Nowoczesne metody dokumentacji zabytków. Przykład badań archeologicznych w Wilanowie

Cel badań archeologicznych w Wilanowie. Rola archeologii w rekonstrukcji ogrodu

Badania archeologiczne na terenie Zespołu Pałacowego w Wilanowie mają na celu odtworzenie wyglądu dawnej kompozycji ogrodowej. Zmiany spowodowane przez II wojnę światową doprowadziły do zatarcia historycznego układu przestrzennego. Kwerenda historyczna prowadzona w archiwum nie jest w stanie dostarczyć pełni informacji na temat rozplanowania ogrodu w poszczególnych okresach historycznych. Dokonując jej spotyka się projekty, które w rzeczywistości nigdy nie były zrealizowane. Istnieje konieczność weryfikacji pozyskanego w ten sposób materiału poprzez badania archeologiczne. Zajmuje się tym archeologia ogrodowa.

Pałac w Wilanowie. Fot. 2006.

Pierwsze badania mające na celu pozyskania materiałów dla rekonstrukcji kompozycji ogrodowej przeprowadzono w 1870 roku na terenie Willi Hadriana w Tivoli. Na początku XX wieku badania z zakresu archeologii ogrodowej były prowadzone w Pompejach. Dziedzina ta rozwinęła się w latach 70. XX wieku ze względu na postęp w zakresie paleobotaniki oraz dendrochronologii. W latach 80. i 90. przeprowadzono podobne badania w wielu założeniach Europy Zachodniej.

Ogród Wilanowski został zaprojektowany w końcu XVII wieku przez Augustyna Locci. Założenie od samego początku było unikatowe na skalę europejską, o czym świadczą słowa hrabiego Bogusława Dönhoffa, który zwiedział teren prawie wiek później: Ozdobą ogrodu są partery kwiatowe, złocone rzeźby i sadzawki (…). Posagi w ogrodach są różne, dobre i złe. Są z pozłacanego ołowiu, jeszcze z czasów Jana III, który postawił warunek, aby wszystko zostawić jak było za jego życia.

Ogólne rozplanowanie najważniejszych części ogrodu zostało zachowane do dziś, jednak poszczególni właściciele rezydencji wprowadzali mniej lub bardziej spektakularne zmiany kompozycji, które miały na celu dostosowanie kompleksu do współcześnie im panujących stylów czy gustów. Przykładem jest tu działalność Elżbiety Sieniawskiej, która w pierwszej połowie XVIII w. usunęła zniszczoną dekorację rzeźbiarską oraz umieściła nowy ornament na kwaterze tarasu górnego. Olbrzymie zmiany, jeśli chodzi o aranżację ogrodu, poczynił na początku XIX wieku Stanisław Kostka Potocki. Został wówczas skomponowany romantyczny krajobrazowy park angielsko-chiński ze sztucznie usypaną wyspą.

Pałac w Wilanowie około 1900 roku.

Obecny wygląd ogrodu jest wynikiem prac prowadzonych w latach 50. i 60. XX wieku. W tym okresie prof. Gerard Ciołek przeprowadził rewaloryzację ogrodu ze zniszczeń powstałych podczas II wojny światowej. Prace te nie zostały niestety poprzedzone dokładną kwerendą historyczną i były prowadzone przy ograniczonym budżecie.

Ogród wymaga przeprowadzenia ponownej rewaloryzacji, poprzedzonej wnikliwymi badaniami interdyscyplinarnymi, mającymi na celu odtworzenie faktycznego stanu z poszczególnych okresów funkcjonowania. Potrzebę tę dostrzega obecny dyrektor Muzeum Pałacu w Wilanowie – Paweł Jasknis, który pełni tę funkcję od 2002 roku. Badania są prowadzone przez zespół historyków, historyków sztuki, architektów, geologów, antropologów, konserwatorów zabytków. Ważną rolę weryfikacyjną kwerendy źródłowej odgrywają tu również archeolodzy działający od 2003 roku pod kierunkiem Andrzeja Gołębnika. Podczas badań niezbędne jest zestawianie wyników pozyskanych badań z materiałem ikonograficznym, kartograficznym oraz źródłami pisanymi.

Ogród pałacu współcześnie. Fot. Marek i Ewa Wojciechowscy. Lic. CC ASA 3,0.

