Ludzie „Solidarności” - sylwetki

Ludzie „Solidarności” – zobacz też: „Solidarność” podziemna w czasie stanu wojennego

Zbigniew Bujak

Urodzony w 1954 r. w Łopusznie Bujak był uznawany za jednego z najważniejszych działaczy podziemia po 13 grudnia 1981 r. Ten robotnik Zakładów Mechanicznych Ursus, w drugiej połowie lat 70. współpracownik Komitetu Obrony Robotników, był związany z „Solidarnością” od lata 1980 r. Współtworzył struktury związku w swoim macierzystym zakładzie i Regionie Mazowsze, zasiadał w Krajowej Komisji Porozumiewawczej i Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”.

Zbigniew Bujak (1991 r.).

Uniknął aresztowania w nocy z 12 na 13 grudnia w sopockim Grand Hotelu. W propagandzie władz był przedstawiony jako „komandos” i jeden z liderów spisku wymierzonego w Polskę Ludową – podkreślano, że odbył służbę wojskową w 6. Pomorskiej Dywizji Powietrzno-Desantowej. W istocie był raczej zwolennikiem koncepcji „długiego marszu”, czyli budowy niezależnego społeczeństwa obywatelskiego i oporu społecznego zamiast organizowania demonstracji i strajku generalnego (zwolennikami tego drugiego programu byli m.in. Jacek Kuroń i Zbigniew Romaszewski). Był jednym z założycieli Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej, reprezentując w niej Region Mazowsze. Był najdłużej ukrywającym się członkiem tej struktury. Aresztowany w marcu 1983 r. zdołał uciec, schwytano go ostatecznie w maju 1986 r. Został zwolniony po kilku miesiącach na mocy amnestii.

W końcu lat 80. zasiadał w Tymczasowej Radzie „Solidarności” utworzonej przez Lecha Wałęsę. Był uczestnikiem negocjacji w Magdalence oraz obrad Okrągłego Stołu. Współzałożyciel Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna i Unii Pracy, poseł na Sejm II kadencji. W latach 1999-2001 szef Głównego Urzędu Ceł. W 2011 r. odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Władysław Frasyniuk

Frasyniuk (ur. 1954 r.) był jednym z liderów „Solidarności” we Wrocławiu. Jako kierowca w Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym brał udział w strajkach w sierpniu 1980 r. oraz współtworzył struktury związkowe w tym mieście. Był członkiem KKP i KK, od 30 czerwca 1981 r. przewodniczącym Regionu Dolny Śląsk.

Władysław Frasyniuk (1990 r., autor: Henryk Prykiel, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported).

Uniknął aresztowania w nocy z 12 na 13 grudnia, od pierwszych dni stanu wojennego organizując strajki w największych zakładach przemysłowych Wrocławia. Po ich rozbiciu ukrywał się, przewodząc lokalnym strukturom związkowym. Wszedł w skład pierwszej Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej. Aresztowany w październiku 1982 r., skazany na 6 lat więzienia. W 1984 r. amnestionowany, przebywał przez dwa miesiące w areszcie za udział w składaniu kwiatów w rocznicę porozumień sierpniowych. W 1985 r. skazany razem z Bogdanem Lisem i Adamem Michnikiem na 4,5 r. więzienia. Wyszedł z więzienia w następnym roku.

Członek TR „S”, uczestnik obrad Okrągłego Stołu. Współzałożyciel ROAD, członek Unii Demokratycznej i Unii Wolności. Poseł na Sejm I, II i III kadencji. Przewodniczący UW w latach 2001-2005, współzałożyciel Partii Demokratycznej (do 2006 r. przewodniczący, odszedł z partii w 2009 r.). W 2006 r. odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Bogdan Lis

Przywódcą podziemnej „Solidarności” w jej kolebce w Gdańsku był Bogdan Lis (ur. 1952). Pracownik Portu Gdańskiego i Zakładów Okrętowych Urządzeń Elektrycznych i Automatyki „Elmor”, był uczestnikiem strajków robotniczych w grudniu 1970 r. W latach 1975-1981 członek PZPR, od 1978 r. działacz Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. W sierpniu 1980 r. jeden z przywódców strajków w Trójmieście, wiceprzewodniczący MKS w Stoczni Gdańskiej. Członek KKP i KK. Po 13 grudnia 1981 r. w ukryciu. Reprezentant Regionu Gdańsk w TKK, odpowiedzialny za kontakty z zagranicą. Aresztowany w czerwcu 1984 r., zwolniony po kilku miesiącach. Zatrzymany ponownie w następnym roku, razem z Władysławem Frasyniukiem i Adamem Michnikiem skazany na 2,5 roku więzienia. Amnestionowany w 1986 r. Ponownie aresztowany na 3 miesiące w 1988 r.

