Matura z historii 2009

Uwaga, jeśli szukasz rozwiązań zadań z tegorocznej matury, wejdź na stronę: Matura – historia 2009: klucze, odpowiedzi, rozwiązania, arkusze – opublikujemy je tam jako jedni z pierwszych i zapewnimy rzetelną dyskusję!

Przez kolejne miesiące będziemy publikować artykuły przybliżające różne aspekty tegorocznego egzaminu maturalnego. Na czym polega matura z historii? Czy warto ją zdawać? Jak się do niej przygotować? Z jakich książek się uczyć? Postaramy się odpowiedzieć na te i inne pytania.

Dzisiaj zajmiemy się absolutnymi podstawami, czyli formą samego egzaminu.

Z czym to się je?

Matura z historii jest egzaminem pisemnym, w formie testowej. Podobnie jak w przypadku innych przedmiotów, można ją zdawać na poziomie podstawowym lub rozszerzonym. W pierwszym przypadku trwa 120 minut, w drugim 180.

Tak zaczyna się każdy arkusz maturalny z historii. Wbrew pozorom nie taki diabeł straszny...

Egzamin na poziomie podstawowym składa się z zestawu zadań (w maju 2008 było ich 33), zarówno zamkniętych, jak i otwartych. W pierwszych egzaminowany dokonuje wyboru między kilkoma możliwymi odpowiedziami lub decyduje czy dane stwierdzenie jest prawdziwe, czy też fałszywe. Z kolei zadania otwarte zwykle odwołują się do zacytowanego fragmentu źródła historycznego (lub opracowania naukowego), ewentualnie mapy, diagramu, schematu lub ilustracji. Maturzysta ma za zadanie uzupełnić "wykropkowane" pola lub odpowiedzieć na krótkie pytania.

Na poziomie podstawowym nie wymaga się od egzaminowanego pisania dłuższych odpowiedzi – w większości zadań mają one liczyć góra dwa, trzy zdania.

Zgodnie z informatorem maturalnym, zadania w arkuszu uwzględniają historię polityczną, historię społeczno-gospodarczą oraz historię kultury ze wszystkich epok historycznych.

Wyższy stopień trudności

Cięższy orzech do zgryzienia stanowi matura rozszerzona. Nie tylko jest dłuższa, ale również znacznie trudniejsza. Składa się z trzech części. Pierwsza w formie przypomina maturę podstawową, z tym że pytania wymagają nieco większej wiedzy. „Schody” pojawiają się w drugiej części egzaminu. W założeniu ma ona na celu sprawdzać umiejętność pracy ze źródłami historycznymi. Na podstawie kilku źródeł (w większości pisanych, zdarzają się też statystyczne, kartograficzne i ikonograficzne) maturzysta ma za zadanie udzielić maksymalnie kilkuzdaniowych odpowiedzi na kilka pytań. Zgodnie z zasadami, źródła w tej części egzaminu muszą dotyczyć przynajmniej dwóch epok historycznych.

Ostatnia część egzaminu polega na napisaniu krótkiego wypracowania w oparciu o własną wiedzę. Tematyka jest zbieżna z drugą częścią egzaminu, ale zagadnienia dotyczą innych epok. Maturzysta ma możliwość wyboru między dwoma tematami. Zgodnie z oficjalnymi wytycznymi: trzecia część egzaminu sprawdza umiejętności formułowania wypowiedzi pisemnej, przedstawiania oraz oceniania zjawisk i procesów historycznych. Uczeń ma do dyspozycji ok. 5 stron A4. Sztywnego minimum nie ma, ale wypada zapisać przynajmniej 3 z nich.

W maju 2008 egzaminowani mieli do wyboru następujące tematy:

1. Temat I: Trudne sąsiedztwo. Scharakteryzuj wpływ zagrożenia tureckiego na politykę Polski i Węgier w XVI i XVII wieku.
2. Temat II: Polska i Węgry wobec przełomowych wydarzeń w Europie w XX wieku. Scharakteryzuj przemiany polityczne w Polsce i na Węgrzech w latach 1918-1956.