Badania wykopaliskowe już w pierwszym sezonie dostarczyły informacji na temat historycznych nawierzchni ogrodowych, dekoracji rzeźbiarskiej oraz roślin ozdobnych. Dzięki odkopanym postumentom możliwe jest zweryfikowanie ustawienia rzeźb. Dla odczytania szaty roślinnej niezbędne jest nie tylko badanie makroszczątków, ale i wykonywanie analizy palinologicznej (badania zachowanych pyłków roślin). Wyniki tych badań również należy zestawiać z materiałem źródłowym innego typu, gdyż istnieje zagrożenie, że próbki glebowe mogą być pobrane z warstw niwelacyjnych ziemi, która została przywieziona na teren założenia w XIX wieku oraz po II wojnie światowej.

Wymieniając szczegółowo zadania archeologii ogrodowej na terenie zespołu pałacowego w Wilanowie, można do nich zaliczyć:

• Odnalezienie znanych ze źródeł archiwalnych fundamentów architektury ogrodowej;
• Odnalezienie przebiegu i dokładnego wyglądu dróg ogrodowych z różnych okresów funkcjonowania ogrodu;
• Odtworzenie dawnej szaty roślinnej pokrywającej ogród;
• Poznanie form fontann ogrodowych oraz systemu doprowadzającego do nich wodę;
• Określenie poziomu i zasięgu użytkowania dla różnych części ogrodu.

Archeologia ogrodowa niesie za sobą jednak pewne zagrożenia, z którymi często borykają się badacze w Wilanowie. Na terenie ogrodu można dotrzeć do licznych warstw z okresu przedpałacowego, które tematycznie nie są przedmiotem badań archeologii ogrodowej. Można więc się obawiać, że odkrycia z młodszych epok zostaną zbagatelizowane przez badaczy lub nie zostanie do nich przywiązana należyta uwaga. Przykładem może tu być obiekt średniowieczny z wykopu 50 eksplorowanego w sezonie 2007. Obiekt ten został przebadany tylko w połowie, gdyż tylko tę część obejmował wykop. Mimo takich możliwości wykop nie został poszerzony, gdyż nie ten okres jest przedmiotem badań.

Drugim zagrożeniem, jakie niesie ze sobą archeologia ogrodowa jest destrukcyjny wpływ na współczesną roślinność. Zasięg badań powinien być wytyczony w taki sposób, by ich skutki w tym zakresie były jak najmniejsze. Mimo wszelkich starań osiągnięcie tego celu jest niezwykle trudne. Świadczy o tym chociażby fakt, że w sezonie 2007 na skutek otwarcia wykopu 54 została zniszczona pnąca roślinność pokrywająca położoną w sąsiedztwie pergolę.

Wykopy powinny być odpowiednio zabezpieczone przed ruchem turystycznym, a jednocześnie postępy prac powinny być na bieżąco udostępniane turystom, tak by w ten sposób uatrakcyjnić badany teren.

Kilka słów o Systemach Informacji Geograficznej (GIS). Co to takiego?

Z języka angielskiego: Geographic Information System. Jest to zintegrowany zestaw interfejsu w postaci mapy z bazami danych. Systemy te są przeznaczone do gromadzenia, przechowywania, analizy i przedstawiania danych przestrzennych. Mają one szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach, takich jak: geografia, geologia, kartografia, geodezja, komunikacja, administracja, ochrona środowiska, infrastruktura, turystyka, a także archeologia. GIS pozwalają na jednoznaczne i szybkie zinterpretowanie ujętych kompleksowo danych o terenie, ich uproszczoną obsługę i aktualizację, integrację w złożonym programowo i sprzętowo środowisku komputerowym, analizę i syntezę w połączeniu z systemowym podejmowaniem decyzji, zarówno w skali lokalnej jak też regionalnej i globalnej.

Gromadzenie jak największej ilości informacji w oparciu o mapę jest znacznie starsze od Systemów Informacji Geograficznej. Już pod koniec XVIII wieku francuski kapitan Luis Alexander Berthier opracował mapę, na której przedstawił ruchy wojsk w trakcie bitwy pod Yorktown, która odbyła się w 1781 roku. Na początku XX wieku w USA rozpowszechniły się ręcznie wykonywane mapy nakładkowe, które obrazowały tematykę demograficzną i ekonomiczną. Pojawienie się możliwości, jakie niesie za sobą komputeryzacja spowodowało, że zaczęto myśleć o automatyzacji map nakładkowych, których minusem był ograniczony zasięg przestrzenny. GIS powstał w 1963 roku w Kanadzie na skutek działalności Rogera Tomlinsona. Był to pierwszy taki system obejmujący zasięgiem teren całego kraju. Jego zadaniem było ukazanie potencjału rolnego Kanady. Były tam wprowadzane takie dane jak rodzaj gleby, wododział czy zalesienie. Informacje naniesiono na mapę w skali 1:50 000. System ten istniał do lat 90. XX wieku.

