„Sztuka dobrego myślenia. Dziedzictwo Stanisława Herakliusza Lubomirskiego” – wystawa w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie

Wystawę poświęconą pierwszemu założycielowi Łazienek Muzeum otworzyło w okrągłą rocznicę nabycia terenów Ujazdowa przez Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. Ekspozycja przybliża działalność Lubomirskiego w polityce i sztuce, jego historię rodzinną, a także bogatą sieć kontaktów wśród europejskiej elity. Kuratorzy ekspozycji – historycy dr Kamil Frejlich i dr Piotr Skowroński zgromadzili ważne pamiątki po Lubomirskim, a należał on do grona ówcześnie najbogatszych osób w państwie, której wpływy wybiegały poza Rzeczpospolitą.

Stanisław Herakliusz Lubomirski to jedna z ważniejszych, a zarazem najbarwniejszych postaci polskiego baroku. Jako marszałek wielki koronny pełnił drugą po królu najważniejszą funkcję w Rzeczypospolitej, jednak jego zainteresowania znacznie wykraczały poza politykę. Był poetą, mecenasem sztuk, inicjatorem budowy wielu interesujących obiektów architektonicznych. Zbudowana według jego projektu pierwsza nowożytna Łaźnia zyskała międzynarodową sławę, a jej ikonografię znaleźć można w wielu europejskich bibliotekach i archiwach. Mieściła w sobie na przykład pomieszczenie stylizowane na grotę, w której wysoko tryskała fontanna nawiązująca do źródła Hipokrene. Wyjątkowa estetyka pawilonu oraz liczne odniesienia do mitologii i historii starożytnej sprawiły, że późniejszy nabywca Łaźni król Stanisław August postanowił zachować budynek. Rozbudował go zatem i przekształcił w pałac, zachowując przy tym część wprowadzonych przez Lubomirskiego znaczeń. Do dziś zobaczymy je zarówno we wnętrzach, jak i na fasadzie Pałacu na Wyspie. Oprócz pozostałości Łaźni przetrwał jeszcze – w zmienionej już formie – łazienkowski Ermitaż, a także kościół Bernardynów na Czerniakowie. To w jego wnętrzu znajduje się najwięcej elementów oryginalnego wystroju, szczegółowo przemyślanego przez fundatora. Lubomirski już za życia był także cenionym pisarzem i myślicielem. Jego dzieła były wielokrotnie wydawane oraz tłumaczone przez całe kolejne stulecie.

Główna część ekspozycji znajduje się w Podchorążówce, a rozpoczyna ją opowieść o dziejach Ujazdowa w czasach Lubomirskiego. Zobaczymy tu m.in. zachowane projekty barokowej Łaźni, a także innych niezwykłych budowli, które ufundował Lubomirski. W dalszych częściach przyjrzymy się barwnemu życiu bohatera wystawy. Wiele z eksponatów prezentowanych jest po raz pierwszy. Wśród nich znajdują się srebrne przedmioty – oznaki wysokiego statusu społecznego, portrety Lubomirskiego i jego bliskich, rysunki i starodruki, a nawet pewien sentymentalny przedmiot wydobyty z krypty osoby bliskiej Lubomirskiemu. Opowieść o nietuzinkowej postaci marszałka wzmacnia ciekawy wątek z jego życia, a mianowicie wyznaczanie horoskopów – zjawisko popularne wśród europejskiej elity w XVII wieku. Na wystawie można przyjrzeć się np. ważnemu dla historii Łazienek Królewskich horoskopowi, określającemu dokładną datę i godzinę, w których Lubomirski miał objąć dobra ujazdowskie.

Wszystkie eksponaty pochodzą ze zbiorów 15 instytucji polskich oraz 5 zagranicznych, m.in. Archiwum Państwowego w Dreźnie, Muzeum Narodowego w Sztokholmie, Biblioteki Narodowej Francji w Paryżu.

Natomiast w Pałacu na Wyspie można przejść się specjalnie wyznaczonym szlakiem. Zobaczymy tu ślady pierwotnej Łaźni, dowiemy się, gdzie stały wanny, w których marszałek i jego goście zażywali kąpieli i jak wyglądała ich organizacja jako wydarzenia towarzyskiego. Jedno z pomieszczeń zdobionych XVII-wiecznymi sztukateriami zostało udostępnione zwiedzającym po raz pierwszy w historii Muzeum.

Wystawę uzupełnia program wydarzeń: lekcje muzealne, warsztaty artystyczne i filozoficzne, pokazy teatru kamishibai, spacery po ogrodach, spotkania literackie oraz oprowadzania. Adresowane są do różnych grup wiekowych: dzieci, młodzieży i dorosłych (m.in. nauczycieli), a także do osób o specjalnych potrzebach.

Wkrótce nakładem wydawnictwa Muzeum Łazienki Królewskie ukaże się również katalog do wystawy w j. polskim oraz angielskim.