Historia świata według rosyjskiego banku

Timur Bekmambetow, reżyser reklam (fot. Mikhail Popov, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 1.0).

Bank Imperial używał w swojej kampanii reklamowej postaci historycznych w latach 1992-1997. Reżyserem był Timur Bekmambetow, późniejszy twórca „Straży Nocnej”, „Straży Dziennej”, „Wanted. Ściganych” i „Abrahama Lincolna, łowcy Wampirów”. W części reklam występowali także znani rosyjscy aktorzy tacy jak Jewgienija Ugłowa (Katarzyna Wielka), Iwan Ufimcew (Suworow), Viktor Verzhbitsky (Ludwik XIV, Aleksander Macedoński i Mikołaj I) oraz Semion Furman. Narratorami byli Innokientij Smoktunowski i Władimir Maszkow. Reklamy otrzymywały nagrody w latach 1992 oraz 1994-1996.

Podejście banku do faktów historycznych było dość swobodne, czego przykładem może być danie Konradowi III tytułu cesarskiego, twierdzenie, że Aleksander Wielki podbił Królestwo Partów, a także danie Janowi Sobieskiemu okazji do gry w szachy z Mechanicznym Turkiem, który istniał sto lat później. Zbroje Macedończyków i Niemców były już całkowitym pomysłem twórców.

Początkowe reklamy (m.in. pierwsza z Napoleonem, Ludwikiem XIV, Cezarem) podkreślały tylko jedną cechę władców: dokładność. Późniejsze przedstawiały różne anegdoty związane z historycznymi postaciami, a częstym wątkiem pojawiającym się w filmikach był motyw bogactwa. Co ciekawe, biorąc pod uwagę, że reklamowany był bank, pokazywane było ono jako wartość nietrwała. Drugim motywem było przedstawianie władców Rosji jako postaci zdolnych narzucić swoją wolę innym.

Starożytność

Najdawniejszą przedstawioną postacią był Aleksander Wielki. Reklama pokazywała sposób, w jaki walczył on z rozpusta wojska po podbiciu królestwa Partów. Najprawdopodobniej była to swobodna interpretacja pożaru Persepolis:

V wiek przed narodzeniem Chrystusa.

Aleksander Macedoński podbił Królestwo Partów, ale wojsko jego, pogrążone w rozpuście i obarczone bogatą zdobyczą, nie mogło posuwać się dalej.

I wtedy rozkazał on zebrać wszystkie trofea i spalić.

I poszli oni dalej, 

I uległy im i Persja, i Baktria, i Indie!

Aleksander Macedoński. Historia powszechna. Bank Imperial

Następna z reklam pokazywała przykry wypadek jaki przydarzył się Cezarowi. Pojawia się też w niej kolejny anachronizm: jedna z postaci patrzy na zegarek na ręce. Co ciekawe, Cezar jako jedyny nie nosi wieńca laurowego na głowie:

Dokładność. Cnota królów.

Ostatnim z przedstawionych władców starożytności był Neron. Twórcy przedstawili jego najbardziej zakorzeniony w powszechnej świadomości obraz, czyli złego śpiewaka zmuszającego Rzymian do oglądania swoich występów:

Cesarz Neron nadzwyczaj kochał śpiewać. A tysiące wdzięcznych obywateli godzinami słuchały umiłowanego cesarza. I tylko ciężka niedyspozycja lub śmierć mogły przeszkodzić im spełnić swój obywatelski obowiązek.

• Stała się.... tragedia....

Cesarz Neron. Historia powszechna. Bank Imperial

Średniowiecze

Następnym przedstawianym stuleciem był XII wiek. Reklama opisywała legendę o oblężeniu Weinsberga, w czasie którego Konrad III nakazał kobietom wynieść z miasta najcenniejszą rzecz:

Cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Konrad III otoczył gród Weinsberg w Niemczech Południowych. 

Rozgniewany uporem otoczonych, poprosił kobiety, by opuściły gród, pozwalając wziąć ze sobą najcenniejsze rzeczy, lecz tylko te, co zdołają unieść na sobie.

I kiedy otworzyły się wrota, zdumiony cesarz zobaczył kobiety, niosące na sobie swoich rannych mężów.

Na czele szła młoda księżna welfska, i Konradowi nic już nie pozostało jak zakończyć rzecz pokojem.

Konrad III. Historia powszechna. Bank Imperial

Czyngis Chan został w przeciwieństwie do powszechnego wyobrażenia okazany jako starzec rozmawiający z synami o tym co jest najważniejsze:

Pewnego razu ojciec spytał swoich synów:

• Co jest największą rozkoszą dla człowieka ?
• Polowanie z zysem - odpowiedział starszy.
• Bycie bogatym -- odpowiedział średni.

