„Mówią wieki” nr 4/2013 – „Zbrodnia i kłamstwo katyńskie”

W numerze (aż 112 stron!) można przeczytać:

Dwie rozmowy redakcyjne poświęcone sprawie katyńskiej:

• W pierwszej prof. Wojciech Materski, Sławomir Z. Frątczak, kierownik Muzeum Katyńskiego, oraz Aleksiej Pamiatnych, działacz rosyjskiego Stowarzyszenia „Memoriał” zasłużony dla ujawnienia prawdy o zbrodni katyńskiej zastanawiają się, dlaczego Stalin, Beria i towarzysze z sowieckiego politbiura zdecydowali się zgładzić tysiące Polaków przetrzymywanych w obozach jenieckich i więzieniach NKWD na Białorusi i Ukrainie. Dociekają, jak narodziło się i dlaczego tak długo trwało kłamstwo katyńskie. Wreszcie spierają się o to, dlaczego Rosja tak bardzo boi się prawnego i moralnego rozliczenia Katynia.
• W drugiej rosyjska historyczka prof. Natalia Lebiediewa opowiada, jak u schyłku ZSRR zainteresowała się Katyniem i opublikowała pierwszy w wysokonakładowej prasie sowieckiej artykuł sugerujący, że zbrodni dokonało NKWD.

„Zanim zginęli”

• Adam Rafał Kaczyński przypomina stalinowskie represje na Polakach – obywatelach ZSRR z lat trzydziestych XX wieku. Część ofiar tzw. operacji polskiej NKWD spoczywa w Lesie Katyńskim pod Smoleńskiem, niedaleko masowych grobów polskich oficerów z 1940 roku.
• Grzegorz Jasiński w artykule „Polscy jeńcy w sowieckiej niewoli” opisuje warunki panujące w obozach, postawę przetrzymywanych w nich Polaków, presję funkcjonariuszy NKWD.
• Ewa Kowalska z Muzeum Katyńskiego na przykładzie życiorysu płk. Jana Boronia, lekarza z Przemyśla zmobilizowanego do Wojska Polskiego w sierpniu 1939 roku, ukazuje, że w Katyniu zginęła przede wszystkim polska inteligencja. Jej zniszczenie było celem zarówno okupanta sowieckiego, jak i niemieckiego.
• Tomasz Bohun w artykule „Strzał w tył głowy” przedstawia, jak zapadła i jak została wykonana decyzja o zamordowaniu Polaków – to przejmujący materiał o „technologii śmierci” sowieckiego NKWD.

„Zbrodnia ujawniona”

• Prof. Tadeusz Wolsza w tekście „Wiosna 1943 roku” oraz Marcin Czajkowski w artykule „Niemiecka gra polską tragedią” zajmują się tym, jak Niemcy, ujawniając i nagłaśniając zbrodnię katyńską, chcieli wbić klin w koalicją antyhitlerowską. Liczyli także – bez powodzenia – na pozyskanie ludności krajów okupowanych, w tym Polaków, dla haseł wspólnej walki z komunizmem pod przewodem Berlina.
• Hubert Kuberski w artykule „Świadkowie ludobójstwa” przybliża sylwetki członków Międzynarodowej Komisji Lekarskiej, która badała groby katyńskie w 1943 roku. Niektórzy z nich dostali się później w ręce komunistów i pod groźbą represji musieli się odciąć od stwierdzeń o sowieckiej winie. Inni zmagali się z oskarżeniami o kolaborację z Niemcami. Przypomina też polskich świadków Katynia, którzy jak pisarze Ferdynand Goetel i Józef Mackiewicz musieli uciec z kraju na zachód.

„Kłamstwo przeciw prawdzie”

• Witold Wasilewski w artykule „Kulisy i scena kłamstwa” opisuje, jak NKWD spreparowało dowody świadczące o niemieckiej winie za Katyń, a rozpropagowała komisja akademika Burdenki
• Paweł Libera przedstawia okoliczności wydania w Polsce Ludowej propagandowej książki „Prawda o Katyniu” Bolesława Wójcickiego

Tomasz Szczepański w artykule „PRL a pamięć Katynia” ukazuje, jak władze komunistyczne zwalczały prawdę o zbrodni katyńskiej, oraz przypomina działania środowisk niezależnych i opozycji demokratycznej na rzecz jej upamiętnienia. Jest tu mowa m.in. o pomniku postawionym przez Rodziny Katyńskie na warszawskich Powązkach, który nocą ukradła SB.

• Konrad Puzyński opisuje postawę władz Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii wobec zbrodni katyńskiej, dowodząc, że choć wiedziały, kto jej dokonał, milczały, aby nie zrazić sowieckiego sojusznika. Dopiero zimna wojna i konflikt w Korei sprawiły, że przypomniano sobie o niej.
• Anna Maria Jackowska pokazuje, jak podchodzi się do Katynia we Francji – ze względu na dominację lewicy w życiu intelektualnym był to i czasem nadal jest temat drażliwy.
• Znany rosyjski historyk Mark Sołonin polemizuje z negującymi prawdę o Katyniu tezami Jurija Muchina, którego książki sprzedają się w Rosji w dużych nakładach – to fragment książki, która ukaże się niebawem nakładem REBISU.

„Między Polska a Rosją i Ukrainą”

• Justyna Prus-Wojciechowska opisuje, jaką rolę odgrywała i odgrywa sprawa katyńska w stosunkach polsko-rosyjskich od 1990 roku do dziś. Nie brakuje tu tematów drażliwych, takich jak rosyjskie śledztwo katyńskie (Rosja nadal nie ujawniła części akt) czy tzw. anty-Katyń, czyli próba przykrycia zbrodni rzekomym polskim ludobójstwem na żołnierzach Armii Czerwonej wziętych do niewoli w 1920 roku.
• Jerzy Platajs i Maciej Dancewicz z Wydziału Zagranicznego Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa opisują ekshumacje i okoliczności powstania polskich cmentarzy wojennych w Katyniu, Charkowie i Miednoje, a także znaleziska z Bykowni na przedmieściach Kijowa, które potwierdzają, że chowano tam polskie ofiary zbrodni katyńskiej.
• Jerzy Platajs przybliża sylwetkę śp. Andrzeja Przewoźnika, sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, niezwykle zasłużonego dla badania i upamiętnienia zbrodni katyńskiej, który zginął w katastrofie smoleńskiej w 2010 roku.
• Muzeum Katyńskie, oddział MWP – dzieje powstania, zbiory, plany otwarcia nowej ekspozycji.

Ponadto w numerze:

• Czwarty odcinek serii „Bitwy epoki napoleońskiej” – „Arcole 1796”
• Dodatek edukacyjny „Mówią wieki w szkole”. W nim m.in.: „Katyń na lekcji historii”, „Historia i społeczeństwo – nowy przedmiot w szkołach ponadgimnazjalnych”, konkursy „Szkolna Liga Historyczna” i „Polsko-Niemieckie Zagadki”, kolejny odcinek cyklu poświęconego obrazom Jana Matejki.