„Russkij Miedwied’. Istorija, Semiotika, Politika” – red. O. Riabow i A. de Lazari – recenzja i ocena

Rosyjski niedźwiedź także na Zachodzie ucieleśnia wszystkie stereotypy dotyczące swojej ojczyzny. Przez setki lat jego postać pojawiała się na łamach europejskich gazet w postaci karykatur. Nawet powstanie ZSRR nie zniszczyło jego wizerunku. Misiek oprócz wódki otrzymał wtedy symbole Kraju Rad i trochę więcej czerwonego koloru. Natomiast ojczyzna światowego proletariatu zaczęła wykorzystywać go do własnych celów.

W 2012 roku nakładem wydawnictwa Nowoje Literaturnoje Obozrienije ukazała się książka „Russkij Miedwied’. Istorija, Semiotika, Politika”, pod redakcją doktora Olega Riabowa z Uniwersytetu Państwowego w Iwanowie i Andrzeja de Lazari z Uniwersytetu Łódzkiego. W publikacji zamieszczono materiały z dwóch konferencji poświęconych motywowi rosyjskiego niedźwiedzia w kulturze, które odbyły się w 2009 roku w Łodzi i Iwanowie. Warto podkreślić, że ci sami redaktorzy wydali wcześniej bardzo wartościową pozycję zatytułowaną „Polacy i Rosjanie we wzajemnej karykaturze”.

Warto podkreślić, iż w pracy nad omawianą publikacją brali udział naukowcy z całej Europy. Było wśród nich wielu Polaków: oprócz wspomnianego profesora Andrzeja de Lazari swoje artykuły opublikowali tu również: dr Magdalena Żakowska, dr Adam F. Cola z Uniwersytetu Łódzkiego, Karolina Wojciechowska z Uniwersytetu Warszawskiego oraz Iwona Rzepnikowska z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Swoje przemyślenia przedstawił tutaj także Ivan Garcia Sala z Uniwersytetu w Barcelonie oraz uczeni skandynawscy – Arji Rosenholm i Michał Bieniasz. Pozostali autorzy tekstów pracują w ośrodkach naukowych na terenie Wspólnoty Niepodległych Państw.

Książka składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiono genezę motywu niedźwiedzia w Rosji i jego odbiór aż do XX wieku. Kolejna prezentuje postrzeganie tego archetypu na Zachodzie. W ostatniej części autorzy skoncentrowali się na omówieniu stosunku mieszkańców dzisiejszej Federacji Rosyjskiej do wspomnianego tematu.

Praca naświetla różne aspekty związane z motywem niedźwiedzia w kulturze rosyjskiej, polskiej oraz zachodniej, i to na wielu płaszczyznach: od karykatury po literaturę oraz genezę omawianego archetypu. Autorzy artykułów podjęli próbę odpowiedzi na liczne interesujące pytania. Czy można uznać niedźwiedzia za metaforę Rosji? Jak odbierany jest ten motyw na Zachodzie, a jak w jego ojczyźnie? W jaki sposób to mityczne wyobrażenie wschodniego mocarstwa oddziałuje na jego politykę? Jaka jest geneza tego symbolu? Jak go wykorzystywano?

Naukowcom udało się odpowiedzieć na te pytania w zaskakująco spójny sposób, chociaż recenzowana pozycja to monografia zbiorowa. W ramach swych poszukiwań wnieśli też oni wiele nowych informacji oraz opinii dotyczących motywu rosyjskiego niedźwiedzia w kulturze dawnej i współczesnej. Olbrzymią zaletą książki jest próba spojrzenia na prezentowaną tematykę zarówno z punktu widzenia Zachodu, jak i Wschodu. Autorzy nie uciekają też od współczesności. Poruszają kwestie związane z dzisiejszą obecnością wizerunku niedźwiedzia w rosyjskiej kulturze oraz z często udanymi próbami jego ocieplania.

Praca jest na budzącym szacunek, wysokim poziomie nie tylko pod względem merytorycznym – kolejną dużą zaletą jest staranność jej wydania: twarda okładka, czytelny druk oraz liczne ilustracje. Szkoda tylko, że są one wyłącznie czarno-białe.

Podsumowując, książka „Russkij Miedwied’. Istorija, Semiotika, Politika” to naprawdę interesująca pozycja. Nie tylko prezentuje wysoki poziom merytoryczny i przedstawia opisywany problem z różnorodnych punktów widzenia, ale przede wszystkim porusza tematykę zawsze bardzo aktualną i ważną.

Redakcja: Michał Przeperski, Agnieszka Kowalska

Korekta: Bożena Pierga