Ian Playfair – „Pierwsze walki brytyjsko-włoskie 1939-1941” – recenzja i ocena

Omawiana książka jest częścią serii „History of the Second World War”, będącej oficjalną historią brytyjskiego udziału w tym globalnym konflikcie, która powstała na zamówienie rządu Zjednoczonego Królestwa. Całość podzielona jest na główne działy poświęcone odpowiednio: działaniom zbrojnym, frontowi wewnętrznemu (gospodarka, transport, finanse etc.), polityce zagranicznej, wywiadowi oraz służbie zdrowia. Większość z nich składa się z odrębnych serii zajmujących się poszczególnymi, zwykle bardzo obszernymi, tematami takimi jak np. działania zbrojne na poszczególnych teatrach działań wojennych czy produkcja zbrojeniowa. Łącznie powstało ponad 50 tomów oraz szereg dodatkowych publikacji, które choć nie należały oficjalnie do „History of the Second World War” to de facto ją uzupełniały.

Książka „Pierwsze walki brytyjsko-włoskie 1939-1941” stanowi pierwszy z sześciu tomów serii omawiającej działania zbrojne podczas II wojny światowej na Morzu Śródziemnym, w Afryce, na Bałkanach i na Bliskim Wschodzie. Operacje te przedstawiane są zwykle z perspektywy wyższych dowództw odpowiadających za dany obszar.

Autor omawianej książki, Ian Playfair, który opracował też trzy kolejne tomy tej serii, był generałem majorem brytyjskiej armii, który w czasie II wojny światowej początkowo piasował funkcję dyrektora planowania w ministerstwie obrony ([War Office]) Zjednoczonego Królestwa, a od 1942 roku pełnił różne funkcje w sztabach alianckich dowództw w Azji Południowo-Wschodniej.

Tytuł może wprowadzać w błąd ponieważ działania wojenne w rejonie Morza Śródziemnego rozpoczęły się oczywiście dopiero po przystąpieniu Włoch do wojny w czerwcu 1940 roku. Książka poświęca jednak pierwsze pięć, z dwudziestu trzech, rozdziałów przygotowaniom i planom obu stron konfliktu oraz sytuacji w regionie w latach 1931–1940. Kolejne dwie części pracy omawiają przystąpienie państwa Mussoliniego do wojny oraz konsekwencje upadku Francji. Pozostałe rozdziały szczegółowo opisują naprzemiennie działania na morzu oraz wszystkich frontach lądowych w tym regionie. Dla polskiego czytelnika szczególnie godne uwagi mogą być fragmenty dotyczące walk we Włoskiej Afryce Wschodniej, czyli Abisynii, Erytrei i Somali Włoskim – prawie nieznanych w naszym kraju. Poza nimi obszernie omawiane są operacje w Egipcie i Libii, stanowiących najważniejszy w tym rejonie teatr działań wojennych. Trzy rozdziały poświęcono też Włoskiej agresji na Grecję oraz rozmowom rządu Brytyjskiego z tym krajem, w sprawie udzielenia mu wsparcia – niemiecka ofensywa z kwietnia i maja 1941 roku omówiona jest natomiast dopiero w kolejnym tomie serii.

Na końcu książki znajdują się, obok kalendarium najważniejszych wydarzeń, również aneksy zawierające wybrane dokumenty, parametry najważniejszych samolotów brytyjskich, włoskich i niemieckich, listę najważniejszych dowódców brytyjskich w rejonie Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie oraz listę nazw kodowych brytyjskich operacji. Bezcennym uzupełnieniem tekstu książki jest 30, w większości kolorowych, map oraz 43 zdjęcia.

Książka posiada bardzo nieliczne przypisy źródłowe, co wynikało z założeń poczynionych przez redaktorów serii „History of the Second World War”. Ponieważ głównym źródłem wykorzystywanym przy jej pisaniu były dokumenty, które miały być przez jeszcze wiele lat po publikacji niedostępne m.in. ze względu na tajemnicę wojskową – zrezygnowali oni z zamieszczania odnośników do materiałów tego rodzaju. Dla dzisiejszego badacza tego tematu stanowi to niewątpliwą wadę – którą jednak w dużym stopniu wynagradza wysoka jakość prezentowanych w tej pracy badań.

Książka „Pierwsze walki brytyjsko-włoskie 1939-1941” daje polskiemu czytelnikowi wyjątkową możliwość poznania oficjalnego brytyjskiego spojrzenia na działania w basenie Morza Śródziemnego do maja 1941 roku. Należy tylko mieć nadzieję, że ukażą się też kolejne tomy tego opracowania.