I tylko najmłodszy z nich, Ugedej, powiedział to, co tak chciał słyszeć ojciec:

• Dbałość o ojczyznę, oto największa rozkosz dla człowieka.

I nie skłamał Ugedej, przyszły władca Mongolii, dlatego że właśnie tak żył wielki ojciec jego - Czyngis-chan.

Czyngis-chan. Historia powszechna. Bank Imperial.

Potem pojawiał się pierwszy rosyjski bohater reklam: Dymitr Doński. Reklama pokazywała jego zwycięstwo na Kulikowym Polu:

Oni nigdy nie zwyciężali Mongołów.

I ojcowie ich nigdy nie zwyciężali Mongołów.

I dziadkowie ich nigdy nie zwyciężali Mongołów.

I oni wiedzieli, że zwyciężyć Mongołów nie można..

Dymitr Doński. Historia powszechna. Bank Imperial.

Kolejna reklama pokazywała ponownie historię Mongołów - Tamerlan rozkazał każdemu żołnierzowi przed wyjazdem na wojnę zostawić kamień i zabrać go po powrocie:

Imperium Tamerlana. XIV wiek.

Wyruszając na wyprawę, rozkazał Tamerlan każdemu wojownikowi zostawić koło drogi kamień.

I wyrósł kurhan.

I był ogień!

I było zwycięstwo!

I powracali oni.

I podnosili kamienie swoje.

Lecz zostały kamienie.

I ostatni szedł Tamerlan.

I podnosił on ciężkie kamienie.

I rozmawiał z nimi, wspominając ich imiona.

Tamerlan. Historia powszechna. Bank Imperial

Nowożytność

Epoka nowożytna rozpoczynała się od podboju uznających złoto za bezwartościowe Inków przez Hiszpanów. W reklamie nie było żadnej informacji o toczącej się wcześniej w Imperium wojnie domowej:

Dawno, dawno temu w Ameryce żyli Inkowie.

Oni nie znali pieniędzy a ze złota robili tylko to, co im się podobało: motyle, żaby, ślimaki.

Kiedy przypłynęli Hiszpanie, oni wyszli naprzeciw i cieszyli się.

I Wielki Inka podarował cudzoziemcom swoje motyle, żaby, ślimaki, a Hiszpanie przetopili je na cegły. 

W dniu swojej kaźni Wielki Inka przebaczył Hiszpanom. 

Przecież oni urodzili się tam, gdzie nie ma nic piękniejszego niż złota cegła.

Wielki Inka. Historia powszechna. Bank Imperial.

Iwan Groźny został pokazany w momencie, w którym objął ponownie władzę rozpoczynając samodzierżawie i walkę z bojarami. Ukazano też jego odpowiedź na pytanie: „Na jakich warunkach będzie rządził?”:

Mrok nad nami! Mrok!

Bojarzy rozgrabili majątek ziemi ruskiej!

Wojewodowie nie chcą być obrońcami chrześcijan!

Oddali Ruś na rozszarpanie Litwie, chanom, Niemcom!

Każdy myśli o swoim bogactwie!

Nikt nie pomni o ojczyźnie!

I przeto, z wielkim bólem serca, biorę na powrót państwa swoje i będę rządzić nimi samowładnie!

• A na jakich warunkach ?
• Na jakich warunkach ? 
• Potem się dowiecie....

Następna z reklam przedstawiała codzienny posiłek Ludwika XIV:

• Dziewięć
• Z dokładnością do kopiejki!

Dokładność. Cnota królów.

Wizja Piotra Wielkiego opierała się na przedstawieniu jego siły, pokazując, jak sam wyciągnął z błota karetę w drodze nad jezioro Pieriesławskie, gdzie budowano flotę (w rzeczywistości był to tylko jeden statek):

Rosja. Koniec XVII wieku.

Nie ma przemysłu, nie ma handlu, nie ma dostępu do morza.

Jesienią roku 1692 car Piotr jechał nad jezioro Periejasławskoje.

Tam, z dala od morza, powstawała flota.

Za miesiąc pierwsze okręty po lądzie wołokiem przeciągnięte zostały na Morze Białe.

Nieoczekiwanie dla całej Europy Rosja stała się morską potęgą. 

Piotr I. Historia powszechna. Bank Imperial.

Kolejna reklama opisywała niezwykły pojedynek szachowy Jana III Sobieskiego. W rzeczywistości, jak już wspomniano, Mechaniczny Turek powstał sto lat później:

W letni ranek 1693 roku, ongiś „oswobodziciel Europy od Turków”, polski król Jan Sobieski grał w szachy. Przeciwnikiem jego był przedziwny automat, który ogrywał naiwnych na bazarach Krakowa. 

