J.F.C. Fuller – „Czołgi w Wielkiej Wojnie” – recenzja i ocena
John Frederic Charles Fuller przed wybuchem Wielkiej Wojny miał już za sobą długą służbę w armii brytyjskiej, m.in. w Indiach, oraz udział w wojnie burskiej. W styczniu 1914 roku rozpoczął naukę w Akademii Sztabu (Staff College), co zaowocowało późniejszymi przydziałami do sztabów, a od 1916 roku do dowództwa Sekcji Ciężkiej Korpusu Karabinów Maszynowych, pod którą to nazwą ukrywały się pierwsze oddziały czołgów. 26 grudnia 1916 roku został szefem sztabu Hugha Ellesa – dowódcy brytyjskich czołgów we Francji. Przed końcem I wojny światowej Fullera przeniesiono z brytyjskiego Korpusu Czołgów do Ministerstwa Wojny, gdzie miał zajmować się szkoleniem. Korzystając z okazji i wolnego czasu, zajął się – wykraczając poza przydzielone mu obowiązki – popularyzowaniem nowej broni, jaką były czołgi.
Pierwszą jego większą publikacją, wydaną w 1920 roku, były właśnie Czołgi w Wielkiej Wojnie ([Tanks in the Great War 1914–1918]). Po niej opublikował jeszcze wiele innych książek i artykułów zarówno traktujących o zasadach dowodzenia i historii wojen, jak i wskazujących na korzyści wynikające z motoryzacji i mechanizacji armii. W okresie międzywojennym był dzięki nim uznawany za czołowego teoretyka wojsk pancernych na świecie i nazywany niekiedy wręcz „prorokiem” wojsk zmechanizowanych.
Przeczytaj:
Książka Czołgi w Wielkiej Wojnie składa się ze wstępu i czterdziestu krótkich, kilku- kilkunastostronicowych rozdziałów. W pierwszym rozdziale uwzględnione są projekty wozów bojowych opracowywane na zachodzie Europy, począwszy od schyłku XIV wieku. Pozostałe rozdziały zajmują się już czołgami – przedstawiając wszechstronny obraz ich genezy, konstrukcji, organizacji oddziałów, stosowanej taktyki oraz udziału w I wojnie światowej. Uwzględniono w nich wszystkie bitwy, w których brała udział nowa broń, włącznie z walkami pod Gazą w Palestynie. Tekst jest często wzbogacony szczegółowymi opisami wyróżniających się działań i sukcesów pojedynczych czołgów lub grup paru wozów. Nie brakło też omówienia rozwoju broni pancernej we Francji, Niemczech i w USA oraz niemieckich działań w dziedzinie jej zwalczania. Jeden z rozdziałów poświęcono ponadto działaniom 17 batalionu samochodów pancernych powstałego w 1918 roku. Poza tym przedstawiono też wyczerpująco kwestie takie jak praca sztabowa i przygotowanie do bitwy, działalność mechaników i inżynierów, organizacja systemu łączności czy kompanie zaopatrzeniowe czołgów. Omawiając współpracę czołgów z lotnictwem, Fuller przewidział nawet wykorzystanie w przyszłości samolotów do transportowania paliwa dla wysuniętych czołówek pancernych (s. 214).
Tłumaczenie jest zasadniczo poprawne, choć można odnaleźć parę, jeśli nie błędów, to przynajmniej niejasności jak na np. s. 38: postanowiono sformować niewielką jednostkę Machine-Gun Corps, nazwaną „Sekcją Ciężką” (Heavy Section), co powinno brzmieć raczej: postanowiono w ramach Korpusu Karabinów Maszynowych (Machine-Gun Corps) sformować niewielką jednostkę nazwaną „Sekcją Ciężką” (Heavy Section) itp.
Wartość książki jako źródła do dziejów brytyjskiej broni pancernej niewątpliwie znacznie podnosi to, że jej autor był uczestnikiem wielu opisanych wydarzeń i znał osobiście większość osób zaangażowanych w powstanie i wykorzystanie czołgów podczas I wojny światowej, a swą pracę napisał bezpośrednio po zakończeniu omawianych w niej wydarzeń, w roku 1919. Czołgi w Wielkiej Wojnie to podstawowa pozycja dla każdego, kto chciałby badać lub choćby bliżej poznać ten temat. Należy cieszyć się, że praca o tak fundamentalnym znaczeniu dla historii wojskowości trafiła w końcu do rąk polskiego czytelnika.
Redakcja i korekta: Agnieszka Kowalska