W końcu lat 60. XX wieku Amerykański Urząd statystyczny opracował format GBF – DIME (Geographic Base File, Dual Independent Map Encoding), dzięki któremu powstał cyfrowy spis adresów wszystkich ulic w Stanach Zjednoczonych. Naniesiono do tego systemu dane pozyskane podczas spisu ludności w 1970 roku. W 1964 roku na Harwardzie powstało Harvard Laboratory for Computer Graphics and Spatial Analysis, wynikiem pracy którego stał się SYMAP (Synagraphic Mapping System). Był to program, dzięki któremu możliwe stało się opracowanie mapy za pomocą komputera.

Rozwój GIS-u ściśle wiąże się z cyfrową teledetekcją, która początkowo była wykorzystywana od lat 60-tych XX wieku przez wojskowe służby szpiegowskie. Dekadę później pojawiły się satelity cywilne (np. Landsat), pozwalające na uzyskiwanie w szybki sposób wielu nowych danych dotyczących powierzchni Ziemi. W latach 70. XX wieku powstały firmy M&S Computing oraz ESRI (Environmental System Research Institute), które wniosły znaczący wkład w rozwój GIS-u. W 1995 roku powstała pierwsza mapa cyfrowa obejmująca zasięgiem terytorium całego państwa (Wielką Brytanię).

Prawdziwą rewolucję przyniosły komputery osobiste PC oraz rozwój internetu, pozwalający wykorzystywać GIS w skali globalnej.

Wykorzystanie GIS w archeologii

GIS ma szerokie zastosowanie w archeologii. Systemy te pozwalają na naniesienie na mapę cyfrową nowo odkrytych stanowisk i artefaktów. Dzięki niemu istnieje możliwość zestawienia takich danych jak ukształtowanie terenu, wysokość nad poziomem morza, występujące gleby, szlaki komunikacyjne, sieć hydrologiczna, roślinność z rozwojem osadnictwa. Porównując te dane system automatycznie może odszukać położenie innych potencjalnych stanowisk.

Naniesiona dokumentacja może być w łatwy sposób opublikowana w internecie, co daje szansę interpretacji stanowiska badaczom na całym świecie. Szczególnie jest to ważne w badaniach ratowniczych, które nie pozwalają na prowadzenie ponownych badań „in situ”.

Kolejną szansą, jaką niesie ze sobą GIS dla archeologii, jest jej popularyzacja. Publikacja badań w internecie w atrakcyjny sposób może wzbudzić szerokie zainteresowanie społeczeństwa. Dzięki systemom istnieje możliwość przygotowania wirtualnych wycieczek do miejsc związanych z historią. W atrakcyjny sposób naniesiona dokumentacja w miejscach, gdzie były prowadzone badania archeologiczne byłaby istotnym dla popularyzacji dziedziny uzupełnieniem takiej wycieczki.

Wykorzystanie GIS na terenie zespołu pałacowego w Wilanowie.

Zastosowanie GIS w Wilanowie znajduje się w fazie wstępnej. Do tej pory została opracowana docelowa koncepcja organizacji systemu. Przyjęto główne założenia i plan działania, jeśli chodzi o zakres, jaki ma obejmować GIS. Wyniki badań mają być udostępniane za pomocą strony internetowej. Interfejs w założeniu ma być skonstruowany tak, by mogli skorzystać z niego różni użytkownicy w zależności od kompetencji i zainteresowań. Mieliby oni posiadać różne uprawnienia.

Oficjalna strona wykopalisk w Wilanowie

Do pierwszej grupy należeliby goście, turyści odwiedzający witrynę poświęconą badaniom. Część interfejsu przygotowana dla nich miałaby charakter edukacyjny. Dzięki niemu można by było pozyskiwać aktualne informacje oraz zadawać pytania. Użytkownicy tego typu mieliby ograniczone prawa dostępu do bardziej zaawansowanych funkcji sytemu. Drugą grupą korzystającą z interfejsu mają być pracownicy muzeum, którzy dzięki swoim kompetencjom mogliby współdziałać z archeologami i prowadzić monitoring badań archeologicznych. Chodzi tu o konserwatorów, ogrodników, architektów.