Bogdan Lis (źródło: prezydent.pl , opublikowano na licencji GNU Free Documentation License, Version 1.2).

W drugiej połowie lat 80. członek jawnych władz związkowych, uczestnik obrad Okrągłego Stołu. Z ramienia Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego zasiadał w Senacie I kadencji. Od 1997 r. członek Unii Wolności, później Partii Demokratycznej. Poseł VI kadencji z list Lewicy i Demokratów. W 2006 r. odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Lubisz czytać artykuły w naszym portalu? Wesprzyj nas finansowo i pomóż rozwinąć nasz serwis!

Władysław Hardek

Czwartym członkiem pierwszego składu TKK został robotnik Huty im. Lenina w Krakowie-Nowej Hucie Władysław Hardek (ur. 1947). Ten współzałożyciel struktur związkowych w kombinacie w 1980 r., po wprowadzeniu stanu wojennego był jednym z liderów strajku w tym zakładzie. Po jego pacyfikacji przebywał w ukryciu. W TKK reprezentował Region Małopolska. Aresztowany 19 sierpnia 1983 r., trzy dni później wystąpił w głównym wydaniu Dziennika Telewizyjnego, odczytując oświadczenie o ujawnieniu się i apel o przerywanie działalności konspiracyjnej. Odmówił współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa i ekipą gen. Jaruzelskiego. Po powrocie do pracy w Hucie im. Lenina izolowany. Od 1987 r. na emigracji.

Eugeniusz Szumiejko

Za inicjatora pierwszej ogólnopolskiej struktury konspiracyjnej uznaje się Eugeniusza Szumiejkę (ur. 1946 r.), z wykształcenia astronoma, pracownika naukowego Uniwersytetu Wrocławskiego oraz informatyka w Państwowych Zakładach Lotniczych Hydral. W okresie legalnej „Solidarności” Szumiejko był organizatorem struktur związkowych we Wrocławiu i członkiem Prezydium Komisji Krajowej.

Eugeniusz Szumiejko (1991 r., źródło: „Dziennik Dolnośląski”, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0).

Po wprowadzeniu stanu wojennego brał udział w spontanicznych akcjach strajkowych, po ich rozbiciu ukrywał się w Trójmieście. W styczniu 1982 r. wraz z Andrzejem Konarskim założył Ogólnopolski Komitet Oporu (OKO), będący pierwszą instancją związkową pretendującą do kierowania podziemną „Solidarnością”. Liderzy komitetu podpisywali swoje oświadczenia zbiorowym pseudonimem „Mieszko”, co nie budziło zaufania innych środowisk opozycyjnych - w późniejszym okresie, by uniknąć prowokacji SB, członkowie TKK występowali w oficjalnych pismach z imienia i nazwiska. Od działalności Szumiejki i Konarskiego dystansowali się inny liderzy podziemia, m.in. Bujak, Frasyniuk, Lis i Bogdan Borusewicz. W kwietniu 1982 r. Szumiejko uniknął aresztowania przez SB uciekając przez balkon – w ręce policji politycznej trafiła jednak część dokumentacji OKO. Wraz z powołaniem TKK komitet zaprzestał działalności, a Szumiejko nawiązał współpracę z nową strukturą (wszedł w jej skład w maju 1982 r.). W 1984 r. z powodów rodzinnych ujawnił się, od 1986 r. ponownie prowadził działalność podziemną.

