Zdrowie, góry, trzy kultury. 13 niezwykłych miejsc na Ziemi Kłodzkiej
Twierdza Kłodzko
Góruje nad Kłodzkiem – głównym miastem tych ziem. Już w X wieku na jej miejscu istniał mały, warowny gród strzegący szlaku handlowego z Czech na Śląsk. Twierdza jest jednym z najcenniejszych w Polsce zespołów fortyfikacji. Budowano ją od 1627 roku, po przejęciu Kłodzka przez wojska cesarskie, stopniowo przekształcając teren dawnego zamku będącego siedzibą władcy Hrabstwa Kłodzkiego; rozbudowano – w trakcie i po zakończeniu wojen śląskich w XVIII wieku, kiedy przystąpiono do budowy całej linii fortec. Wtedy powstał też fort na Owczej Górze w Kłodzku. Rozbudowa wiązała się z połączeniem z miastem przez system podziemnych chodników i składów. Podczas II wojny światowej twierdza pełniła rolę ciężkiego więzienia. W czasie wojny obejmował ją nadzór Abwehry i SS.
Twierdza Kłodzko (fot. Halicki, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Poland). Obecnie na zwiedzających czeka ekspozycja związana z zamkiem istniejącym tu przed powstaniem twierdzy. Poza tym można zobaczyć mauzoleum martyrologii Finów, izbę pamięci więźniów z okresu II wojny światowej, rzeźby, szkło artystyczne oraz dawny sprzęt pożarniczy zgromadzony z jednostek straży pożarnej na Ziemi Kłodzkiej. Na śmiałków czeka także możliwość przejścia chodnikiem minerskiego labiryntu.
Źródło: turystyka.dolnyslask.pl
Most św. Jana w Kłodzku
Zwany jest także Mostem Gotyckim lub miniaturą Mostu Karola w Pradze. Źródła nie wskazują jednoznacznie daty jego powstania – pod figurą Chrystusa na krzyżu umieszczono rok 1281, a kronikarz Georg Promnitz podaje rok 1286. Budowę mostu w pierwotnej formie ukończono prawdopodobnie w roku 1390, natomiast znajdujące się na moście posągi pochodzą z XVI–XVIII wieku.
Most św. Jana w Kłodzku (fot. Jacek Halicki, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Poland). Kamienny most wspiera się na trzech filarach i posiada cztery przęsła, z których dwa skrajne są węższe i ostrołukowe. Filar środkowy od zachodu różni się od pozostałych ze względu na pomost przeznaczony pod kapliczkę mostową, której budowa ostatecznie nie doszła do skutku. Na obu końcach mostu stały wcześniej bramy, które nie przetrwały do naszych czasów.
Most zdobi sześć posągów fundowanych przez mieszkańców miasta w wiekach XVI–XVIII: św. Franciszka Ksawerego (patrona miasta), Chrystusa na krzyżu, Trójcy Świętej i Ukoronowania NMP, św. Wacława, Matki Boskiej Bolesnej z ciałem Chrystusa oraz św. Jana Nepomucena.
Źródło: dawneklodzko.pl
Pałac i kościół p.w. św. Marii Magdaleny Gorzanowie
Kościół pochodzący z XVI wieku, pierwotnie gotycki, w XVII i XVIII wieku przebudowany na barokowy. Skrywa w swoich murach, na emporze kolatorskiej usytuowanej nad zakrystią, niezwykły zabytek z XVIII wieku: oryginalne przedstawienie rzeźbiarskie popularnego w Czechach i na Ziemi Kłodzkiej św. Jana Nepomucena, który zamiast w pozycji stojącej spoczywa na marach niczym nieboszczyk przygotowany do pogrzebu.
Zespół klasztorny św. Marii Magdaleny w Gorzanowie (fot. Jacek Halicki, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Poland). Pałac pochodzi z XVI wieku i był wielokrotnie przebudowywany. Ze względu na swoje rozmiary oraz ogrom różnego rodzaju dekoracji należy do najokazalszych budowli tego typu. Na ten moment trwają prace, aby uratować zabytek, w którym w przyszłości ma powstać między innymi Muzeum Hrabstwa Kłodzkiego. Niedawno odkryto w nim kolejne stare malowidła, a Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeznaczyła na pałac większe fundusze.