Zgodnie z ogólnymi kryteriami przyjętymi przez Centralną Komisję Egzaminacyjną, wypracowania z poziomu rozszerzonego są oceniane na „czterech poziomach”:

1. I poziom: zdający przedstawił niektóre fakty i pojęcia związane z postawionym problemem; umieścił wydarzenia odpowiednio w czasie i w przestrzeni (na tym poziomie oczekuje się od zdającego podstawowych dla zrozumienia tematu faktów i związków pomiędzy nimi).
2. II poziom: zdający wykorzystał posiadaną wiedzę do opisania problemu, wykazał się prostymi operacjami myślenia historycznego (na tym poziomie oczekuje się od zdającego nie tylko poszerzenia faktografii, ale również prostych operacji myślenia historycznego, takich jak: selekcja faktów, przyczyny-skutki).
3. III poziom: zdający podjął próbę wyjaśnienia postawionego problemu w syntetycznej formie i wykazał się pogłębionym rozumowaniem historycznym (na tym poziomie oczekuje się od zdającego przedstawienia złożoności zjawisk i procesów historycznych; analizy z uwzględnieniem takich operacji myślenia historycznego, jak, np. selekcja i hierarchizacja faktów, synchronizacja (i diachronizacja), umieszczanie w szerokim kontekście).
4. IV poziom: zdający wszechstronnie przedstawił problem, odniósł się do dyskusji historiograficznej oraz podjął próbę oceny (na tym poziomie oczekuje się od zdającego pogłębionej analizy z uwzględnieniem własnych wniosków i refleksji, a także odwołania do różnych źródeł informacji).

W przeciwieństwie do matury z języka polskiego, ta z historii dopuszcza sporą swobodę w sposobie podejścia do tematu, selekcji materiału i wyciąganych wnioskach. Należy jednak pamiętać o podaniu najważniejszych dat i faktów, i zachowaniu porządku chronologicznego lub rzeczowego.

Kilka dobrych rad

Niektóre zadania powtarzają się co roku, w bardzo podobnej albo wręcz identycznej formie.

W odniesieniu do całej matury, niezależnie od poziomu, lepiej nie zapominać, że (cytat za wytycznymi CKE):

• W zadaniach krótkiej odpowiedzi, za które można przyznać tylko jeden punkt, przyznaje się punkt wyłącznie za odpowiedź w pełni poprawną; jeśli podano więcej odpowiedzi (argumentów, cech itp.) niż wynika z polecenia w zadaniu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej), o ilu mówi polecenie.
• W zadaniach krótkiej odpowiedzi za podanie w odpowiedzi informacji (również dodatkowych, które nie wynikają z polecenia), świadczących o braku zrozumienia omawianego zagadnienia i zaprzeczających logice udzielonej prawidłowej odpowiedzi, nie przyznaje się punktów.

Nie warto więc pisać więcej, niż jest wymagane, ani ryzykować uzupełnianiem wypowiedzi, kiedy nie jesteśmy pewni, że mamy rację. Najlepiej ugryźć się w język i pisać tylko to, czego od nas oczekują.

Warto też przeglądnąć przynajmniej kilka arkuszy egzaminacyjnych z poprzednich lat. Szybko odkryjecie, że wiele ich elementów powtarza się, niezależnie od arkusza. Wykorzystywane są podobne typy ilustracji, map czy źródeł. Przykładowo, w pierwszym zadaniu w zasadzie zawsze umieszczone są ilustracje 4 zabytków z okresu starożytności. Od ucznia wymaga się rozróżnienia z którą cywilizacją wiąże się dany relikt. W gruncie rzeczy, do sprawnej odpowiedzi na to zadanie trzeba jedynie... zapoznać się z ilustracjami w podręczniku.

Później, wraz z kolejnymi pytaniami, jest już trudniej, warto jednak znać tego typu „schematy”. Więcej napiszemy o nich w kolejnych odcinkach naszego poradnika.

Na koniec wspomnę, że istnieją oczywiście dokładne wymagania programowe matury z historii, zapoznanie się z nimi niewiele jednak daje. W istocie zawierają one całość zagadnień historii politycznej i militarnej oraz główne aspekty historii gospodarczej, społecznej i kulturowej, od starożytności po współczesność. Zainteresowanych odsyłam do informatora opublikowanego przez CKE.

Przypominam też, że na naszych stronach opublikowaliśmy w maju:

• Arkusze maturalne 2008 wraz z rozwiązaniami.
• Konspekty, wyjaśniające jak można było prawidłowo skonstruować wypracowanie na poziomie rozszerzonym.

Zobacz też:

• Matura z historii 2010

Korektę przeprowadziła: Olga Śmiełowska

Polecamy książkę: „Historia. Poradnik maturalny”