Słowniczek maturzysty - 100 najważniejszych pojęć historycznych

Niniejszy tekst jest fragmentem książki "Historia. Poradnik maturalny".

Niniejszy słowniczek to 100 najważniejszych pojęć z zakresu historii Polski i świata, pozwoli wam poznać - naszym zdaniem - najistotniejsze definicje, które przydać się mogą w czasie matury i życiu codziennym. Zdajemy sobie sprawę, że nasz wybór jest jedynie częściowy i bardzo subiektywny. Z pewnością wiele pojęć pominęliśmy. Staraliśmy się jednak wybrać te, które – jak wynika z naszego doświadczenia – najczęściej sprawiają problemy i nie są rozumiane przez maturzystów.

Podjęliśmy próbę ich możliwie jak najbardziej zwięzłego i skrótowego wytłumaczenia, często bez wchodzenia w szczegóły. Dlatego jeśli zainteresowani jesteście pogłębieniem wiedzy na temat pewnych pojęć, zachęcamy do sięgania dalej, do słowników, encyklopedii itp. Poszerzą one waszą wiedzę i pozwolą na dokładniejsze poznanie wymienionych przez nas zjawisk w historii Polski i świata.

Nasz słowniczek nie aspiruje do miana ostatecznej wyroczni. Tłumaczy często zjawiska skomplikowane w sposób możliwie przystępny, dlatego możliwe są uproszczenia nie oddające w pełni treści określonego pojęcia, ale przybliżające jego charakter i cechy. Sądzimy, że nasz słowniczek będzie doskonałym fundamentem pod uzupełnienie waszej wiedzy historycznej i walnie przyczyni się do sukcesu na maturze.

A matura już za pasem, bo rozpocznie się 14 maja o godzinie 14. Wszystkim maturzystkom i maturzystkom życzymy, aby ostatnie dni przed egzaminem były czasem spokoju i owocnych powtórek. pamiętajcie jednak, żeby nie zawalać całych dni nauką. Korzystajcie z pięknej pogody, a ona z pewnością odświeży wasz umysł. POWODZENIA!!!

A

absolutyzm – pogląd polityczny twierdzący, że władza powinna należeć bez ograniczeń do jednej osoby, lub małej grupy osób, z uwzględnieniem pewnych ram prawnych, obyczajowych czy moralnych.

agoga – szczególnie twardy system wychowawczy w Sparcie, któremu podlegały wszystkie dzieci w wieku od 7 do 20. Polegał na zwiększaniu siły fizycznej i doskonaleniu umiejętności niezbędnych do życia w spartańskiej społeczności.

anarchizm – doktryna polityczna negująca potrzebę istnienia państwa i struktur państwowych. Według niej podstawą współistnienia ludzi winien być solidaryzm społeczny, równość i poszanowanie wolności jednostki.

apartheid – teoria głosząca, że różne rasy powinny rozwijać się oddzielnie. Zastosowana w Republice Południowej Afryki pod koniec lat 40-tych XX wieku, doprowadziła do przyjęcia szeregu ustaw dyskryminacyjnych wobec ciemnoskórej ludności zamieszkującej RPA. Koniec polityki apartheidu nastąpił w latach 90-tych.

appeasement – polityka prowadzona przez Wielką Brytanię po I wojnie światowej polegająca na utrzymaniu na kontynencie europejskim pokoju za wszelką cenę.

autorytaryzm – system rządów, w którym władzę sprawuje jedna osoba lub grupa osób a jej decyzje zatwierdzane są przez całkowicie podporządkowany im parlament. Często są to osoby cieszące się autorytetem społecznym. System ten kształtuje się w państwach gdzie następuje głęboki zawód demokracją. Społeczeństwa szukają wtedy rządów silnej ręki. W przeciwieństwie do totalitaryzmu system ten nie dąży do całkowitej kontroli nad życiem społecznym. Mogą w nim funkcjonować nawet partie opozycyjne, które podlegają jednak represjom.

C

cezaropapizm – idea, która przypisuje zwierzchność władzy państwowej nad Kościołem, także w warstwie religijnej. Występował w Bizancjum, Państwie Franków, Świętym Cesarstwie Rzymskim, a także w większości krajów protestanckich, gdzie władcy byli zarazem głowami Kościoła.