Źródło: www.mapakultury.pl, daminfo.pl
Kompleks uzdrowiskowy Lądka-Zdroju
Pierwsze wzmianki o doszukiwaniu się działania leczniczego w wodzie z Lądka-Zdroju pojawiają się pod koniec XV wieku, jednak faktyczny duży rozwój uzdrowiska przypada na wiek XIX i XX. W 1880 roku wybudowano przepiękny zakład kąpielowy „Wojciech” – obecną wizytówkę miasta. W latach 1914–1916 utworzono poniżej zakładu „Jerzy" nowy zakład kąpielowy „Nowy Jerzy". W 1936 r. dobudowano do obecnego zakładu „Wojciech”, zakład borowinowy. W 1936 r. oddano także do użytku duży basen kąpielowy i pijalnię. Zakład ten dziś nosi imię Marii Skłodowskiej-Curie i stanowi część 23. Wojskowego Szpitala Uzdrowiskowego. W latach 1945–1991, z przerwą w latach 1953–1956, swoje kuracje w Lądku prowadzili Rosjanie. Dziś Lądek-Zdrój to prężnie działające uzdrowisko połączone organizacyjnie z Długopolem-Zdrojem.
Lądek-Zdrój, zakład przyrodoleczniczy „Wojciech” (fot. Jacek Halicki, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Poland). Źródło: uzdrowisko-ladek.pl
Kup e-booka „Z historią na szlaku. Zabytki w Polsce, które warto zobaczyć”:
Dostępna jest także druga część e-booka!
Kompleks uzdrowiskowy Długopola-Zdroju
Początek uzdrowiska sięga przełomu XVIII i XIX wieku. W 1802 roku ujęto w kamienne koryto źródło wody mineralnej „Emilia”, odkryte dwieście lat wcześniej podczas zawału w kopalni ałunu. Później zostały też wybudowane pierwsze domy zdrojowe oraz łazienki borowinowe. W 1819 roku zostaje założony Park Zdrojowy. W 1839 roku część uzdrowiskowa Długopola została odkupiona przez dr. Hancke z Wrocławia, który stworzył sanatorium mogące konkurować ze starszymi zdrojami Ziemi Kłodzkiej. Odkryto wówczas także dwa pozostałe źródła wody leczniczej. Uzdrowisko rozwijało się do wybuchu II wojny światowej. W czasie jej trwania zostało przekwalifikowane na szpital wojskowy, po wojnie jednak wznowiło działalność – remontowano sanatoria, odrestaurowano Park Zdrojowy, a także połączono organizacyjnie z uzdrowiskiem Lądek-Zdrój.
Park Zdrojowy w Długopolu-Zdroju (domena publiczna). Źródło: uzdrowisko-ladek.pl
Domy Tkaczy w Międzylesiu
Budynki pochodzące z XVIII wieku, gdy tkactwo stanowiło ważne źródło utrzymania mieszkańców Ziemi Kłodzkiej. Oprócz tak zwanych „chat sudeckich” to jedne z typowych przykładów budownictwa na tym terenie. Są charakterystycznymi, drewniano-murowanymi domami wzmocnionymi słupami. Każdy z Domów Tkaczy był pokryty spadzistym dachem, tworzącym podcienia. Dwupoziomowe poddasze mieściło część mieszkalną i warsztat tkacki. Niestety, większość tego typu konstrukcji nie dotrwała do naszych czasów. Dwa Domy Tkaczy są pozostałością po zespole „Siedmiu Braci”, który w całości istniał jeszcze do lat 70. XX wieku.
Domy tkaczy w Miedzylesiu (fot. Krystian Kuchta, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported). Źródło: szlakikulturowe.dolnyslask.pl
Bazylika i Kalwaria w Wambierzycach
Kult Matki Bożej w Wambierzycach został zapoczątkowany w XII wieku, kiedy w niszy drzewa rosnącego na tym terenie umieszczono jej figurkę. Według kronik w 1218 roku w tym miejscu ociemniały Jan z Raszewa odzyskał wzrok. Od tego czasu przybywają tu pielgrzymi. W XIII wieku postawiono kamienny ołtarz, a następnie kościół. W kolejnych wiekach wielokrotnie powstawały w tym miejscu sanktuaria, często później przebudowywane.