Trzecią grupą, do której byłby skierowany interfejs, mieliby być badacze i pracownicy naukowi. Szczegółowo publikowane za pośrednictwem internetu dane pozwoliłyby na interpretację znalezisk przez specjalistów z całego świata. Mieliby oni uprawnienia do formułowania pytań, analizy wyników badań oraz wprowadzania do systemu nowych danych.

Ostatnią grupą byliby administratorzy zarówno z zakresu GIS, odpowiedzialni za techniczną stronę prezentowanych wyników, jak i merytoryczni administratorzy innych dziedzin związanych z Wilanowem. Ci ostatni mogliby rozszerzyć bazę danych w ramach tych samych systemów. Nad przyznawaniem poszczególnych uprawnień miałby czuwać główny administrator systemu.

Cele, jakie przyświecają wykorzystaniu GIS w Wilanowie mają charakter zarówno dokumentacyjny, badawczy, jak i edukacyjny. Dzięki niemu ma powstać funkcjonalne, przejrzyste archiwum, które będzie mogło być podstawą dla dalszych badań. Systemy te dadzą możliwość wizualizacji dużych zbiorów danych. Jeżeli chodzi o funkcję edukacyjną, to za pomocą GIS da się tworzyć prezentacje do wykorzystania w Muzeum oraz publikowania w internecie. W planach jest również udostępnienie turystom zwiedzającym zespół pałacowy wirtualnego przewodnika z GPS-em.

W chwili obecnej na oficjalnej stronie internetowej poświęconej wykopaliskom w Wilanowie zostały już opublikowane wyniki badań z sezonów 2007-2009 z zastosowaniem systemu GIS. Każdy z sezonów opatrzony jest planem ogrodu z nałożoną siatką arową oraz naniesionymi otwartymi wówczas wykopami. Ich zasięg jest zaznaczony kolorem czerwonym oraz opatrzony numerem wykopu. Za pomocą umieszczonego na nich hiperłącza wskazując te pola, można przejść do podstrony będącej opisem przebiegu prac oraz wstępnej interpretacji znalezisk danego wykopu. Każdy opis opatrzony jest przedstawieniem planów stratygraficznych poszczególnych warstw, za pomocą ortofotografii. Takie rozwiązanie pozwala na dokonywanie własnej interpretacji za pośrednictwem strony internetowej. Wyniki badań są na bieżąco publikowane, dzięki czemu zainteresowane osoby mają stały dostęp do wyników badań.

Każdy z sezonów opatrzony jest planem ogrodu z nałożoną siatką arową oraz naniesionymi otwartymi wówczas wykopami.

Wadą dostępnego w tej chwili interfejsu jest brak zestawienia wszystkich otwartych do tej pory wykopów na jednym planie. Każdy z nich jest przypisany do konkretnego sezonu badawczego. Sprawia to wprawdzie, że plany stają się bardziej czytelne, ale uniemożliwia całościowe spojrzenie na przeprowadzone prace.

Czym jest ortofotografia?

Ortofotografia to dział fotogrametrii zajmujący się cyfrową obróbką obrazów pozwalającą na przekształcenie zdjęć w ten sposób, by uniknąć błędów wynikających z nachylenia aparatu i deniwelacji terenu. Dzięki tej technice powstają obrazy o osi prostopadłej do każdego punktu fotografowanego obszaru. Programy komputerowe pozwalają na zestawienie ze sobą kilku obrazów i wspólne przekształcenie. Tak otrzymane obrazy mogą zostać następnie wykorzystane w systemie GIS.