D

demagog – w starożytnej Grecji nazywano tak doskonałych mówców, którzy swoimi przemowami wpływali na decyzje podejmowane na Zgromadzeniu Ludowym. Obecnie pojęcie to oznacza polityka głoszącego efektowne, ale zarazem populistyczne i nierealne hasła wyborcze.

demokracja – system polityczny, w którym źródło władzy stanowią wszyscy obywatele zamieszkujący dane państwo. Sprawują ja bezpośrednio lub poprzez swoich przedstawicieli wybieranych do parlamentu lub na ważne stanowiska państwowe.

diaspora – rozproszenie członków jednego narodu lub wyznawców jednej religii wśród innych narodów lub wyznawców innej religii. Charakteryzuje się świadomością wspólnoty religijnej lub narodowej pomiędzy rozproszonymi, pamięcią o dawnej ojczyźnie, pielęgnowaniem tożsamości etnicznej.

dominat –ustrój polityczny wprowadzony w III wieku w Cesarstwie Rzymskim przez w wyniku reform cesarza Dioklecjana, dający absolutną władze cesarzom rzymskim i zrywający z pozorami republiki, jakie funkcjonowały wcześniej.

dyktator – w starożytnym Rzymie urzędnik wybierany w okresie szczególnego kryzysu – wojny lub wewnętrznych rewolt – na okres 6 miesięcy, który otrzymywał władzę absolutną. Jego zadaniem było załagodzenie kryzysom i przywrócenie pierwotnego porządku. Obecnie dyktatorem nazywamy człowieka sprawującego władze w sposób autorytarny, wykraczający poza ramy prawne oraz łamiącego podstawowe prawa człowieka.

E

elekcja viritim – sposób wyboru króla w nowożytnej Rzeczpospolitej, który oznaczał możliwość czynnego udziału w wyborze wszystkich obywateli ówczesnej Rzeczpospolitej poprzez osobiste stawienie się na polu elekcyjnym gdzie dokonywany był wybór.

etatyzm - rodzaj polityki społeczno-gospodarczej państwa oznaczający przejmowanie przez państwo zarządu nad prywatnymi przedsiębiorstwami lub tworzenie nowych przedsiębiorstw państwowych, a także tworzenie przedsiębiorstw mieszanych państwowo-prywatnych.

F

faszyzm – ideologia i system polityczny powstały we Włoszech po I wojnie światowej mający charakter antydemokratyczny, antyliberalny i antykomunistyczny, głoszący solidaryzm społeczny i kult państwa oraz wodza. Elementami charakterystycznymi były nacjonalizm, etatyzm, militaryzm, imperializm. Faszyzm był również doktryną będącą fundamentem pod budowę systemu totalitarnego.

feudalizm – system polityczno-społeczno-gospodarczy, który opierał się na schemacie wzajemnych zależności chłopa od pana feudalnego oraz wasala od seniora.

fizjokratyzm – system poglądów ekonomicznych, który głosił, iż porządek gospodarczy łączy się z porządkiem naturalnym, wynikającym z praw natury (zmienności pór roku itp.). Podkreślał wyższość rolnictwa nad rzemiosłem. Fizjokraci głosili zasadę pełnej swobody działalności gospodarczej, wolności posiadania własności i wolności osobistej.

fundamentalizm – bezkompromisowe i rygorystyczne trzymanie się zasad, norm i wzorców określonych przez daną religię lub ideologię.

folwark – wielkie gospodarstwo rolne nastawione na produkcję zboża i innych płodów rolnych przeznaczonych na zbyt i wykorzystujące przymusową pracę chłopów – pańszczyznę.

Polecamy książkę: „Historia. Poradnik maturalny”

G

gildia – średniowieczne stowarzyszenia kupców mające charakter towarzyski, obronny i religijny.

głagolica – najstarsze pismo słowiańskie stworzone przez św. Cyryla.

