Cenimy historię i wierzymy w teorie spiskowe - oto wyniki najnowszych badań

opublikowano: 2024-07-09 09:49
wszystkie prawa zastrzeżone
poleć artykuł:
Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii Polskiej Akademii Nauk opracowało raport „Polskość w XXI wieku. Rodzaje identyfikacji narodowej, ich podłoże i konsekwencje”, który stanowi podsumowanie serii badań naukowych prowadzonych w ramach trwającego dwa lata projektu. Naukowcy badali, w jaki sposób rozumiany jest dzisiaj patriotyzm i polskość. Wyniki mogą zaskakiwać.
REKLAMA
(fot. Gerd Altmann, Pixabay).

Naukowcy z Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii Polskiej Akademii Nauk postawili sobie za cel sprawdzenie, jak w dobie globalizacji i migracji, postrzegane są tożsamość narodowa i patriotyzm, a w swoich badaniach poruszyli temat tożsamości narodowej w Polsce w czasie dużych zmian na polskiej scenie politycznej związanych z wyborami parlamentarnymi w 2023 roku.

Naukowcy zapytali ankietowanych m.in. o to, jakie kryteria powinna spełniać osoba, aby mogła zostać uznana za Polkę/Polaka. Okazało się, że najważniejszym wyznacznikiem polskości jest znajomość języka oraz to, że dana osoba czuje się Polką/Polakiem. Zdecydowanie mniej istotne jest to, czy ktoś w Polsce się urodził lub czy posiada polskich przodków. Kryterium polskości, które otrzymało najniższą ocenę, była wiara katolicka.

Jeśli chodzi o przejawy patriotyzmu, najważniejsze dla badanych jest okazywanie szacunku godłu, fladze i hymnowi narodowemu, dbałość o język ojczysty, poszanowanie i przestrzeganie prawa oraz udział w wyborach powszechnych.

Historia polskiego cierpienia

Ważnym aspektem budowania tożsamości narodowej i kulturowej jest znajomość historii własnego kraju. Historia pomaga zrozumieć, kim jesteśmy, skąd pochodzimy i jakie mamy korzenie. Mówi się, że znajomość historii może uchronić nas przed popełnianiem błędów w przyszłości.

Przekonanie o znaczeniu historii we współczesnym świecie znalazło odzwierciedlenie w wynikach badań. Aż 86% ankietowanych stwierdziło, że historia jest współcześnie potrzebna lub bardzo potrzebna, a zaledwie 5% określiło ją jako niepotrzebną. Osoby najmłodsze, w wieku 18-25 lat, zdecydowanie częściej niż pozostałe grupy uważały, że znajomość historii raczej im się nie przyda.

Pomimo deklarowanej wiary w znaczenie znajomości historii własnego kraju, jedynie 45% Polaków określiło swoje zainteresowanie tą dziedziną nauki jako duże albo bardzo duże. 40% badanych uznało swoje zainteresowanie historią za średnie, a 15% przyznało się do braku zainteresowania przeszłością kraju. Co ciekawe, to mężczyźni częściej deklarowali zainteresowanie historią.

– Ta różnica może wynikać bezpośrednio ze współczesnych form przedstawiania historii naszego kraju. Najważniejsze wydarzenia historyczne, a także postaci, o których nadal najczęściej wspomina się w kontekście dokonań historycznych to bowiem mężczyźni. Zmaskulinizowany dyskurs historyczny może wpływać na mniejsze zainteresowanie historią wśród kobiet, które nie odnajdują w niej swoich feministycznych autorytetów – mówi dr hab. Marta Marchlewska, prof. IP PAN z Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii PAN.
REKLAMA

Cierpienia na wagę złota

Badacze zadali również pytanie o to, czy naród polski cierpiał w historii bardziej, czy mniej niż inne narody. 56 proc. osób odpowiedziało, że cierpieliśmy tak samo jak inni. O tym, że jako naród doświadczyliśmy więcej cierpienia, przekonane jest 43 proc. osób, a jedynie 1 proc. ankietowanych uznało, że mniej. Według naukowców ten wynik może wskazywać na silne przekonanie o wyjątkowości własnych cierpień, co jest częściowo związane z narodową narracją i pamięcią historyczną, które kładą duży nacisk na okresy wielkich trudności i strat społecznych.