Na marginesie – historia fotogrametrii

Rysunkiem perspektywicznym zajmowali się już w starożytności Euklides oraz Marcus Witruwiusz Polio. W średniowieczu tą dziedziną trudnił się wybitny Arab Ali Al-Hazen. W połowie XVI wieku Włoch Balltasare Lanci stworzył urządzenie podobne do stolika topograficznego, ułatwiające tworzenie rysunków perspektywicznych i prostych map. W 1692 roku Wilhelm Leibniz wprowadził do nauki pojęcie siatki współrzędnych. Malarze i rysownicy stosowali prostopadłą siatkę ustawianą przed rysowanymi obiektami w celu dokładnego odwzorowania obrazu. Pierwsze pomiary oparte na teorii rzutu środkowego pojawiły się na długo przed wynalezieniem fotografii. Pionierem w kartografii tego typu był mieszkaniec Szwajcarii – Capeller. Wykonał on w 1726 roku odręcznie rysunki perspektywiczne i za ich pomocą stworzył mapę góry Pilatus w Alpach Berneńskich.

Podstawy teoretyczne tego typu rysunkom i opracowywaniu na ich podstawie map nadał matematyk J. H. Lambert w wydanym w 1759 roku dziele „Frye Perspektive”. Metoda ta została nazwana ikonometrią.

Powstanie sensu stricto fotogrametrii nie byłoby możliwe bez wynalezienia fotografii. Za ojca tej dziedziny uważa się Francuza Josepha Niecéphora Niépce. Wynalazcy temu jako pierwszemu, w 1826 roku, udało się utrwalić obraz na cynowej płytce pokrytej światłoczułym asfaltem syryjskim. 33 lata później wojskowy inżynier Aime Laussedat skonstruował kamerę pomiarową, za pomocą której wykonał zdjęcia fragmentów Paryża. W ten sposób powstała tak zwana fotogrametria stolikowa. Do takich pomiarów koniecznością było stworzenie aparatu przystosowanego do celów mierniczych. Jeszcze w tym samym roku powstał zaprojektowany przez Brunnera jeden z pierwszych fototeodolitów.

W połowie XIX wieku niezależnie od siebie zaczęły powstawać w Niemczech i Rosji zdjęcia fotograficzne służące do pomiaru i inwentaryzacji zabytków architektonicznych. Albrecht Maydenbauer wykonał w 1858 roku fotografie tego typu przedstawiające katedrą Wetzlar. Ten sam badacz stworzył termin „fotogrametria”. W tym samym roku Włoch Paul Ignazio Pietro Porro skonstruował kamerę panoramiczną oraz fototeodolit. Odkrywcy udało się wyeliminować błąd dystorsji obiektywu. Na przełomie XIX i XX wieku skonstruowano stereokomparator oraz stereoautograf. Fotogrametria z pewnością nie rozwinęłaby się bez możliwości, jakie niosą za sobą zdjęcia wykonywane z powietrza. Pierwszą fotografię z balonu wykonał Francuz Gaspard Felix Tournachon. Pionierzy fotografii lotniczej wykonywali zdjęcia również za pomocą kamer zamontowanych na latawcach, jednak prawdziwy rozwój tej dziedziny wiąże się z braćmi Wright, którzy w 1903 roku skonstruowali pierwszy samolot. Pierwsze zdjęcie wykonane z pokładu samolotu powstało nad Rzymem w trzy lata później.

Rozwój fotogrametrii przyniosła użyteczność dziedziny w działaniach wojskowych podczas I i II wojny światowej. W 1924 r. w USA powstał pierwszy film wielowarstwowy, a w 1937 r. wykonano pierwsze kolorowe zdjęcie fotogrametryczne. W dwudziestoleciu międzywojennym w Europie Zachodniej powstały pierwsze prywatne firmy fotogrametryczne.

Kolejnym przełomowym krokiem w historii fotogrametrii była komputeryzacja. Fin Uki Helav w 1954 roku skonstruował autograf analityczny. W latach 80. XX wieku powstały ortofotomapy oraz prototyp stacji cyfrowej. Rewolucyjnymi zmianami lat 90. XX wieku było powszechne zastosowanie aparatu cyfrowego i GPS.

Zastosowanie ortofotografii

Klasyczna fotografia nie może pełnić funkcji dokumentacyjnej ze względu na błędy: dystorsji oraz perspektywiczny. Pierwszy z nich jest wadą układu optycznego polegającą na uwypukleniu części obrazu bez zmiany jego ostrości. Błąd perspektywiczny polega na tym, że wszystkie punkty wykonane na fotografii nie są położone prostopadle względem obiektywu (teoria rzutu środkowego). Otofotografia ma na celu wyeliminowanie obydwu błędów w ten sposób, by uzyskany obraz mógł być pełnym odwzorcowaniem rzeczywistości i posiadał właściwości dokumentacyjne.