H

hakata - potoczna nazwa niemieckiej organizacji nacjonalistycznej Deutscher Ostmarkenverein (Niemiecki Związek Marchii Wschodniej), która powstała celem ostatecznej germanizacji ziem polskich znajdujących się w ramach Cesarstwa Niemieckiego.

hanza – związek miast handlowych Europy Północnej w średniowieczu i epoce nowożytnej, stanowiący poważną siłę ekonomiczną, polityczną oraz wojskową.

herezja – pogląd religijny pojedynczej osoby lub grupy osób sprzeczny z ogólnymi zasadami i dogmatami obowiązującymi w ramach określonego systemu religijnego.

hołd lenny – ceremonia złożenia przysięgi przez wasala swojemu seniorowi.

homagium – przysięga składana w czasie hołdu lennego przez wasala seniorowi, w której wasal zobowiązywał się służyć seniorowi radą (consillium) i pomocą wojskową (auxilium).

humanizm – prąd filozoficzny, etyczny i kulturowy, uznający człowieka za najwyższą wartość i stawiający go w centrum zainteresowania nauki, kultury i etyki.

I

ikonoklazm – ruch religijny powstały na przełomie XIII i IX wieku sprzeciwiający się kultowi świętych obrazów, figur i ikon.

immunitet – przywilej nadawany lennikowi w średniowieczu i oznaczający wyłączenie spod władzy urzędników królewskich określonego terytorium, które oddane zostało w lenno. Obecnie oznacza prawo, które wyłącza określoną osobę z podlegania określonym przepisom, do których inni są zobowiązani.

imperializm - polityka państw o statusie lub aspiracjach mocarstwowych, zmierzająca do rozszerzenia ich wpływów politycznych, militarnych, gospodarczych i kulturalnych na obszary do nich nie należące. Doktryna ta dominowała w drugiej połowie XIX wieku.

industrializacja – inaczej uprzemysłowienie czyli przekształcenie społeczeństwa z rolniczego na przemysłowe poprzez liczne inwestycje związane z rozwojem przemysłu, budową nowych fabryk czy zwiększeniem wydobycia surowców naturalnych (węgla, ropy).

inflacja – spadek wartości i siły nabywczej pieniądza charakteryzujący się wzrostem cen.

internowanie - przymusowe zatrzymanie osób i umieszczeniu ich w wyznaczonym miejscu pobytu (miejscowości, obozie), połączone z zakazem opuszczania tego miejsca. Stosowane jako środek represji w państwach autorytarnych w okresie stanów wyjątkowych, lub w czasie wojny najczęściej na oddziałach, które w wyniku wycofywania się z terenów walk znalazły się na terenie państwa neutralnego.

interrex – w czasie bezkrólewia osoba, która przejmuje część uprawnień królewskich do czasu wyboru lub koronacji nowego władcy.

interwencjonizm – polityka gospodarcza polegająca na bezpośrednich interwencjach państwa w działanie wolnego rynku, np. regulacja cen, ustanawianie płacy minimalnej itp.

inwestytura – ceremonia przekazania lenna przez seniora wasalowi. Podczas inwestytury wasal otrzymywał jako symbol nadania włócznie, sztandar oraz dokument zawartej umowy. Inwestytura mogła mieć też charakter duchowy i oznaczać prawo do mianowania biskupów Kościoła katolickiego.

irenizm – pogląd w ramach teologii chrześcijańskiej, który głosi iż należy zlikwidować wszelkie różnice między chrześcijanami nawet kosztem ustępstw doktrynalnych.

K

kapitalizm - system ekonomiczny oparty na prywatnej własności środków produkcji czyli kapitału. Charakteryzuje się konkurencją pomiędzy różnymi podmiotami, wolnym obrotem towarów i usług oraz kapitałów.

kolektywizacja – przymusowe łączenie i upaństwawianie prywatnych gospodarstw rolnych, przeprowadzane w większości państw komunistycznych.

kolonializm - polityka państw rozwiniętych gospodarczo polegająca na utrzymywaniu w zależności politycznej i ekonomicznej terytoriów słabo rozwiniętych oraz wykorzystywaniu ich zasobów ludzkich i surowcowych.