– Różnice w postrzeganiu historycznego cierpienia mogą mieć wpływ na współczesne społeczeństwo polskie. Przekonanie o wyjątkowym cierpieniu może wpływać na poczucie tożsamości narodowej i postawy społeczne, w tym także podatność na teorie spiskowe. Osoby przekonane, że ich naród był wyjątkowo poszkodowany, mogą być bardziej skłonne do poszukiwania ukrytych wrogów lub złożonych wyjaśnień zarówno dla wydarzeń historycznych i współczesnych – mówi dr hab. Marta Marchlewska, prof. IP PAN z Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii PAN.

Wciąż aktualne teorie spiskowe

W kolejnym badaniu naukowcy przyjrzeli się, więc temu, czy faktycznie Polacy wierzą w różnego rodzaju teorie spiskowe. Okazało się, że znaczna część ankietowanych jest przekonanych o ukrytej działalności pewnych grup, które dla osiągnięcia celu, zatajają prawdę przed opinią publiczną. Ponad połowa respondentów uważa, że nowe technologie są blokowane przez koncerny, a prawie połowa wierzy, że rząd wykorzystuje obywateli, aby ukryć swoje przestępcze działania. Dodatkowo 38 proc. ankietowanych Polaków sądzi, że wirusy i choroby są celowo rozprzestrzeniane. Według badaczy te wyniki wskazują na dużą nieufność Polek i Polaków wobec władz, instytucji publicznych i firm.

Jak twierdzą naukowcy z Laboratorium Poznania Politycznego, myślenie spiskowe może być też reakcją obronną na sytuację grupy własnej, np. w przypadku przegranej partii, na którą głosowały te osoby w wyborach. Największą nieufność wobec wyniku wyborów parlamentarnych, które odbyły się w październiku 2023 roku, wykazywały osoby głosujące na partie, które nie utworzyły koalicji rządzącej. 28 proc. ankietowanych wyborców Zjednoczonej Prawicy zgodziło się z twierdzeniem, że tak naprawdę wyniki wyborów zostały sfałszowane. Tezę tę poparło również 24 proc. ankietowanych wyborców Konfederacji. Jeśli chodzi o wyborców Koalicji Obywatelskiej i jej koalicjantów tylko 6 proc. osób podejrzewało, że wyniki mogły zostać sfałszowane.

REKLAMA

Problem z polskością

W trakcie badań naukowcy wyróżnili kilka dominujących postaw Polek i Polaków wobec własnego narodu. Okazało się, że 40 proc. wszystkich respondentów jest przywiązanych do Polski w sposób określany jako bezpieczny. Są to osoby, które chętnie angażują się w życie kraju i biorą udział w wyborach. Ta grupa częściej identyfikowała się z takimi stwierdzeniami jak: „Nawet gdy w Polsce nie dzieje się dobrze, mój kraj jest dla mnie ważny” i „czuję więź z innymi Polakami niezależnie od tego, co nas dzieli”.

Pozostałe 60 proc. to osoby, które mają problem z polskością. Wśród nich są zarówno ludzie, których miłość do Polski jest jedynie powierzchowna, jak i ci, którzy polskości się wstydzą lub jest im ona zupełnie obojętna. Badani z tych grup w większym stopniu zgadzali się ze stwierdzeniami: „Tylko wtedy, gdy inni doceniają mój kraj, czuję się w pełni Polakiem/Polką” lub „mogę współdziałać tylko z tymi Polakami, którzy są tacy, jak ja”.

Według opublikowanego właśnie przez Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii PAN raportu około 1/4 osób badanych uważa, że Polaków więcej dzieli niż łączy.

– Z badań, ale też codziennej obserwacji wynika, że Polacy i Polki są niezadowoleni z tego, jak tematy polityczne potrafią dzielić i skłócać ludzi. Jako społeczeństwo jesteśmy zmęczeni trwającym od lat podziałem i konfliktem politycznym – mówi dr hab. Marta Marchlewska, prof. IP PAN z Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii PAN.