Ortofotografia w Wilanowie

Podczas badań na terenie Zespołu Pałacowego w Wilanowie duży nacisk został położony na odpowiednie przygotowanie części wykopu, która będzie poddana dokumentacji. Niezbędne jest dokładne doczyszczenie planu i rozmieszczenie znaczników na siatce prostokątnej. Do tego celu w Wilanowie używane są glazurnicze krzyżyki dystansowe. Kolejnym etapem jest zroszenie terenu oraz wykonanie fotografii. Ważne jest odpowiednie światło. Fotografie podlegają kalibracji za pomocą programu WiseImage Pro 6. Podczas tego procesu usuwane są zniekształcenia dystorsji oraz perspektywiczne. W ten sposób uzyskiwany jest obiekt w rzucie prostopadłym. Kolejnym elementem procesu ortofotografii jest łączenie fotografii tego samego obiektu oraz mozaikowanie, czyli łączenie i wyrównywanie barwno-tonalne dla pokrywających się ze sobą fragmentów fotografii. W ten sposób powstaje obraz całego obiektu. Ta część procesu wykorzystuje program Adobe Photoshop. Następnie za pomocą AutoCAD 2006 przebiega proces interpretacji wektorowej, czyli zmiany grafiki rastrowej na wektorową. Tak powstały obraz można poddać analizie przestrzennej i umieścić w systemie GIS.

Wizualizacje 3D

Do nowoczesnych metod dokumentacji zabytków na terenie Zespołu Pałacowego w Wilanowie należy zaliczyć wizualizacje 3D. Aby móc je wykonać, podobnie jak to było w przypadku ortofotografii, należy odpowiednio przygotować badany teren. Ważny jest również sprzęt, którym dysponujemy oraz odpowiednie oprogramowanie. Niezbędne jest, aby otrzymany obraz był możliwy do interpretacji. Do stworzenia wizualizacji w terenie używane są tachimetry oraz skaner laserowy. Tworzenie wizualizacji 3D w Wilanowie ma dwa cele. Pierwszym z nich jest rekonstrukcja stanowisk zniszczonych bezpowrotnie przez archeologów, a drugim rekonstrukcja struktur wielowymiarowych towarzyszących wykopom. Do uzyskania tego celu wykorzystywane są programy AutCad Civil 3D 2009, PI 3000 Topcon, WiseImage 11, Photoshop z serii CP oraz Ruino 3.

W ten sposób zostały już zmodelowane: mur oporowy, stropy niektórych warstw wykopów, część szkieletów z cmentarzyska przy oranżerii oraz część odnalezionej ceramiki.

Metody publikacji wyników badań archeologicznych w Wilanowie. Wzorcowe udostępnianie informacji społeczeństwu

Zespół Pałacowy w Wilanowie jest jednym z częściej odwiedzanych przez turystów miejsc w Warszawie. Archeolodzy prowadzący badania na co dzień spotykają się z dużym zainteresowaniem zwiedzających. Badania w takim miejscu powinny być otwarte na zapewnienie zainteresowanym bieżących informacji dotyczących celu badań oraz znalezisk. Jest to ważna funkcja edukacyjna, a także popularyzatorska nie tylko dla Wilanowa, ale także dla całej archeologii. Wprawdzie w miarę możliwości pracownicy udzielają wszelkich informacji, lecz niezbędne są również oficjalne działania w tym zakresie.

Strona internetowa Muzeum w Wilanowie

Dobrym sposobem przekazywania informacji skierowanych dla ruchu turystycznego są tablice informacyjne ustawiane przy większości wykopów. Przy wejściu na teren objęty pracami jest ustawiona ogólna tablica przedstawiająca cel badań na terenie zespołu oraz realizatorów przedsięwzięcia. W ramach otwierania kolejnych wykopów pojawiają się przy nich tablice zawierające bieżące informacje na temat tego, jakie prace obecnie są prowadzone na danym wykopie. Tablice znikają po zamknięciu wykopu. Są one przejrzyste i jednolite.