komunizm – ideologia i system polityczny opierający się na idei całkowitej równości politycznej, ekonomicznej i społecznej wszystkich członków określonej społeczności. Postulował likwidację własności prywatnej i uspołecznienie środków produkcji. Dążył do powstania państwa bez różnic ekonomicznych i etnicznych. Fundamentem ustroju komunistycznego jest ideologia Marksa tzw. marksizm, dający podstawy teoretyczne pod ten system polityczny. Komunizm ma charakter totalitarny, zaś jego lżejszą odmianą, uznającą swobody demokratyczne, jest socjalizm lub socjaldemokracja.

konfederacja – dobrowolny związek osób, miast, stanów, państw stworzony dla osiągnięcia konkretnego celu i funkcjonujący do czasu jego realizacji.

konkwistadorzy – uczestnicy konkwisty czyli trwających od XV wieku wypraw zbrojnych do nowo odkrytych terenów w Ameryce Południowej i Środkowej mających na celu podbój tego terytorium. Uzasadnieniem ich organizacji była rzekoma chęć chrystianizacji i wyplenienia pogaństwa z tych terenów.

konserwatyzm – ideologia, która głosi potrzebę obrony istniejącego porządku społeczno-gospodarczego oraz zachowywania i umacniania tradycyjnych wartości, takich jak: religia, naród, państwo, rodzina, hierarchia i własność prywatna.

konwokacja – ogólnopaństwowy zjazd szlachty w okresie bezkrólewia, którego głównym zadaniem było przygotowanie zjazdu elekcyjnego.

kulturkampf – polityka prowadzona w Niemczech w latach 1871-1878 przez rząd kanclerza Bismarcka mająca na celu ograniczenie wpływów Kościoła katolickiego. Na ziemiach polskich znajdujących się w zaborze niemieckim oznaczała zaostrzoną germanizację i próbę likwidacji polskiej kultury i odrębności.

Polecamy książkę: „Historia. Poradnik maturalny”

L

legalizm – bezwzględne przestrzeganie obowiązującego prawa.

legitymizm - koncepcja polityczna z początku XIX wieku powstała w opozycji do przemian rewolucji francuskiej, twierdząca, że władza pochodzi od Boga nie zaś od ludu. Na tej podstawie stwierdzano nienaruszalność praw dynastii panujących do sprawowania władzy w określonych państwach. Zasada legitymizmu była fundamentem pod politykę restauracji czyli przywracania dynastii panujących w państwach objętych wcześniej zmianami wynikającymi z efektów rewolucji.

lenno – w systemie feudalnym posiadłość nadawana przez seniora wasalowi w zamian za radę i pomoc (militarną lub finansową)

leseferyzm - pogląd filozoficzno-ekonomiczny głoszący absolutną wolność jednostki zaś rolę państwa ograniczający do roli tzw. nocnego stróża, który miał strzec fundamentalnych zasad wolności i prywatnej własności.

liberalizm – ideologia, która uznaje wolność człowieka (w wymiarze politycznym, społecznym i gospodarczym) za wartość najwyższą i nadrzędną nad innymi prawami.

lokacja – w średniowieczu procedura zakładania wsi i miast, zazwyczaj na tzw. prawie niemieckim, odbywająca się według określonych zasad.

M

manufaktura - zakład produkcyjny i rzemieślniczy, w którym produkcja masowa produktu odbywa się ręcznie i opiera się na podziale pracy.

merkantylizm – pogląd polityczno-ekonomiczny, który głosi potrzebę rozwijania gospodarki narodowej poprzez dodatni bilans handlowy, czyli rozwoju eksportu (sprzedaży surowców i produktów zagranicę), przy jednoczesnej obronie przed importem (nakładanie nowych ceł, podatków itd.).

monarchia – ustrój polityczny, w którym dożywotnia władzę sprawuje monarcha. W zależności od jej rodzaju, zasób władzy króla, księcia, cesarza itp. jest różny.

monarchia konstytucyjna – forma rządów, w których zasób władzy monarchy i organów przedstawicielskich określa nadrzędne prawo w postaci ustawy zasadniczej czyli konstytucji.

monarchia patrymonialna – forma rządów, w którym monarcha (cesarz, król, książę) uważany jest za właściciela wszystkich ziem, zasobów naturalnych, najwyższego sędziego, opiekuna oraz pana ludności zamieszkującej jego kraj.

monarchia parlamentarna – forma rządów, w których król dzieli władzę razem z wybieralnym parlamentem.

monarchia stanowa – forma rządów, w których władza monarsza ograniczona jest przez przywileje i prawa różnych stanów, w szczególności rycerstwa oraz duchowieństwa, które często współuczestniczą we władzy poprzez swoje organy kolegialne.

monopol - forma rynku, na którym działa jeden sprzedawca, przy braku poważnej konkurencji oraz przy nieograniczonej liczbie nabywców.

myto – w średniowieczu i epoce nowożytnej forma opłaty za przewożenie towarów określonymi szlakami handlowymi pobierana w komorach celnych. Była to opłata za korzystanie z drogi.