Bazylika p.w. Nawiedzenia NMP w Wambierzycach (fot. Jacek Halicki, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Poland). Obecna bryła budynku sięga pierwszej połowy XVIII wieku. 22 lutego 1936 roku papież Pius XI nadał kościołowi w Wambierzycach tytuł bazyliki mniejszej. Miejsce związane jest też z bł. ks. Gerhardem Hirschfelderem zwanym męczennikiem Dachau, który – będąc duszpasterzem młodzieży Ziemi Kłodzkiej – przybywał tutaj razem z młodymi. Pielgrzymi, po nawiedzeniu cudownej figurki, odwiedzają także pobliską Kalwarię, jedyną taką na Ziemi Kłodzkiej.
Źródło: ziemiaklodzka.pl
Zabytkowa kopalnia w Nowej Rudzie
Kompleks górniczy sięgający XIX wieku. Obecnie na jego terenie mieści się muzeum, a także najwyższa w Polsce, licząca 58 m wysokości ściana wspinaczkowa. Zwiedzając, można zobaczyć dawne wieże szybowe, piece, dyspozytornie oraz różnego rodzaju sprzęt górniczy. Udostępniona do zwiedzania jest także Podziemna Trasa Turystyczna wiodąca przez chodniki kopalniane.
Wieża szybu „Lech” w kopalni w Nowej Rudzie (fot. Przykuta, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0). Źródło: kopalnia-muzeum.pl
Kup e-booka „Z historią na szlaku. Zabytki w Polsce, które warto zobaczyć”:
Dostępna jest także druga część e-booka!
Kompleks uzdrowiskowy Polanicy-Zdroju
Wody mineralne Polanicy-Zdroju doceniane są już od XVI wieku. Między innymi dlatego w tym czasie w miejscowości osiedlili się jezuici, którzy z czasem rozpoczęli eksploatację źródeł. Historia Polanicy jako uzdrowiska ruszyła pełną parą w 1828 roku, gdy właścicielem miasta został kłodzki kupiec Józef Gromls. Zaczął on zagospodarowanie źródeł, zbudował małą pijalnię oraz drewniane łazienki. Dalszy gwałtowny rozwój uzdrowiska nastąpił na początku XX wieku. Wtedy to rozpoczęto eksploatacje źródła „Wielka Pieniawa”, zbudowano Dom Zdrojowy i wiele nowych pensjonatów, a także założono Park Zdrojowy oświetlony światłem elektrycznym.
Park Zdrojowy w Polanicy-Zdroju (fot. Jacek Halicki, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Poland). Polanica-Zdrój to miasto bez rynku i śródmieścia – jego sercem jest Park Zdrojowy, w którym znajdują się: Zakład Przyrodoleczniczy, Pijalnia, Teatr Zdrojowy i Sala Koncertowa. Uzdrowisko połączone jest z dusznickim i kudowskim w ramach kompleksu Uzdrowiska Kłodzkie – grupa PGU.
Źródło: zuk-sa.pl
Kompleks uzdrowiskowy Dusznik-Zdroju
Lecznicze właściwości dusznickiego źródła „Zimny Zdrój” znane były już w 1408 roku, w pełni wykorzystano je jednak dopiero w XVIII wieku. Około roku 1770 leczniczymi właściwościami wód dusznickich zainteresowali się lekarze. Na ten czas datuje się powstanie uzdrowiska. W roku 1801 lekarz zdrojowy dr Blottner wydał w Kłodzku broszurę „Przewodnik dla tych, którzy chcą korzystać z kuracji mlecznej i źródeł zdrowotnych w Kudowie-Zdroju i Dusznikach-Zdroju jako środka leczniczego”. Była ona dedykowana doktorowi medycyny Mogalle z Wrocławia: „lekarzowi wyższego urzędu górniczego i asesorowi Collegi Medici et Sanitas”. W 1802 roku powstały pierwsze urządzenia kąpielowe. W 1822 roku powstała pierwsza pijalnia, a w 1826 roku w dusznickim uzdrowisku na kuracji przebywał Fryderyk Chopin. W 1862 roku powstał Zakład Przyrodoleczniczy, a w 1884 – nowa, kryta promenada w Parku Zdrojowym. W 1901 roku utworzono nowy park w południowo-zachodniej części uzdrowiska. W 1911 roku powstał nowy Dom Zdrojowy („Jan Kazimierz”) z salą taneczną i restauracją. W 1926 roku utworzono w Parku Zdrojowym dużą, kolorową fontannę. Obecnie Duszniki Zdrój to oprócz uzdrowiska miasto Festiwali Chopinowskich.
