Łukasz Gacek – „Chińskie elity polityczne w XX wieku” – recenzja i ocena

Łukasz Gacek, niedawny absolwent politologii oraz studiów blisko- i dalekowschodnich na UJ, obecnie zaś pracownik Katedry Bliskiego i Dalekiego Wschodu na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ stoi dopiero u progu kariery badawczej. Zdążył już jednak opublikować wiele artykułów naukowych, dotyczących historii politycznej Chin i Tajwanu na łamach wielu prestiżowych pism. W 2007 roku Autor uzyskał stopień doktora nauk politycznych, przedstawiając dysertację pt. „Chińskie elity polityczne wobec procesu modernizacji 1921–2000”.

Autor już na wstępie wskazuje na kilka zasadniczych celów, które chce osiągnąć w swej pracy. Należą do nich m.in. „przedstawienie genezy poszczególnych zjawisk polityczno-społecznych w kontekście historycznym, a także określenie funkcji poszczególnych instytucji działających na gruncie badanej rzeczywistości” (s. 8), „ukazanie różnic programowych pomiędzy Kuomintangiem [Partia Narodowa – K.K] a Komunistyczną Partią Chin” (s. 9), czy też „ukazanie, w jaki sposób przedstawiciele elity władzy uczestniczyli w procesie kreowania polityki państwa i podejmowania ważnych z punktu widzenia interesu narodowego decyzji” (s. 9). Podobnych problemów Gacek wymienia więcej: rozwój myśli politycznej w Chinach na przełomie XIX i XX w., przedstawienie biografii i historii dojścia do władzy Mao Zedonga i Chiang Kai-sheka, ukazanie różnic między Kuonmintangiem a KPCh, KPCh a Kominternem, rozwój komunizmu po śmierci Mao oraz funkcjonowanie obu chińskich partii na początku XXI w. Szeroko porusza również, jakże dziś aktualną, kwestię Tajwanu.

Nie bez powodu wymieniam w tym miejscu cele pracy Gacka – pragnę bowiem pokazać mnogość zagadnień poruszonych w książce. Chcę jednocześnie podkreślić, że każde z nich z osobna może pretendować do szczegółowego omówienia na łamach zupełnie odrębnych, autonomicznych prac.

Autor stworzył więc podręcznikową syntezę opartą, co warte podkreślenia, o bardzo obszerną bibliografię. Sięgnął do przeszło dwustu pozycji książkowych, wydawnictw źródłowych, czasopism oraz do licznych stron internetowych, w tym również w języku chińskim. Wyniki swoich studiów zawarł w dwudziestu jeden rozdziałach, ułożonych chronologicznie, co znacznie ułatwia śledzenie wywodu prowadzonego przez Gacka. W książce pojawia się również wkładka ze zdjęciami, głównie portretowymi, czołowych polityków chińskich XX w. Ważne, że Autor bardzo często stosuje przypisy, które nie tylko uwiarygodniają rzeczy pojawiające się w tekście, ale mogą też posłużyć za skuteczne wskazówki bibliograficzne. Tematyka historii najnowszej Dalekiego Wschodu nie jest w Polsce częstym tematem badań.

Na początku swej pracy Gacek stawia tezę i stara się ją udowodnić, zgodnie z zasadami warsztatu politologa, nie stroniąc jednak od metod stosowanych w badaniu historycznym. Autor przekonuje mianowicie, że komunizm chiński był systemem narodowym, nie kopiującym rozwiązań z innych państw, przede wszystkim z ZSRS. Udowadniając swoje wnioski Gacek śmiało sięga w przeszłość Chin. Odwołuje się do tradycji czasu cesarstwa, konfucjanizmu i specyficznej chińskiej mentalności z niego wynikającej. Rozważa wpływ tradycji na postawę późniejszych twórców pierwszych partii politycznych Chin. Nie próbuje jednak zamknąć wszystkich czynników mających wpływ na charakter późniejszej KPCh tylko i wyłącznie w granicach Państwa Środka. Cały czas utrzymuje kontekst międzynarodowej sytuacji geopolitycznej, w jakiej Chiny znalazły się i funkcjonowały od XIX w. Swoje wywody prowadzi lekkim piórem, co pozwala odczuć pasję Autora do podjętego przez niego tematu. Dzięki sile merytorycznych argumentów i specyfice swego stylu pisarskiego, charakteryzującego się m.in. posługiwaniem się w tekście bardzo krótkimi zdaniami, Gacek w bardzo przekonywający sposób broni swojej tezy.

„Chińskie elity polityczne w XX wieku” to książka świetnie wypełniająca poważną lukę w polskiej historiografii dotyczącej państw Dalekiego Wschodu. Kolejną mocną stroną recenzowanej pozycji jest to, że czyni to przystępnym językiem, za pośrednictwem narracji prowadzonej w świetnym stylu. Znacznie ułatwia to obcowanie z tekstem, z natury rzeczy przesiąkniętym licznymi sinologizmami, które dla wielu osób wychowanych i wykształconych w kulturze europejskiej mogą stanowić istotną przeszkodę w sięgnięciu po książkę podejmującą zagadnienia związane z dziejami takich państw, jak Japonia, Korea czy Chiny.

Praca Łukasza Gacka jest, w mojej opinii, lekturą obowiązkową dla wszystkich historyków i hobbystów, interesujących się historią zarówno państwa Wielkiego Muru, jak i historią powszechną ostatniego stulecia. Wydaje mi się ona być szczególnie wartościowa dla studentów, którzy w końcu otrzymują syntezę najnowszej historii Państwa Środka, bogatą w wartość merytoryczną i napisaną w świetnym stylu.

Redakcja: Michał Przeperski

Korekta: Bożena Pierga