N

nacjonalizm – ideologia, której głównym celem jest podniesienie siły własnego narodu, a także działanie przez pryzmat jego dobra i interesów.

nazizm – niemiecka odmiana faszyzmu, stworzona przez NSDAP i Adolfa Hitlera, która do cech swojego pierwowzoru dokładała rasizm, antysemityzm i szowinizm.

nomenklatura - grupa ludzi uprzywilejowanych przez władze, instancje partyjne itp., wyznaczonych na stanowiska kierownicze w instytucjach i urzędach państwowych.

O

oligarchia – forma rządów, w których jedyny wpływ na władzę ma niewielka, uprzywilejowana grupa ludzi, wywodzących się najczęściej z arystokracji lub elity majątkowej.

ostracyzm – w starożytnych Atenach tajne głosowanie, w czasie którego wolni obywatele polis typowali osoby, które ich zdaniem dążyły do tyranii. Najczęściej typowana osoba zmuszona była do opuszczenia miasta na 10 lat, nie traciła jednak praw obywatelskich i majątkowych.

P

papocezaryzm – idea zawarta w dokumencie papieża Grzegorza VII „Dictatus Papae” (1075) według, której władzę zwierzchnią nad władzą państwową winien sprawować papież.

parcelacja – ustanowiony określoną normą prawną, np. ustawą, bądź rozporządzeniem, podział większych gospodarstw rolnych poprzez sprzedaż bądź nadanie.

pacta conventa – w Rzeczpospolitej umowa o charakterze publiczno-prawnym zawierana pomiędzy nowo wybranym królem a szlachtą, zawierająca spis jego zobowiązań i obietnic.

pierestrojka - realizowana przez sekretarza generalnego KPZR M. Gorbaczowa w latach 1985–1991 potoczna nazwa procesu liberalizacji systemu komunistycznago, której celem było wzmocnienie Związku Radzieckiego poprzez unowocześnienie gospodarki, zwiększenie swobód obywatelskich i poprawy stosunków z mocarstwami zachodnimi.

pozytywizm – XIX-wieczy prąd w filozofii, nauce i kulturze głoszący, że jedynie prawdziwą wiedzą jest wiedza naukowa, która służy postępowi ludzkości i rozwojowi cywilizacji mierzonemu w stopniu wykształcenia społeczeństwa, jego bogactwie i dojrzałości.

praca organiczna – jeden z postulatów polskiego pozytywizmu wzywający wszystkie warstwy społeczne do wytężonej pracy na rzecz rozwoju gospodarczego celem wzajemnej integracji, która prowadzić miała do zachowania tożsamości narodowej.

protekcjonalizm - polityka ochrony produkcji i handlu krajowego przed konkurencją zagraniczną, głównie za pomocą ceł nakładanych na przywożone towary oraz koncesji i zakazów.

pryncypat – forma władzy w Cesarstwie Rzymskim wprowadzona po roku 27 n.e. przez Oktawiana Augusta, charakteryzująca się kumulacją władzy w jednym ręku (de facto absolutnej) przy zachowaniu pozorów ustroju republikańskiego.

