Brytyjska księżniczka a Sztynort

Dotarcie tutaj nie jest sprawą prostą. Nie ma za bardzo kogo zapytać o drogę, a jak już trafi się na podmokłą aleję, to – jeśli to lato – żyć nie dadzą żądne krwi mazurskie komary. Teraz to już tylko one strzegą starego cmentarza, położonego na pagórku otoczonym bagnami i wodami jeziora. To mniej znane oblicze Sztynortu, legendarnej mazurskiej mekki żeglarzy. Cmentarz, na którym spoczęły kości prostych fornali z majątku, co najmniej trzech pokoleń tutejszych nauczycieli i „panów na Sztynorcie”, „władców wielkiej głuszy nad jeziorem” – hrabiów von Lehndorff. O ich minionej świetności świadczy tylko chyląca się ku upadkowi, piętrowa kaplica grobowa, w której próżno szukać doczesnych szczątków właścicieli majątku. Nie przetrwały one trudnej konfrontacji z powojennym procesem „oswajania” zastanego dziedzictwa kulturowego. Miało być o narodzinach księżniczki, a tu o jakimś cmentarzu…

Pałac w Sztynorcie, widok współczesny (autorzy: Marek i Ewa Wojciechowscy, lic. CC ASA 3.0).

Przed laty do węgorzewskiego Muzeum Kultury Ludowej trafiła jako depozyt płyta nagrobna ze Sztynortu. Była wmurowana w ścianę wyższej, ceremonialnej kondygnacji kaplicy. „Ktoś” jednak zaczął wtłukiwać fragmenty zabytku. Odpadły palce dzierżące miecz… Palce Meinharda von Lehndorff, który żył w latach 1590–1639 i to jemu przypisuje się sadzenie najstarszych sztynorckich dębów. Był przedstawicielem rodu, który wywodził się z Mgowa z ziemi chełmińskiej, a w żyłach jego praprzodków płynęła najprawdopodobniej krew Prusów z rodu Stango, którzy przeszli na stronę krzyżacką. Już w 1423 r. kolejny protoplasta rodu von Lehndorff – Jakub von Maulen zakupił włości w tzw. puszczy sztynorckiej nad jeziorami Mamry, Dargin i Kirsajty. Jego potomkowie stali się jednymi z najpotężniejszych magnatów w Prusach. Byli starostami w Szestnie i Rastemborku (Kętrzynie), dyplomatami w służbie między innymi królów polskich i duńskich, wychowawcami książąt pruskich, adiutantami cesarzy, odważyli się także podnieść rękę na Hitlera. W latach 1688–1689 wznieśli w Sztynorcie istniejącą do dzisiaj okazałą siedzibę. Budowę barokowego pałacu, zwanego do 1945 r. zamkiem, zakończyła Maria Eleonora von Lehndorff. To ona w czasie epidemii dżumy na początku XVIII w. kazała codziennie wysyłać wóz z jedzeniem dla wymierającego Węgoborka (dzisiejszego Węgorzewa). „Silnych kobiet” w tym rodzie było więcej. Anna von Lehndorff, to założycielka węgoborskiego „zakładu dla kalek” i ostatnia osoba, która była w stanie utrzymać w ryzach wielki majątek psuty przez lata przez kolejnych Karolów von Lehndorff… Vera von Lehndorff, znana jako Verushka, przez lata była nietuzinkową modelką, performerką i muzą artystów. Ale gdzie ta księżniczka?!

Polecamy także:

• Obama jest tak naprawdę... Irlandczykiem?
• Różne oblicza genealogii – rozmowa z dr. Sławomirem Górzyńskim

Meinhard von Lehndorff miał syna Ahasverua Gerharda, a ten miał syna Ernsta Ahasverusa… Rozwiniemy tylko część gałęzi drzewa genealogicznego rodu von Lehndorff:

Meinhard Lehndorff (**1590, +1639) oo 1623 Elżbieta Eulenburg (**1605, +1675)

│

Ahasverus Gerhard Lehndorff (*1639, +1688) oo 1683 Maria Eleonora Döhnhoff (+1720)

│

Ernst Ahasverus Lehndorff (**1688, +1727) oo 1719 Maria Luiza Wallenrodt (**1697, +1773)

│

Maria Eleonora Lehndorff (**1723, +1800) oo 1747 Karol Leopold Schlieben (**1723, +1788)

│

Fryderyk Karol Schleswig-Holstein-Sonderburg-Beck (**1757, +1816) oo 1780 Fryderyka Amelia Schlieben (**1757, +1827)

