Morten Jentoft – „Gud Dag! Goworit Moskwa! Radio Kominterna, sowietskaja propaganda i Norweżcy”
Rosyjskie wydawnictwo Rossijkaja Politiczieskaja Enkcyklopedija (ROSSPEN) w 2008 roku rozpoczęło publikację serii książek Istorija Stalinizma. Ukazują się w niej prace zarówno rosyjskich, jak i zagranicznych naukowców. Rangę tego wydawnictwa wzmacnia również jego rada redakcyjna, skupiająca wybitnych znawców historii ZSRR, m.in. Roberta Service'a, Andreę Graziosiego, Lennarta Samuelsona, Wiktora Łukina, Aleksandra Drozdowa czy Sheilę Fitzpatrick. Warto podkreślić, że patronat nad tym przedsięwzięciem objęły także: Rada przy Prezydencie Federacji Rosyjskiej ds. rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i praw człowieka, Rosyjska Akademia Nauk oraz stowarzyszenie „Memoriał”.
W ramach omawianej serii pod koniec 2013 roku opublikowano też tłumaczenie książki Mortena Jentofta, znanego norweskiego dziennikarza, który przez wiele lat był korespondentem w Moskwie. Skandynawski publicysta napisał także kilka innych książek dotyczących historii ZSRR i związków Norwegii z czerwonym imperium – De som dro østover: Kola-nordmennenes historie, Mennesker ved en grense: En beretning om folk i Øst-Finnmark i historiens drama, Døden på Kola.
Ostatnia publikacja skandynawskiego dziennikarza również podejmuje drażliwą kwestię współpracy Norwegów z ZSRR. W okresie międzywojennym niedawno powstałe państwo prowadziło bardzo szeroką wymianę handlową i kulturową z totalitarnym reżimem Stalina. Efektem tego było również pojawienie się i rozwój środowisk nastawionych prokomunistycznie. Marten Jentoft przedstawił losy tych poddanych Haakona VII, którzy pracowali w mediach Kominternu od początku lat dwudziestych XX wieku do czasów Nikity Chruszczowa.
Książka Jentofta w świetny sposób odzwierciedla uwikłanie europejskich intelektualistów w stalinowski totalitaryzm. Autor niezwykle barwnie i szczegółowo opisuje działalność norweskich współpracowników Kominternu, między innymi rodzin Dallandów i Bergów oraz indywidualnych osób – Gotfrieda Holwolla, Johana Johansena, Mai Wiesenberg czy Karla Sniadego i wielu innych. Dokładnie przedstawia ich życie codzienne w stalinowskiej Moskwie oraz, nie unikając krytyki, ukazuje ich wybory ideologiczne. Skandynawski dziennikarz pokazuje również, że za swoją pracę otrzymywali oni liczne przywileje. Kominternowscy dziennikarze nie widzieli stalinowskich zbrodni, nawet gdy ich ofiarami padali ich koledzy oraz rodacy, a w zamian za milczenie mogli liczyć na luksusowe mieszkania i samochody.
Autor ukazuje również wpływ radia Kominternu na społeczeństwo Norwegii. Odgrywał on dużą rolę zwłaszcza podczas II wojny światowej. Podkreśla jednak, że ludność okupowanego kraju nie zdawała sobie sprawy z uwikłania dziennikarzy. Wpływ ten zaczął maleć po wyzwoleniu kraju.
Narracja prowadzona jest w sposób lekki i przystępny, nie wpływa to jednak na wartość merytoryczną pracy. Książka Gud Dag! Goworit Moskwa! Radio Kominterna, sowietskaja propaganda i Norweżcy spełnia wszelkie wymogi stawiane publikacjom naukowym. Została napisana po wcześniejszej analizie materiałów archiwalnych, zamieszczono w niej też profesjonalnie wykonane przypisy. Dodatkowo wydawca wzbogacił ją w liczne fotografie, często publikowane po raz pierwszy.
Książka Mortena Jentofta to nowatorska i niezwykle interesująca publikacja na temat relacji ZSRR-Norwegia. Omawiana pozycja nie jest skierowana wyłącznie do naukowców – ciekawa narracja, przystępny język oraz nośny temat sprawiają, że będzie to przyjemna lektura także dla pozostałych czytelników.
Redakcja i korekta: Katarzyna Grabarczyk