Po 1989 r. krytykował porozumienia Okrągłego Stołu, od 1998 był pełnomocnikiem wojewody wrocławskiego do spraw usuwania skutków powodzi tysiąclecia. W 2006 r. odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Józef Pinior

Jednym z najbardziej brawurowych działań podziemnej „Solidarności” była akcja przeprowadzona w grudniu 1981 r. przez Józefa Piniora (ur. 1955). Z wykształcenia prawnik, od 1978 r. tłumacz w Wydziale Operacji Zagranicznych dolnośląskiego oddziału NBP, był jednym z liderów dolnośląskiej organizacji związkowej, m.in. członkiem Zarządu Regionu i jego rzecznikiem finansowym.

Józef Pinior (autor: Happa, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0).

Tuż przed wprowadzeniem stanu wojennego na mocy tajnej decyzji ZR podjął z konta dolnośląskiej „Solidarności” 80 mln złotych, które zdeponował u metropolity wrocławskiego Henryka Gulbinowicza. Z pieniędzy tych finansowano działalność podziemną. W 1982 r. zastąpił aresztowanego Władysława Frasyniuka w TKK. Aresztowany w kwietniu 1983 r., w propagandzie kreowano go na pławiącego się w zbytku złodzieja związkowych pieniędzy. Amnestionowany w 1984 r., w następnych latach (aż do 1988 r.) kilkukrotnie zatrzymywany na kilka miesięcy. Pod koniec lat 80. współtworzył odrodzoną Polską Partię Socjalistyczną.

Od 1989 r. pracownik naukowy Uniwersytetu Wrocławskiego. W latach 90. członek Unii Pracy. W latach 2004-2009 eurodeputowany z ramienia SDPL, od 2011 r. członek senatu VIII kadencji z ramienia Platformy Obywatelskiej. W 2011 r. odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Kornel Morawiecki

Oddzielną jakość w działalności podziemia solidarnościowego stworzyła „Solidarność Walcząca”, której liderem był Kornel Morawiecki. Urodzony w 1941 r. Morawiecki był absolwentem fizyki Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1968 r. uczestniczył w strajkach studenckich oraz protestach przeciw interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji i pacyfikacji strajków na Wybrzeżu. W 1970 r. uzyskał doktorat z fizyki kwantowej. W latach 70. wykładowca UWr i Politechniki Wrocławskiej. Od 1979 r. redaktor drugobiegowego „Biuletynu Dolnośląskiego”. W 1981 r. był delegatem na I Krajowy Zjazd Delegatów „Solidarności” i inicjatorem powstania Posłania do narodów Europy Wschodniej.

Kornel Morawiecki (lata 80.).

Uniknął aresztowania w grudniu 1981 r., kontynuował wydawanie „Biuletynu Dolnośląskiego” i zaczął współtworzyć pismo „Z dnia na dzień”. Nawiązał współpracę z Władysławem Frasyniukiem, jednak w wyniku konfliktu z liderem związkowym na Dolnym Śląsku na przełomie maja i czerwca stworzył nową organizację konspiracyjną – „Solidarność Walczącą”. Miała ona zdecydowanie antykomunistyczny i niepodległościowy charakter, jej członkowie m.in. brali aktywny udział w demonstracjach ulicznych oraz prowadzili intensywną działalność poligraficzną. Sam Morawiecki ukrywał się do listopada 1987 r., gdy został aresztowany. W kwietniu następnego roku zmuszono go do opuszczenia kraju, do którego powrócił potajemnie po kilku miesiącach.

Był przeciwnikiem porozumień Okrągłego Stołu. Próbował startować w wyborach prezydenckich 1990 r., nie zebrał jednak wymaganej liczby podpisów. W tym samym roku założył Partię Wolności. Bez skutku startował z list Ruchu Odbudowy Polski oraz Prawa i Sprawiedliwości w wyborach do Senatu. W 2010. wziął udział w wyborach prezydenckich, zajmując ostatnie miejsce. W 1988 r. Prezydent RP na Uchodźstwie Kazimierz Sabbat odznaczył go Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2007 r. odmówił przyjęcia Krzyża Wielkiego OOP.

Dziękujemy, że z nami jesteś! Chcesz, aby Histmag rozwijał się, wyglądał lepiej i dostarczał więcej ciekawych treści? Możesz nam w tym pomóc! Kliknij tu i dowiedz się, jak to zrobić!