Polecamy książkę: „Historia. Poradnik maturalny”

R

regalia – prawa i przywileje przysługujące jedynie królowi np. prawo do bicia monety, wydobycia surowców mineralnych itd. Również symbole władzy królewskiej.

republika – ustrój polityczny, w którym władza sprawowana jest przez określone instytucje lub osoby wybrane w wyniku wyborów na określoną kadencję.

rewolucja cen – zjawisko wzrostu cen głównie żywności i towarów rzemieślniczych u progu epoki nowożytnej, spowodowany nagłym napływem do Europy Zachodniej kruszców z Ameryki Południowej i spadkiem wartości srebra.

rewolucja przemysłowa – zapoczątkowany w Anglii na przełomie XVIII i XIX wieku, proces przemiany gospodarczych i społecznych polegający na przejściu z produkcji ręcznej lub rzemieślniczej do produkcji przemysłowej na wielką skalę. Kluczem do rozpoczęcia rewolucji było wynalezienie przez Jamesa Watta maszyny parowej, która mogła zasilać np. liczne warsztaty tkackie i usprawniać produkcję.

rokosz – w Rzeczpospolitej zorganizowany bunt szlachty przeciwko królowi.

S

sarmatyzm – barokowa formacja kulturowa występująca w epoce nowożytnej w Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Była ona ciekawym połączeniem kultury zachodu i wschodu i ukształtowała się na bazie mitu o pochodzeniu polskiej szlachty od dawnego plemienia Sarmatów, po którym dziedziczyć miała szczególne cechy takie jak umiłowanie wolności, odwagę, męstwo czy gościnność. Sarmatyzm był jednym z największych oryginalnych polskich wkładów w kulturę światową.

sanacja – formacja polityczna sprawująca autorytarną władzę w Polsce w latach 1926-1939. Uformowała się wokół marszałka Józefa Piłsudskiego i jego idei odnowy życia społecznego i politycznego. Łączyła w sobie różne nurty polityczne począwszy od konserwatystów po socjalistów.

scholastyka – prąd filozoficzny w średniowiecznym Kościele Katolickim, który zakładał iż każdy z dogmatów i prawd wiary powinien być uzasadniony za pomocą rozumu i racjonalnych argumentów.

sejm – instytucja przedstawicielska w Królestwie Polskim, a następnie w Rzeczpospolitej Obojga Narodów mająca charakter ustawodawczy i kontrolny. Sejm składał się z izby poselskiej (w której skład wchodzili posłowie wybierani przez sejmiki ziemskie), senatu (urzędnicy centralni, arcybiskupi i biskupi Kościoła katolickiego, wojewodowie i kasztelanie) oraz króla. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, na mocy konstytucji marcowej z 1921 roku sejmem nazywano niższą izbę parlamentu, w której skład wchodzili wybrani przez naród, w wyborach powszechnych, równych, tajnych, bezpośrednich i proporcjonalnych, posłowie.

senior – feudał sprawujący władzę nad podległymi z mocy związków lennych mi wasalami.

sobór – w Kościele katolickim i prawosławnym zgromadzenie wszystkich biskupów, którego celem jest dyskusja nad ważnymi sprawami Kościoła m.in jego organizacji, prawdami wiary, dogmatami, zasadami wiary i jej prawami.

starosta grodowy – w średniowiecznej i nowożytnej Polsce urzędnik królewski, który na poziomie powiatu nadzorował instytucje policyjne, skarbowe i sądowe.

starosta niegrodowy - w średniowiecznej i nowożytnej Polsce dzierżawca dóbr królewskich.

sufrażystki - w XIX wieku, w krajach anglosaskich określenie kobiet walczących o równouprawnienie i uzyskanie praw wyborczych.

sunnici – ortodoksyjny odłam islamu opierający swoje wyznanie na tradycji Sunny czyli zbioru opowiadań z życia Mahometa i jego przyjaciół, na których podstawie ustalono wzorce zachowań i prawo obowiązujące ludzi tego wyznania.

syjonizm - ruch polityczny i społeczny, dążący do powrotu Żydów do Palestyny i stworzenia tam własnego państwa lub siedziby narodowej.

system nakładczy – forma organizacji pracy w średniowieczu i epoce nowożytnej, w której bogaci kupcy dostarczali biednym rzemieślnikom maszyny i surowce potrzebne do wyprodukowania odpowiedniego produktu, a następnie odkupienie go za niższą cenę. Rozpowszechnienie tej formy spowodowało upadek systemu cechowego, który nie wytrzymał konkurencji z tańszym sposobem wytwórstwa.

szyici – odłam polityczno-religijny w islamie, którego wyznawcy uznają się za prawowitych następców Mahometa. Wierzą iż są potomkami Alego, męża czwartej córki proroka Fatimy, który swoim następcom czyli imamom przekazał specjalną boską moc czyniącą z nich nieomylnych przywódców politycznych i religijnych.