Rzeźba Fryderyka Chopina w Parku Zdrojowym w Dusznikach-Zdroju (fot. Red 81, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International). Źródło: zuk-sa.pl
Papiernia w Dusznikach-Zdroju
Mieści się w XVII-wiecznym młynie papierniczym położonym na obrzeżach miasta. Historię tego miejsca w latach 1562–1939 tworzyli papiernicy z rodów: Kretschmerów, Hellerów i Wiehrów. W XVII w. papiernię zaliczano do najwyżej cenionych na Śląsku. Posiadała też monopol na dostarczanie papieru do wrocławskich urzędów. W XVIII w. papiernia została znacznie rozbudowana i zmodernizowana poprzez zainstalowanie w niej nowoczesnych urządzeń papierniczych. Produkcja papieru w Dusznikach zakończyła się w 1937 roku. Dwa lata później Karl Wiehr, ostatni właściciel papierni, przekazał ją miastu na cele publiczne z intencją utworzenia w zabytkowym młynie regionalnego muzeum techniki. Po wojnie papiernię przejęto w złym stanie – zachowała się jedynie część urządzeń papierniczych. Do dziś przetrwały cenne malowidła z XVII–XIX wieku.
Papiernia w Dusznikach-Zdroju (fot. Jacek Halicki, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Poland). Obecnie w papierni mieści się Muzeum Papiernictwa. Największym wydarzeniem przez nie organizowanym jest Święto Papieru, które w tym roku odbędzie się już 25 i 26 lipca.
Źródło: muzpap.pl
Kompleks uzdrowiskowy Kudowy-Zdroju
Pierwsze wiadomości o istniejących źródłach wód mineralnych pochodzą z 1580 roku i już w roku 1636 wykorzystywano ich właściwości lecznicze. W XVII wieku powstały pierwsze drewniane urządzenia kąpielowe. W drugiej połowie XVIII w. poddano analizie wody mineralne. W 1795 r. powstał drewniany budynek łazienkowy, a obok niego budynek mieszkalny – dzisiejsze sanatorium „Zameczek”. Przełom stanowiły lata 1904–1906: wtedy to odkryto nowe źródła wód mineralnych, wybudowano obecny budynek łazienek, sanatorium „Polonia”, rozbudowano stary Zakład Przyrodoleczniczy. Kudowa-Zdrój była pierwszym niemieckim uzdrowiskiem kardiologicznym.
Park Zdrojowy w Kudowie-Zdroju (fot. Dawid Galus, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Poland). Obecna Pijalnia jest największą na Dolnym Śląsku. Ogromną ozdobę kudowskiego uzdrowiska stanowi Park Zdrojowy z muszlą koncertową i halą spacerową. Wielu zakochanych kieruje swoje kroki na Górę Parkową do Altanki Miłości. Do Kudowy można przyjechać także na Festiwale Moniuszkowskie.
Źródło: zuk-sa.pl
Kaplica Czaszek w Kudowie-Czermnej
Położona w najstarszej dzielnicy Kudowy-Zdroju, stała się wspólnym grobowcem dla ofiar wojen śląskich z lat 1740–1742 i 1744–1745 oraz chorób zakaźnych z XVIII wieku. Swoje powstanie zawdzięcza ks. Wacławowi Tomaszkowi, który wybudował ją w 1776 roku, a następnie umieszczał w niej zaimpregnowane i zdezynfekowane ludzkie szczątki. Na ścianach, suficie oraz pod podłogą kaplicy spoczywa ok. 30 tysięcy ludzkich kości. Kaplica Czaszek to jedyny taki obiekt w Polsce i jeden z trzech w Europie. Obok niej można nawiedzić pobliski grób błogosławionego ks. Gerharda Hirschfeldera, który był wikariuszem w miejscowej parafii.
Wnętrze kaplicy czaszek w Czermnej (fot. Merlin, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0). Źródło: ziemiaklodzka.pl
Redakcja: Tomasz Leszkowicz