Na "oficjalnej stronie wykopalisk w Wilanowie": http://www.golembnik.pl/wilanow/index.php również są publikowane bieżące informacje. Można tam odnaleźć dane o przebiegu prac i wyniki badań. Informacje są aktualizowane z opóźnieniem, w stosunku do prac prowadzonych w wykopie, od trzech dni do dwóch tygodni. Interfejs strony oparty na bazie GIS i ortofotografii pozwala na przeprowadzenie własnej interpretacji badań i jest jednocześnie atrakcyjny dla odwiedzającej stronę osoby. Informacje o poszczególnych pracach podzielone są na sezony badawcze. Za pomocą strony można poznać również techniki pracy archeologów oraz zespół. W przyszłości planowane jest udostępnienie na stronie dokumentacji z zakresu znalezisk wydzielonych. Prezentacja ma mieć charakter chronologiczny. Badania prowadzone podczas dwóch pierwszych sezonów wykopaliskowych na terenie zespołu pałacowego w Wilanowie publikowane były na stronie KOBIDZ-u, który wówczas prowadził badania.

Wyniki tych prac zostały opublikowane również w roczniku KOBIDZ w tomach 1 i 2 wydanych w latach 2004-2005. Tom trzeci, w którym miały być przedstawione dalsze wyniki, nie ukazał się.

Ważnym aspektem prezentacji wyników badań w świecie naukowym jest udział badaczy w konferencjach naukowych. W przypadku Wilanowa są oni zobowiązani do udziału w czterech konferencjach w ciągu roku. Co roku są też organizowane wewnętrzne konferencje w pałacu w Wilanowie dotyczące wykopalisk. Konferencje te mają charakter otwarty.

Wnioski

Badania wykopaliskowe prowadzone na terenie Zespołu Pałacowego w Wilanowie ukazują możliwości dokumentacji i publikacji badań w atrakcyjnej i nowoczesnej formie. Przyczynia się to do popularyzacji dziedziny, jaką jest archeologia i stanowi przeciwieństwo dla badań, które jeszcze niekiedy od lat 50. XX wieku nie doczekały się publikacji. Problem stanowi fakt, iż nie ma w Polsce żadnych postanowień prawnych, oraz zaleceń, które regulowałyby standardy dotyczące dokumentacji zabytków.

Zobacz też

• „Wilanów mój widzę ogromny”, czyli historia jednego pomnika

Bibliografia

Literatura:

1. Fijałkowski W., Wilanów dawny i współczesny, wyd. Interpress, Warszawa 1985.
2. Kotlinowska Z., Wilanów: przewodnik, wyd. Muza, Warszawa 1996.
3. Renfrew C., Bahn P., Archeologia: Teoria. Metody. Praktyka, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2002.
4. Zapart P., GIS: Komputerowe Systemy Informacji Przestrzennej, wyd. Intersoftland, Warszawa 1994.
5. Longley A. P., Goodchild F. M., Maguire J. D., Rhind W. D., Magnuszewski A. (red.), GIS. Teoria i praktyka, wyd. PWN, Warszawa 2006.
6. Ławecka D., Wstęp do Archeologii, wyd. PWN, Warszawa 2003.
7. Gotlib D., Iwaniak A., Olszewski R., GIS: Obszary zastosowań, wyd. PWN, Warszawa 2007.
8. Piasecki B. M., Fotogrametria lotnicza i naziemna, wyd. PPWK, Warszawa 1968.
9. B. Dönhoff, Voyage de la Prussė á Varsoviè, 24 IX – 9 X 1780, [w:] Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1963.
10. Słownik Wyrazów Obcych, red. Kamińskiej-Szmaj, wyd. Europa, Warszawa 2001.

Artykuły:

1. Sikora D., Rola archeologii ogrodowej procesie rewaloryzacji ogrodu zabytkowego na przykładzie Ogrodu Wilanowskiego, [w:] Monument, wyd. KOBIDZ, Warszawa 2004.
2. Kamiński R., Zastosowanie cyfrowej fotogrametrii naziemnej na wykopaliskach w ogrodach wilanowskich [w:] Zeszyty Archeologiczne i Humanistyczne Warszawskie nr 1 : Podhorce i Wilanów. Interdyscyplinarne badania założeń rezydencjonalnych, Warszawa 2008.

Strony internetowe:

1. Gotlib D., Olszewski R., Od nakładek do n-warstw, „GeoForum”, 2006 (dostęp 11 maja 2009).
2. Tyszczuk S., Badania archeologiczne - metodologia dokumentacji, strona prywatna autora (dostęp 16 maja 2009).
3. Oficjalna strona wykopalisk w Wilanowie (dostęp 17 maja 2009).

Zredagował: Kamil Janicki