Plan Warszawy Georges’a Louisa Le Rouge’a z 1768 roku – oprac. K. Wagner, P. E. Weszpiński – recenzja i ocena

Le Rouge’a z 1768 roku

Autorzy opracowania: Katarzyna Wagner,

Paweł E. Weszpiński

Opracowanie legendy: Barbara Hensel-Moszczyńska, Paweł E. Weszpiński

Wydawca: Muzeum Warszawy

Rok wydania: 2014

Stron: 142 strony (książka)

• plan Warszawy 105 cm x 50 cm

Oprawa: twarda

Cena: 69 zł

Ocena naszego recenzenta: 8/10

(jak oceniamy?)

Inne recenzje książek historycznych |

Omawiane wydawnictwo jest pierwszym tytułem z zaplanowanej serii „Plany Warszawy”, przygotowywanej przez Muzeum Warszawy. Każdy kolejny zawierać ma reprint planu w oryginalnej skali z opracowaną legendą, a także książkę zawierającą szczegółowy opis kartograficzny i wprowadzenie dotyczące historii miasta w czasach powstania planu.

Część książkową wydawnictwa podzielono na dwie większe partie. Pierwsza przygotowana została przez Katarzynę Wagner, doktorantkę w Zakładzie Historii Nowożytnej Instytutu Historycznego UW, która naukowo zajmuje się historią miast dawnej Rzeczypospolitej. Autorka skupiła się przede wszystkim na zadbaniu o kontekst historyczny całego przedsięwzięcia. Pokrótce opisane zostały losy miasta w czasach saskich. Jego odbudowa po wielkiej wojnie północnej, kierunki rozwoju, a także kwestie związane ze zmianami w strukturze społecznej mieszkańców Starej i Nowej Warszawy. Naturalnie znacznie więcej uwagi poświęcono epoce stanisławowskiej, zwłaszcza pierwszym latom panowania Stanisława Augusta. Autorka w bardzo przystępny i syntetyczny sposób omówiła kolejno samą elekcję i wewnętrzne konflikty polityczne z początku panowania – konkretnie mającą ważny epizod warszawski konfederację barską oraz kwestie związane z ustrojem miasta i ustanowioną, także dla Warszawy, komisją dobrego porządku. Znacznie bardziej szczegółowo scharakteryzowane zostały królewskie inwestycje w stolicy, kulturalny i artystyczny mecenat władcy oraz wątki społeczne (liczba ludności, podziały wyznaniowe) i gospodarcze (handel i rzemiosło warszawskie).

Drugą partię książki, przygotowaną przez uznanego varsavianistę Pawła E. Weszpińskiego, można określić jako kartograficzną. Autor przeprowadził nie tylko analizę tytułowego planu, ale ponadto porównał pracę G.L. Le Rouge’a z trzema innymi planami z epoki – Tirregaille’a (1762 r.), Rizzi Zannoniego (1772 r.) i Tardieu (1790). Ciekawym zabiegiem było także zakreślenie pracy Le Rouge’a na współczesnym planie Warszawy (s. 54–55).

Uporządkowanie materiału z pewnością umożliwi zamieszczone na końcu każdej z części opracowania podsumowanie. Wartościowe są także biogramy znajdujące się bezpośrednio przed bibliografią. Poza twórcami planów uwzględniono także najważniejszych współtwórców (architekt Jakub Fontana i rytownik Gottlob Jakob Marstaller) oraz przedstawicieli elit, którzy patronowali tej działalności (marszałek wielki koronny Franciszek Bieliński), a nawet ją inspirowali, jak było w przypadku wojewody nowogródzkiego Józefa Aleksandra Jabłonowskiego. Jedyne, co można zarzucić autorom, to nieuwzględnienie biogramu Pierre’a Tardieu, autora jednego z omawianych planów.

Pozytywne wrażenie robi również część stricte kartograficzna. Zamiast wszytego w książkę i podzielonego na części planu, autorzy serii zdecydowali się opublikować go w formie odrębnego arkusza, zachowując oryginalną skalę i przy okazji zapewniając czytelnikowi dużą wygodę. Na osobnym arkuszu zamieszczono legendę opracowaną przez Barbarę Hensel-Moszczyńską i Pawła E. Weszpińskiego. Trzeba nadmienić, że została ona wzbogacona o krótką notkę na temat każdego z obiektów.

Nie ulega wątpliwości, że plan Warszawy G.L. Le Rouge’a z 1768 r. to jedno z najwierniejszych – i paradoksalnie najmniej znanych odwzorowań Warszawy epoki stanisławowskiej. Przedstawia on Warszawę z początku panowania ostatniego króla Polski, kiedy miasto weszło w fazę dynamicznego rozwoju, będącego pokłosiem reform i obecności dworu królewskiego. Cieszy zatem nie tylko fakt opracowania tak zajmującego wydawnictwa, ale również udane zainicjowanie całej serii. Natomiast staranność przygotowania książki, wydanej na dobrym papierze i wzbogaconej o liczne kolorowe ilustracje, z pewnością zrekompensuje czytelnikom wydane pieniądze.

Redakcja i korekta: Agnieszka Leszkowicz