Wpływ autorytetów

REKLAMA

Według naukowców konflikty polityczne można nieco złagodzić poprzez wzmacnianie bezpiecznej identyfikacji z polskością. Wyniki przeprowadzonego badania eksperymentalnego pokazują, że w zmianie postaw pomóc może wpływ osób, które uważamy za wzory do naśladowania. W badaniu wykorzystano wypowiedzi potencjalnych autorytetów, takich jak Władysław Bartoszewski, Lech Kaczyński, Anna Dymna i Martyna Wojciechowska. Wszystkie te osoby mówiły o pozytywnym przywiązaniu do polskości.

– Tak naprawdę to nie wyobrażam sobie życia poza Polską. Tu jest mój dom, moja przystań i to miejsce kocham najbardziej. Czuję się wielką patriotką i podobną postawę staram się przekazać córce. We wszystkich krajach, które odwiedzam, na najodleglejszych krańcach świata, gdy pytają mnie, jakie jest najwspanialsze miejsce na ziemi, zawsze odpowiadam, że Polska – wskazuje Martyna Wojciechowska we fragmencie prezentowanym badanym.

Okazało się, że u osób, które były eksponowane na tego rodzaju wypowiedzi zaobserwowano wzrost bezpiecznej identyfikacji  z polskością. Dlatego naukowcy z Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii PAN jako podsumowanie projektu badawczego stworzyli film dokumentalny, który ma zachęcić widzów do zgłębienia różnorodnych perspektyw na tożsamość narodową . W filmie „Polskość” poznajemy ośmioro bohaterów, wśród których znajdują się m.in. Czesław Mozil, Jan Błachowicz i siostra zakonna Tymoteusza Gil, która prowadzi Dom Chłopaków w Broniszewicach. Wszystkie przedstawione w filmie osoby wywodzą się z odmiennych środowisk i są od siebie bardzo różne, ale tym co ich łączy jest silna i bezpieczna więź z Polską.

Film „Polskość” można obejrzeć pod adresem: https://www.youtube.com/watch?v=VBlpQUY8fck

Pełny raport można pobrać ze strony internetowej Laboratorium Poznania Politycznego (TU!) 

Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii Polskiej Akademii Nauk to interdyscyplinarny zespół złożony z psychologów społecznych, politycznych, osobowości i socjologów, który powstał z potrzeby zgłębienia problematyki zachowań politycznych. Celem Laboratorium jest wyjaśnianie zależności pomiędzy działaniami podejmowanymi w przestrzeni publicznej a czynnikami nań wpływającym.  

Źródło:

Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii Polskiej Akademii Nauk: www.psychpol.psych.pan.pl

Polecamy e-book Małgorzaty Król pt. „Polscy Hipokratesi. Najświetniejsi lekarze Rzeczypospolitej”:

„Polscy Hipokratesi. Najświetniejsi lekarze Rzeczypospolitej”
cena:
Wydawca:
PROMOHISTORIA [Histmag.org]
Liczba stron:
215
Format ebooków:
PDF, EPUB, MOBI (bez DRM i innych zabezpieczeń)
ISBN:
978-83-65156-65-5
REKLAMA
Komentarze

O autorze
Mat. pras.
Ten news powstał w oparciu o informację prasową lub inne materiały poddane opracowaniu redakcyjnemu.

Wszystkie teksty autora
Redakcja
Redakcja Histmag.org

Wszystkie teksty autora

Zamów newsletter

Zapisz się, aby otrzymywać przegląd najciekawszych tekstów prosto do skrzynki mailowej. Tylko wartościowe treści. Za darmo.
Zamawiając newsletter, wyrażasz zgodę na użycie adresu e-mail w celu świadczenia usługi. Usługę możesz w każdej chwili anulować, instrukcję znajdziesz w newsletterze.
© 2001-2023 Promohistoria. Wszelkie prawa zastrzeżone