Śladami tragicznej wyprawy Donnera
Ten tekst jest fragmentem książki Douglasa Prestona i Lincolna Childa „Stare kości”.
Wychowywałem się na przedmieściach San Francisco i pierwszy raz usłyszałem o tym jako mały chłopiec. Katastrofa wyprawy Donnera jest jedną z największych tragedii w historii amerykańskich ruchów migracyjnych.
Grupa pionierów wyruszyła na zachód, do dzikiej wtedy Kalifornii, lecz zamiast ją ucywilizować, dopuściła się niewyobrażalnych okrucieństw. Stworzyła odwrotność amerykańskiego snu. Dwiema głównymi postaciami dramatu byli George Donner i jego żona, Tamzene. [...]
W tysiąc osiemset czterdziestym szóstym roku Kalifornia należała do Meksyku, ale w powietrzu wisiała wojna i spodziewano się, że Ameryka zagarnie część tamtejszych ziem. Donner dostrzegł okazję, żeby trochę tej żyznej ziemi zdobyć dla siebie, i postanowił zaangażować się w to od samego początku.
Wiosną czterdziestego szóstego on, Tamzene oraz ich pięć córek opuścili Independence w Missouri wraz z dużą grupą innych emigrantów. Była to karawana zasobnych, a nawet bogatych pionierów zaopatrzonych we wszystko, co najlepsze. Tamzene, która zamierzała otworzyć szkołę dla dziewcząt, zabrała podręczniki szkolne, przybory, tabliczki do pisania, kredę, broszury religijne, Biblie, a nawet kilka obrazów olejnych i akwareli. George załadował na wóz bele aksamitu, jedwabiu i atłasu, aby z dużym zyskiem sprzedać je w Kalifornii. [...]
Jednak nie licząc ich bogactwa, była to zupełnie normalna wyprawa, dobrze zorganizowana karawana. Historia szybko by o niej zapomniała, gdyby nie jedna rzecz: brzemienna w skutki decyzja, którą podjęli na szlaku. W Wyoming Donner i inni postanowili pojechać dalej krótszą drogą. Pozostali wybrali starą. Tak więc rozdzielili się i karawana Donnera ruszyła na południowy zachód Skrótem Hastingsa. Nowy szlak przecinał pasmo Wasatch w Górach Skalistych i kiedy okazał się dużo gorszy, niż opisywał to autor przewodnika, Donner zrozumiał, że coś jest nie tak. Ale było za późno, żeby zawrócić.
Pokonali góry, dalej musieli przejść przez Wielką Pustynię Słoną w dzisiejszym stanie Utah i wkrótce zaczął im doskwierać brak wody. Było tak źle, że niektórzy dawali dzieciom do ssania spłaszczone kule rewolwerowe, żeby ulżyć ich straszliwemu cierpieniu. Zabrakło nie tylko wody, ale i żywności. Wszystko zaczęło się rozpadać. Coraz częściej wybuchały kłótnie. Indianie ukradli kilka wołów, a inne zastrzelili z łuków. Strzelali na chybił trafił zza skał i z drzew, postrzelili też kilku osadników, którzy odnieśli ciężkie rany. Przez cały ten czas Tamzene Donner szczegółowo opisywała w dzienniku wszystko to, co się działo.
Karawana dotarła do podnóża gór Sierra Nevada dopiero pod koniec października, bardzo spóźniona i pełna wygłodniałych osadników, ale ponieważ w górach nie leżał jeszcze śnieg, liczyli na to, że uda im się je pokonać przed nadejściem zimy. I rzeczywiście, niewiele brakowało. Niecały dzień od szczytu przełęczy zaatakowała ich gwałtowna śnieżyca. Pięćdziesiąt dziewięć osób jadących przodem utknęło w pobliżu jeziora Truckee. Kolejne dwadzieścia dwie ugrzęzło dziesięć kilometrów za nimi, na łące w pobliżu Alder Creek.
Te dwa obozy zostały odnalezione i zbadane przez archeologów. Ale źródła historyczne wspominają też o trzecim, zwykle nazywanym Zaginionym Obozem. Założyła go mała grupa zamykająca karawanę. Nikt nie wie na pewno, co się stało, ale najbardziej prawdopodobne jest to, że podczas burzy śnieżnej ludzie ci zboczyli ze szlaku, trafili do ślepego kanionu u ujścia Little Truckee River i utknęli w śniegu wiele kilometrów od trzonu karawany, a według niektórych – w mrocznej kotlinie otoczonej skałami i pozbawionej słońca. Wokół Zaginionego Obozu narosło tyle legend, że nie sposób jest oddzielić prawdę od fałszu.
Grupa piętnastu zdesperowanych osadników wyruszyła w końcu w góry – chcieli dotrzeć do Kalifornii i wezwać pomoc. Udało się siedmiu, i to tylko dzięki temu, że zjedli ciała tych, którzy umarli po drodze. W lutym przybyła pierwsza ekspedycja ratunkowa. Tamzene i George Donnerowie wciąż żyli, ale Tamzene nie chciała zostawić męża, który umierał na zakażenie ręki. Druga i trzecia ekspedycja uratowała kolejnych, mimo to Tamzene pozostała u boku George’a nawet wtedy, kiedy zabrano i wywieziono ich dzieci. Tamzene Donner opisała to wszystko w swoim dzienniku.
Tak czy inaczej, czwarta ekspedycja uratowała ostatnich ocalałych z karawany George’a Donnera. Jej historię opowiadano, opisywano i przedrukowywano tyle razy, tyle razy robiono z niej sensację, że stała się w końcu nierozpoznawalna. Mimo to nigdy nie przestała fascynować. Jak już wspomniałem, archeologom udało się zlokalizować dwa główne obozowiska: to nad jeziorem Truckee i to nad Alder Creek. Ale Zaginionego Obozu jak dotąd nie odnaleziono. Trafił tam tylko jeden uczestnik trzeciej ekspedycji ratunkowej.
Nie wiadomo dokładnie, co tam zobaczył, wiadomo jednak, że za nic nie chciał tam wrócić.
– I właśnie tę pracę pani proponuję: chciałbym, żeby poprowadziła pani ekspedycję.