Sobieski przegrał.

• Jeszcze raz zagrajmy! - burknął król i rzucił do puli tabakierkę.
• Trzeba posmarować, Wasza Wysokość -- zaprotestował właściciel automatu.
• Smaruj!

Ale i tą partię przegrał.

Rozłościwszy się, Sobieski cisnął na stół tabakierkę i poszedł precz. I wtedy zdarzyło się coś nieprawdopodobnego -- automat kichnął.

We wzburzeniu ograny król zerwał z automatu żelazną pokrywę i zobaczył pod nią człowieka.

• Zlituj się, Wasza Wysokość -- zapłakał automat - nad inwalidą, co zostawił nogi na polach bitw za ojczyznę naszą.
• Przysięgnijcie, że nikt nie dowie się, co zdarzyło się tutaj! - rozkazał król. - Inaczej pozbawimy ostatniego kawałka chleba obrońców naszych.

Jan Sobieski. Historia powszechna. Bank Imperial

Katarzyna Wielka pojawiła się w reklamie razem z Aleksandrem Suworowem, w Polsce znanym z rzezi Pragi. Warto zaznaczyć, że Suworow najpierw otrzymał gwiazdę, a dopiero potem tytuł:

A czemuż to hrabia Suworow nic nie je ? 

• Przecież jest post, matuszka. Do pierwszej gwiazdy nie można. Więc czekam.
• Gwiazdę Suworowi Aleksandrowi Wasiliewiczowi.

Katarzyna Wielka. Historia powszechna. Bank Imperial.

Wiek XIX

Napoleon jako jedyny został przedstawiony w dwóch reklamach. W pierwszej jako zwycięski wódz, w drugiej zaś jako uciekający z Rosji i pokonany:

Dokładność. Cnota królów.

17 listopada 1812 roku nad rzeką Berezyną francuskie wojska zostały ostatecznie rozbite. 

Cesarz Napoleon porzucił resztki swojej armii i uciekł do Paryża. Potajemnie. 

• Pani coś chciała, madame ?
• Ja tylko chciałam napatrzyć się na mojego cesarza. 
• Proszę spojrzeć, madame, to dla pani. Tutaj wyglądam o wiele lepiej.

Napoleon Bonaparte. Historia powszechna. Bank Imperial

Car Mikołaj I został pokazany jako dbający o dobre imię Katarzyny Wielkiej tak bardzo, że był w stanie wypowiedzieć wojnę Cesarzowi Francji, jeżeli nie przestanie się pokazywać w teatrach obrażającego ją spektaklu:

• Przekażcie imperatorowi Francji: Jeśli on natychmiast nie przerwie tego przedstawienia, ja wyślę do Paryża milion widzów w szarych szynelach, którzy zdołają wygwizdać go... w pewien sposób. 

Mikołaj I. Historia powszechna. Bank Imperial

Ostatnią z postaci był Aleksander II przedstawiony jako troskliwy gospodarz uważający, że lepiej jest karmić dobrze łabędzie niż je strzyc, gdyż wtedy nie odlecą. W reklamie wspomina się o zniesieniu poddaństwa Rosji w roku 1861, ale nie mówi się nic o ówczesnej sytuacji w Królestwie Polskim:

„Ośmielam się donieść Waszej Cesarskiej Wysokości, że chłopi pańszczyźniani chersońskiej guberni samowolnie oddalają się i uciekają na Krym. Dlatego proszę o pozwolenie na użycie wojska."

• Strzyżemy, Wasza Wysokość! By nie odleciały!
• Karmić trzeba lepiej, one wtedy nie odlecą.
• Odleciały....

W 1861 roku w Londynie ruszyła pierwsza linia metra, a w Rosji zniesiono poddaństwo chłopów.

Aleksander II. Historia powszechna. Bank Imperial

Powstała także reklama przedstawiająca wszystkich władców:

• Z dokładnością do sekundy!
• Z dokładnością do kopiejki!
• Z dokładnością do króla!
• Z dokładnością do króla!

Dokładność. Cnota królów.

Bank Imperial został założony w roku 1990 w Moskwie. Upadł w wyniku kryzysu bankowego w Rosji w roku 1998. Jeden z powstałych z niego podmiotów - Bank Słowiański (Славянский Банк) stworzył także reżyserowaną przez Bekmambetowa serię reklam o rosyjskich poetach, którą można uznać z formę kontynuacji cyklu.

Źródło: historycorner.wordpress.com

Tłumaczenie tekstu reklam na podstawie opisów pod filmami w serwisie YouTube, autorstwa Renaty Miłosz.

Redakcja: Tomasz Leszkowicz