Zbigniew Romaszewski

W czołówce działaczy podziemia nie może zabraknąć także twórców podziemnych mediów. Jednym z najważniejszych tego typu osiągnięć było Radio „Solidarność”, kierowane przez Zbigniewa Romaszewskiego – urodzonego w 1940 r. absolwenta fizyki na Uniwersytecie Warszawskim, aktywnego już od czasu wystąpień studenckich lat 1967-1968. Od 1976 r. wraz z żoną Zofią działał on w Komitecie Obrony Robotników, kierując pracami Biura Interwencji KSS KOR. Na przełomie 1979 i 1980 r. zakładał Komitet Helsiński, nadzorujący przestrzeganie praw człowieka w PRL. W tym samym roku doktoryzował się w Instytucie Fizyki PAN. Aktywnie działał w czasach legalnej „Solidarności”, wchodząc w skład Komisji Krajowej.

Zbigniew Romaszewski (autor: Mariusz Kubik, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported).

Od 13 grudnia 1981 r. w ukryciu, wiosną 1982 r. współtworzył razem z żoną Radio „Solidarność”, które swoją pierwszą audycję o długości ośmiu i pół minuty nadało 12 kwietnia tego roku. Aktywnie działał w mazowieckich strukturach związkowych. W czerwcu 1982 r. był inicjatorem uwolnienie działacza „Solidarności” Jana Narożniaka, aresztowanego przez MO i przebywającego na leczeniu w szpitalu na ul. Banacha w Warszawie. Była to jedna z najbardziej brawurowych akcji podziemia solidarnościowego. Aresztowany w sierpniu 1982 r., skazany w procesie Radia „Solidarność” na 4,5 roku więzienia. W 1984 r. zwolniony na mocy amnestii. W późniejszym okresie aktywnie działał na rzecz ochrony praw człowieka, m.in. w listopadzie 1985 r. organizował Tydzień Więźnia Politycznego.

Wybrany do Senatu w czerwcu 1989 r., zasiadał w nim nieprzerwanie przez siedem kadencji (kolejno jako przedstawiciel Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, senator niezależny, NSZZ „Solidarność”, Ruchu Odbudowy Polski, Bloku Senat 2001 oraz Prawa i Sprawiedliwości). W 2011 r. został odznaczony Orderem Orła Białego.

Helena Łuczywo

Podziemna „Solidarność” wydawała także liczne czasopisma drugoobiegowe. Za najważniejsze uznaje się „Tygodnik Mazowsze”, działający od lutego 1982 r. aż do kwietnia 1989 r. i wydawany w nakładzie 50-80 tys., egzemplarzy. Pismo to drukowało m.in. oświadczenia TKK, przez co uznawano je za organ komisji.

Helena Łuczywo (1987 r., autor: Happa, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0).

Przez cały okres działalności „Tygodnika Mazowsze” jego redaktorem naczelnym była Helena Łuczywo (ps. Paweł Hofer, ur. 1946), zaangażowana w działalność opozycyjną od Marca ’68. W 1976 r. podjęła współpracę z Komitetem Obrony Robotników, w 1977 r. współtworzyła pismo „Robotnik”. W okresie „karnawału” organizowała prasę związkową, była korespondentką „Daily Telegraph” oraz szefową Agencji Prasowej „Solidarność”. Uczestniczyła w obradach Okrągłego Stołu, wraz ze znaczną częścią zespołu przeszła wiosną 1989 r. do powstającej w tym czasie „Gazety Wyborczej”. Od 1989 do 2009 r. pełniła funkcję zastępcy redaktora naczelnego pisma.

Zobacz też:

• „Byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie”
• Droga do stanu wojennego – kalendarium
• Im memoriam. Ofiary stanu wojennego
• Karnawał „Solidarności” w Mszanie Dolnej (sierpień 1980 – grudzień 1981)
• Karnawał „Solidarności” w Grodzisku Wielkopolskim
• Ojciec Honoriusz Stanisław Kowalczyk – duszpasterz studentów i opozycji
• Ostatni wielki zryw Solidarności. 31 sierpnia 1982 roku na łamach prasy rządowej

Lubisz czytać artykuły w naszym portalu? Wesprzyj nas finansowo i pomóż rozwinąć nasz serwis!