Polecamy książkę: „Historia. Poradnik maturalny”

T

tetrarchia – system podziału władzy w Cesarstwie Rzymskim za rządów Dioklecjana, który ułatwić miał zarządzanie potężnym państwem. Dioklecjan powołał współcesarza (augusta) zarządzającego wschodnią częścią Cesarstwa, sobie pozostawiając zachodnią oraz zwierzchność nad całym Cesarstwem. Każdy z Augustów powoływał zaś swoich następców- cezarów. Władza więc należała de facto do czterech przywódców.

totalitaryzm - charakterystyczny dla XX-wiecznych reżimów system rządów dążący do całkowitej władzy nad społeczeństwem za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, ideologii państwowej, terroru, zastraszenia oraz monopolu gospodarczego i ekonomicznego.

tyrania – w starożytnej Grecji forma sprawowania władzy, w której jeden człowiek – w wyniku zamachu stanu, lub przy poparciu społeczeństwa – przejmował pełnię władzy.

U

urbanizacja – proces osiedlania się ludzi w określonym miejscu i tworzenie się dużych skupisk ludzkich, czego rezultatem jest rozwój miast.

utylitaryzm - powstała w Anglii w XVII w. i trwająca do XIX w. koncepcja etyczna, zgodnie z którą działanie jest uznawane za dobre moralnie, jeżeli chcąc zaspokoić własne przyjemności i potrzeby oraz zabiegając o własny interes, służy się dobru ogółu.

uwłaszczenie – nadanie chłopom użytkowanej przez nich ziemi wraz ze zwolnieniem z obciążeń na rzecz pana feudalnego.

W

wasal – osoba, która otrzymuje od seniora ziemię w użytkowanie w zamian za pomoc wojskową i radę.

wojsko kwarciane – w Rzeczpospolitej zaciężne oddział wojskowe, które opłacane były z czwartej części dochodów uzyskanych z dóbr domeny królewskiej.

Już 14 maja matura z historii. Po opublikowaniu arkuszy maturalnych, redaktorzy naszego portalu będą ją dla was rozwiązywać i odpowiadać na pytania i wątpliwości. Zapraszamy!

Polecamy książkę: „Historia. Poradnik maturalny”

Histmag.org pomaga zdać maturę - opublikowane artykuły

• Matura z historii 2022
• Matura próbna przygotowana przez autorów Poradnika maturalnego. Historia
• Jak wygląda matura z historii?
• Matura próbna z historii 2010 – Operon – pytania i odpowiedzi
• Jak wykorzystać czas przed maturą? – radzi psycholog Witold Szwedkowski
• Matura 2010: Przeklęte źródła!
• Andrzej Chwalba: Nie można biec dziesięciu kilometrów w sprinterskim tempie
• „Matura z historii to nie teleturniej Wielka Gra”. Rozmowa z prof. Jolantą Choińską-Miką
• Matura 2010 – historia – arkusze maturalne i prawidłowe odpowiedzi
• Matura 2010 – historia poziom podstawowy – prawidłowe odpowiedzi
• Matura 2010 – historia poziom rozszerzony – prawidłowe odpowiedzi
• Matura z historii zakończona
• Matura 2010 – rozmowa redakcyjna
• Próbna matura z historii 2009
• Matura – historia 2009: klucze, odpowiedzi, rozwiązania, arkusze
• Matura z historii 2009 - poziom rozszerzony - odpowiedzi
• Matura z historii 2009 – z czym to się je?
• Matura 2009: Jak napisać wypracowanie na maturze z historii? (cz. 1)
• Matura 2009: Jak napisać wypracowanie na maturze z historii? (cz. 2)
• Matura rozszerzona z historii 2009: konspekty wypracowań
• Matura z historii 2009 – ostatnie porady
• Wstępne wyniki matury z historii 2009
• Obiad czwartkowy: Historia po reformie…
• Komentarz: Matura od nowa
• Matura z historii 2008: klucze odpowiedzi, rozwiązania
• Matura z historii 2008 – konspekty