Śladami „Ponurego” i „Szarego”
Major Jan Piwnik ps. „Ponury” Jan Piwnik ps. „Ponury” urodził się 31 sierpnia 1912 w Janowicach k. Ostrowca Świętokrzyskiego. Przed wojną służył w Policji Państwowej. W czasie kampanii wrześniowej był dowódcą kompanii w Zmotoryzowanym Batalionie Policji, później przedostał się do Francji, gdzie został dowódcą baterii w Pułku Artylerii Ciężkiej 4. Dywizji Piechoty. Po klęsce francuskiej dostał się do Wielkiej Brytanii, tam służył w Brygadzie Spadochronowej oraz przeszedł szkolenie cichociemnych. Zrzucono go do kraju jako jednego z pierwszych
w listopadzie 1941 r. Dowodził organizacją „Wachlarz” w rejonie Równego i Pińska, a w marcu 1943 r. został dowódcą leśnego zgrupowania partyzanckiego w Górach Świętokrzyskich. Oddział „Ponurego” prowadził działalność dywersyjną, likwidował konfidentów i bandy rabunkowe. Działalność Piwnika doprowadziła jednak do konfliktu z dowódcą Okręgu AK, co spowodowało w początkach 1944 r. pozbawienie go dowództwa. Został przeniesiony go w rejon Nowogródka i Lidy, gdzie brał udział m.in. w realizacji planu „Burza”. Jan Piwnik „Ponury” zginął w czasie jednej z akcji przeciwko niemieckiemu punktowi umocnionemu pod wsią Jewłasze. Jego szczątki przeniesiono w 1988 r. do krypty klasztoru cystersów w Wąchocku.
Antoni Heda ps. „Szary” urodził się 11 października 1916 r. w Małomierzycach k. Iłży. W czasie kampanii wrześniowej służył w 12. Dywizji Piechoty, dostał się do niewoli radzieckiej z której zbiegł. Rozpoczął działalność w Związku Walki Zbrojnej, po pewnym czasie przeszedł do partyzantki, gdzie służył w zgrupowaniu „Ponurego”. W latach 1943-1944 wraz ze swoim oddziałem przeprowadził wiele akcji przeciwko Niemcom. Po wycofaniu się Niemców nie złożył broni i nadal walczył z Sowietami i Urzędem Bezpieczeństwa. Najsłynniejszą z jego akcji było zdobycie ubeckiego więzienia w Kielcach, dzięki czemu uwolniono kilkuset przetrzymywanych tak więźniów. Niedługo potem zaprzestał działalności konspiracyjnej, jednak w 1948 r. został aresztowany i skazany na śmierć. Wyrok zamieniono na dożywotnie więzienie. Został uwolniony w wyniku amnestii 1956 r. W latach PRL-u zaangażował się w działalność opozycyjną, po 1989 uczestniczył aktywnie w życiu środowiska kombatanckiego. Zmarł 14 lutego tego roku w Warszawie.
Dzień Podziemnego Państwa Polskiego ustanowił Sejm 11 września 1998 r. Związany jest z datą utworzenia pierwszej po klęsce wrześniowej ogólnokrajowej organizacji konspiracyjnej – Służby Zwycięstwu Polskiemu (dowódca gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski). W uchwale sejmowej zapisano: To historyczne wydarzenie zapoczątkowało budowę Podziemnego Państwa Polskiego, fenomenu w dziejach nie tylko - II Wojny Światowej. Obok pionu wojskowego - Armii Krajowej - i współpracujących z nią innych formacji Polski Walczącej, istotną rolę odegrał podziemny parlament - Rada Jedności Narodowej, a zwłaszcza rozległa, obejmująca cały obszar Rzeczypospolitej i obie okupacje, działalność Delegatury Rządu na Kraj. To ona stworzyła ogromny, nie mający odpowiednika nigdy i nigdzie aparat rzeczywiście Polskiego Państwa Podziemnego - od spraw wewnętrznych, poprzez tajną oświatę i kulturę, wymiar sprawiedliwości, aż po komórki przygotowujące akty legislacyjne dla przyszłego niepodległego państwa.
Rajd Edukacyjny Szlakami mjr. Jana Piwnika „Ponurego” i gen. Antoniego Hedy „Szarego” został zorganizowany przez Biuro Edukacji Publicznej kieleckiego IPN. Od piątku do niedzieli (26-28 września) młodzież szkolna z powiatu kieleckiego przemierzyła okolice Wykusu (kwatery głównej „Ponurego”), Wąchocka, Skarżyska-Kamiennej i Brzasku.
