Akcja „Kutschera” – śmierć „kata Warszawy”
Akcja „Kutschera” to jedna z najważniejszych akcji zbrojnych Armii Krajowej. Przeczytaj więcej o Kedywie AK, odpowiedzialnym za walkę bieżącą z Niemcami
Franz Kutschera (ur. 1904), dowódca SS i Policji w dystrykcie warszawskim Generalnego Gubernatorstwa odpowiadał za masowe egzekucje ludności stolicy, które – zgodnie z dyrektywami gubernatora Hansa Franka – hitlerowcy przeprowadzali w latach 1943—1944. Rozkaz zabicia „kata Warszawy” wydał płk August Emil Fieldorf „Nil”, dowódca Kedywu KG AK. Za przeprowadzenie operacji o kryptonimie „Akcja Kutschera” odpowiadali członkowie Oddziału Dywersji AK „Pegaz” (z kompanii „Agat" Szarych Szeregów AK). Akcją dowodził Bronisław Pietraszewicz „Lot”. Bezpośredni udział wzięli w niej również: Anna Szarzyńska-Rewska „Hanka”, Maria Stypułkowska-Chojecka „Kama”, Elżbieta Dziembowska „Dewajtis”, Stanisław Huskowski „Ali”, Zbigniew Gęsicki „Juno”, Bronisław Hellwig „Bruno”, Kazimierz Sott „Sokół”, Zdzisław Poradzki „Kruszynka”, Michał Issajewicz „Miś”, Marian Senger „Cichy” oraz Henryk Humięcki „Olbrzym”.
Aleje Ujazdowskie 23 w lipcu 1944 roku, miejsce przeprowadzenia zamachu na Franza Kutscherę (fot. S. Bałuk, fotografia pochodzi z książki autorstwa J. Grużewskiego i S. Kopfa Dni Powstania, Kronika Fotograficzna Walczącej Warszawy , Warszawa 1957). 1 lutego 1944 r., kilka minut po godzinie dziewiątej, Kutschera opuścił swoje mieszkanie znajdujące się przy al. Róż 2, po czym wsiadł do luksusowego Opla Admirala, którym planował dostać się do miejsca swojego urzędowania – budynku Dowództwa SS i Policji Dystryktu Warszawskiego, mieszczącego się przy Alejach Ujazdowskich 23. Od celu dzieliło go jedynie ok. 140 metrów. Nieświadomy zagrożenia „kat Warszawy” – nie zdając sobie sprawy, że członkowie polskiego podziemia przygotowywali na niego zamach już kilka dni wcześniej (28 stycznia) – wjechał w Aleje Ujazdowskie.
Gdy Kutschera zbliżał się do celu, niespodziewanie drogę zajechał mu samochód kierowany przez „Misia”. Po chwili przy wozie nazistowskiego dygnitarza znajdowali się już „Lot" i "Kruszynka”, którzy oddali w kierunku Kutschery kilka serii z pistoletów maszynowych. Konającego „kata Warszawy” dobił „Miś”. Cała akcja trwała 3 minuty. Zakończyła się sukcesem, choć oddział „Pegaz” poniósł znaczne straty osobowe. W wyniku odniesionych ran podczas ostrzału z budynku Dowództwa SS i Policji oraz zorganizowanej przez hitlerowców obławy zginęło czterech jego członków: „Sokół”, „Juno”, „Lot” i „Cichy”.
O „akcji Kutschera” opowiada film Zamach nakręcony w 1959 r. przez Jerzego Passendorfera. Zabicie „kata Warszawy” zostało także przedstawione w Generale Nilu z 2009 r. w reżyserii Ryszarda Bugajskiego.
Źródła: Stachiewicz P., Akcja „Kutschera”, Warszawa 1986; polskieradio.pl.
Korekta: Agnieszka Kowalska
