Adam Zamoyski – „Warszawa 1920” – recenzja i ocena

Założenia pracy

Zgodnie z zapowiedzią autora, opracowanie przeznaczone jest dla osób niezaznajomionych z historią opisywanej wojny, a przede wszystkim czytelników z szeroko pojętego „Zachodu”, stąd głównym celem badacza było przekazanie wiedzy dotyczącej tej tematyki w sposób możliwie jak najbardziej zwięzły i przystępny. Dodać trzeba również, że autor koncentruje się głównie na aspekcie militarnym konfliktu, omawiając zresztą bardziej szczegółowo jedynie najistotniejsze operacje wojskowe.

Zawartość

Książka napisana jest w interesujący sposób, a jej lektura naprawdę wciąga. W pierwszej części autor omawia założenia polityki polskiej i bolszewickiej oraz cele, z jakimi obydwie strony przystąpiły do walki. W rozdziale drugim, zatytułowanym: „Zabawa w żołnierzy”, opisuje specyfikę konfliktu, jego nietypowe cechy. Ważnym spostrzeżeniem Zamoyskiego jest choćby to, że była to ostatnia wojna, w której dużą rolę odegrała kawaleria. W gruncie rzeczy jednak nie jest to myśl nowa w stosunku do innych opracowań, już istniejących na polskim rynku. Autor dość skrupulatnie opisuje także atuty obu armii i stan ich uzbrojenia, zauważając tu daleko idące różnice.

W kolejnej części Zamoyski przedstawia plany walczących stron oraz ocenia, na ile były one możliwe do zrealizowania. Przedstawia także, jakie hipotetyczne konsekwencje mogłoby mieć wcielenie w życie tych zamiarów.

W porównaniu do obszerności fragmentów poświęconych pozostałym zagadnieniom, dość szeroko omówiona została ofensywa z połowy sierpnia 1920 r., powszechnie znana dziś jako „Cud nad Wisłą”. Trzeba powtórzyć, że nie było to żadne zjawisko nadprzyrodzone, jak starała się to swego czasu przedstawić endecka propaganda, ale śmiały plan wprowadzony w życie rozkazami Józefa Piłsudskiego. Autor opowiada o wielkim wysiłku polskiej armii przy realizacji tego kontrataku. Zauważa również pomijany przez wielu autorów fakt, że obie strony działały na podstawie często nieprawdziwych przesłanek czy nawet w oparciu o złudzenia.

W ostatnim rozdziale omówione zostały konsekwencje zakończenia wojny i skutki, jakie przyniósł obu stronom traktat pokojowy. Na koniec należy stwierdzić, że treść książki, pomimo swej skrótowości, świadczy o dużej erudycji autora i jego dobrym zorientowaniu w literaturze przedmiotu.

Ocena

Opracowanie Adama Zamoyskiego realizuje moim zdaniem założenia wymienione we wstępie, a więc umożliwia osobom nieznającym tematu książki zapoznanie się z przedstawioną w sposób syntetyczny problematyką wojny polsko-bolszewickiej. Sądzę jednak, że skoro książkę wydano również w języku polskim, należało ją rozszerzyć o inne niż tylko militarne aspekty tego konfliktu. W moim przekonaniu także analiza konsekwencji zakończenia walk i traktatu ryskiego powinna zostać bardziej rozbudowana.

Pomimo tych niedociągnięć uważam, że „Warszawa 1920” warta jest lektury, szczególnie przez historycznych laików. Niezwykle przyjemnie się ją czyta, a jej dodatkowym atutem jest duża liczba ilustracji (w tym szczególnie plakatów propagandowych, które doskonale oddają klimat tego okresu). Z pewnością jednak nie jest przeznaczona dla osób pragnących głębiej zanurzyć się w tematykę wojny polsko-bolszewickiej, o czym informuje sam autor.

Redakcja: Michał Przeperski

Korekta: Agnieszka Kowalska