│

Fryderyk Wilhelm Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg (**1785, +1831) oo 1810 Luiza Karolina Hessen-Kassel (**1789, +1867)

│

Chrystian Glücksburg [Schleswig-Holstein-Sonderberg-Glücksburg] (**1818, +1906) [Chrystian IX, król Danii 1863-1906] oo 1842 Luiza Hessen-Kassel (**1817, + 1898)

│

Wilhelm Glücksburg [Schleswig-Holstein-Sonderberg-Glücksburg] (**1845, +1913) [Jerzy I, król Grecji 1863-1913] oo 1867 Olga Konstantynowna Romanowa (**1851, +1926)

│

Andrzej Glücksburg [Schleswig-Holstein-Sonderberg-Glücksburg] (**1882, +1944) [książę Grecji i Danii] oo 1903 Alicja Battenberg (**1885, +1969)

│

Filip Mountbatten [Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg] (**1921) [książę Edynburga od 1947] oo 1947 Elżbieta Aleksandra Maria Windsor (**1926) [Elżbieta II, królowa Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej od 1953]

│

Karol Filip Artur Jerzy Mountbatten-Windsor (**1848) [książę Walii od 1958, następca tronu] oo 1981 Diana Frances Spencer (**1961, +1997) [księżna Walii]

│

Wilhelm Artur Filip Ludwik (William) Mountbatten-Windsor (**1982) [książę Cambridge od 2011] oo 2011 Katarzyna Elżbieta (Kate) Middleton (**1982) [księżna Cambridge od 2011]

│

Jerzy Aleksander Ludwik Mountbatten-Windsor (**2013) [książę Cambridge] oraz dziewczynka Mountbatten-Windsor (**2015)

Płyta nagrobna Meinharda von Lehndorffa (fot. J. Łapo).

Jest w końcu księżniczka! Co ciekawe, ród von Lehndorff znajduje się w drzewie genealogicznym brytyjskich książątek od strony królowej Elżbiety II, jak i księcia Filipa (ich pierwszym wspólnym przodkiem był król Danii Chrystian IX). Tak więc Meinhard von Lehndorff, którego podobiznę można dzisiaj oglądać w węgorzewskim Muzeum, jest jednocześnie prapraprapraprapraprapraprapradziadkiem (10 razy pra) i praprapraprapraprapraprapraprapradziadkiem (11 razy pra) dzieci księcia Wilhelma i księżnej Katarzyny.

Zobacz też:

• Gwiazdka Cieszyńska – Jerzy I Grecki
• Jerzy V i Wilhelm II - królewscy kuzyni

Czy władcy Wielkiej Brytanii dotrą kiedyś na Mazury? Może lepiej byłoby, żeby tutaj nie trafili. Sztynorcki pałac mimo podejmowanych ostatnio prac rewitalizacyjnych nadal jest obrazem „nędzy i rozpaczy”. Zaniedbania ostatnich dziesięcioleci nawarstwiły się na brak wizji co zrobić i jak utrzymać tak wielką budowlą, na funkcjonowanie której przez wieki pracowało przecież kilka folwarków. A może to właśnie zaangażowanie Brytyjczyków pozwoliłoby „odczarować” sztynorcki klincz, w którym jedna strona widzi powojenne dewastacje, a druga obawia się rewindykacji?

Wykorzystałem: H. Braun, Alte und neue Bilder aus Masuren, Angerburg 1886; A. Żywiczyński, Sztynort – konserwatorskie studium architektoniczno-historyczne, „Studia Angerburgica” 1996, t. 1, s. 10–21; M. Bartoś, Lehndorffowie – władcy „wielkiej głuszy nad jeziorem”, „Studia Angerburgica” 1997, t. 2, s. 46–51; M. Jackiewicz-Garniec, M. Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999; G. Białuński, Kolonizacja okolic Węgoborka w czasach krzyżackich (do 1525 r.), „Studia Angerburgica” 2000, t. 5, s. 8–21; G. Białuński, Przebieg akcji kolonizacyjnej starostwa węgoborskiego (węgorzewskiego) do 1568 r., „Studia Angerburgica” 2001, t. 6, s. 8–39; M. Krąpiec, J. Łapo, E. Szychowska-Krąpiec, Dendrochronologiczne datowanie wybranych zabytków architektury na Mazurach, „Studia Angerburgica” 2006, t. 11, s. 139–151; J. Łapo, Dawne Wegorzewo w stu ilustrowanych opowieściach, Dąbrówno 2013.

Redakcja: Tomasz Leszkowicz