień. Całość narracji ułożona jest chronologicznie, dzięki czemu możemy śledzić losy bohatera na podstawie przedstawionych przez niego wspomnień. Co jest pociągające w opowieściach Jeskego to fakt, że wiele z jego opisów kończy się w nieoczekiwanym momencie, co pozostawia w czytelniku pewien niedosyt, ale także zachęca do dalszej lektury.

Ze względu na sposób prowadzenia narracji, ukazywanej z perspektywy młodego chłopca dojrzewającego w latach wojny, obserwować możemy dorastanie bohatera, jego przyjaciół, którzy już nie wracają z frontów, zmiany, jakie dotykają miasto, ale także bardzo osobiste spostrzeżenia, nieraz dotyczące błahych spraw. Pełne drobiazgowych opisów wspomnienia tworzą bardzo wyraźny obraz Gdańska. Jeske przybliża nam także postacie swoich przyjaciół, a brutalność wojny ukazuje przez ich nagłą i niepotrzebną śmierć. Wstrząsające obrazy, które maluje przez czytelnikami autor, mieszają się z sielankowymi opisami codziennego życia w mieście oraz na wiejskich przedmieściach.

Mimo że autor jest Niemcem, jego wspomnienia – przede wszystkim godne polecenia wspomnienia z pobytu w Hitlerjugend, podczas którego Jeske nie ulega ideologizacji – są bardzo obiektywne. Dużą rolę tego obiektywizmu podkreśla we wstępie Józef Borzyszkowski w słowach: opisy Gerharda Jeske nie wywołują kontrowersji, gdyż autora cechuje krytyczny dystans do ówczesnej rzeczywistości. Jest to wielka zaleta tej publikacji, dzięki której możemy poznać i zobaczyć obraz miasta widziany oczami przeciętnego mieszkańca, świadomego wydarzeń toczących się wokoło, ale jednocześnie nie ulegającego presji nazistowskiej ideologii.

Opowiadania zebrane w tom Anioł z trąbką zostały już opublikowane w 1998 roku w Niemczech. Omawiane wydanie jest pierwszą edycją polską, poszerzoną o cztery teksty. Dla miłośników historii Gdańska oraz Pomorza niniejszy zbiór opowiadań będzie zapewne przyjemną lekturą, ale także próbą zobaczenia tego Gdańska, który w dużej części już odszedł w zapomnienie.

Książka wydana jest bardzo estetycznie, czyta się ją lekko, a same opowiadania opracowane zostały rzetelnie, stąd też publikacja nie budzi we mnie żadnych zastrzeżeń.

Redakcja i korekta: Agnieszka Kowalska