Konferencja naukowa „Need to Know XIII and the 2024 IIHA Annual Conference: Intelligence in Central and Eastern Europe and the Soviet Factor”
W dniach 14–16 października w Centralnym Przystanku Historia IPN im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Warszawie odbędzie się 13. edycja międzynarodowej konferencji z cyklu „Need to Know”. Podczas wydarzenia zaprezentowane zostaną najnowsze ustalenia badaczy dotyczące wpływu rosyjskich i sowieckich działań na funkcjonowanie służb wywiadu i kontrwywiadu w regionie Intermarium – wspólnocie mniejszych państw i narodów położonych między Morzem Bałtyckim, Czarnym i Adriatyckim. W konferencji wezmą udział historycy, politolodzy, specjaliści ds. bezpieczeństwa, byli wojskowi oraz funkcjonariusze służb specjalnych.
Najważniejszym pytaniem badawczym, wokół którego będą się koncentrować wystąpienia ekspertów, jest relacja między historycznymi działaniami sowieckiego/rosyjskiego wywiadu a ich współczesnością, naznaczoną rosyjską agresją na Ukrainę oraz powiązaną z szerszymi globalnymi kwestiami, w tym z konfliktem na Bliskim Wschodzie.
Nie ma wątpliwości, że upadek komunizmu i rozpad Związku Sowieckiego nie zakłóciły znacząco ciągłości działania sowieckich/rosyjskich służb. Ich kadry, sposób postrzegania świata, tzw. esprit de corps, metody operacyjne, strategiczne kierunki zainteresowań oraz sposoby gromadzenia i przetwarzania informacji pozostały w dużej mierze niezmienione. Mamy tu do czynienia z klasycznym modelem kontynuacji, co pozwala formułować wnioski dotyczące współczesnych wydarzeń i zjawisk na podstawie analizy historycznych danych.
Podczas konferencji zostanie omówiona specyficzna „ideologia KGB”, z naciskiem na rosyjską percepcję świata, opartą na wyimaginowanym zagrożeniu ze strony równie wyimaginowanego Zachodu. Przedstawione zostaną liczne przykłady sowieckich i rosyjskich działań w zakresie strategicznej dezinformacji, dawniej nazywanej „środkami aktywnymi”. Szczególną uwagę poświęci się funkcjonowaniu dawnej sowieckiej „wspólnoty wywiadowczej”, obejmującej cywilne i wojskowe służby z krajów takich jak Czechosłowacja, Węgry, Polska, NRD, Bułgaria, a także Mongolia, Kuba i Wietnam, z Moskwą jako ośrodkiem kierowniczym.
Historyczne relacje między tymi służbami rzucają światło na współczesną współpracę Rosji z krajami takimi jak Białoruś czy Korea Północna, a także ujawniają mocne i słabe strony operacji KGB oraz dawnego GRU. W trakcie konferencji zostaną również omówione kwestie związane z wykorzystaniem narzędzi wywiadowczych do wpływania na zmiany personalne w przywództwach krajów satelickich, takich jak Polska i Rumunia, w okresie zimnej wojny.
Drugiego dnia obrad, w odrębnym bloku, przedyskutowana zostanie kluczowa kwestia kontrwywiadowczej odpowiedzi Zachodu na rosyjskie, a dawniej sowieckie, zagrożenie w regionie Intermarium. Szczególnie interesujące będzie cofnięcie się do lat dwudziestych XX wieku, kiedy to Sowieci podejmowali próby destabilizacji tego obszaru, m.in. Polski, Estonii, Rumunii i Łotwy, wykorzystując narzędzia wywiadowcze, które można zaliczyć do kategorii strategicznej dezinformacji. Działania te obejmowały także dywersję wojskową oraz groźby wojny.
Odpowiedzią na agresywne działania Sowietów była rozbudowa służb kontrwywiadu, w tym tzw. służb cywilnych, oraz powołanie wyspecjalizowanych jednostek ochrony granic. Te kroki pozwoliły na opanowanie sytuacji w Europie Środkowej i Wschodniej, szczególnie w pasie granicznym. W rezultacie siła stała się kluczowym, a wręcz jedynym narzędziem, które Moskwa wykorzystywała w swoich działaniach na rzecz sowietyzacji, a później rusyfikacji krajów regionu Międzymorza.
Celem organizacji cyklicznej międzynarodowej konferencji pod hasłem „Need to Know” było stworzenie platformy dla badaczy zajmujących się tematyką wywiadu, kontrwywiadu i szerzej — służb specjalnych z Polski i innych krajów postkomunistycznych, a także ich kolegów z Europy Zachodniej i Ameryki Północnej. Głównym zamierzeniem konferencji było zwrócenie uwagi na istotne znaczenie udostępnienia archiwów dawnych służb specjalnych bloku sowieckiego, w tym szczególnie zasobów Instytutu Pamięci Narodowej, dla naukowców i dziennikarzy.
Konferencja jest współorganizowana jest corocznie od 2011 r. przez Instytut Pamięci Narodowej we współpracy z University of Southern Denmark (Odense, Dania), King's Centre for the Study of Intelligence, King's College London (Wielka Brytania); International Center for Defence and Security (Tallin, Estonia) i Ludwig Boltzmann Institute for the Research on Consequences of War (Graz, Austria). Wybrane referaty publikowane są w specjalnych numerach wiodącego światowego czasopisma naukowego „International Journal of Intelligence and Counterintelligence”.
Głównym partnerem tegorocznej konferencji Międzynarodowe Stowarzyszenie Historii Wywiadu (International Intelligence History Association, IIHA), które jest najstarszym i największym europejskim stowarzyszeniem naukowym zajmującym się historią wywiadu, obchodzącym w tym roku 30. rocznicę powstania.
Aby wziąć udział w obradach konferencji, należy wcześniej dokonać rejestracji na stronie organizatora: https://ipn-konferencje.pl/pl/join-event/instytut-pamieci-narodowej-international-conference-need-to-know-xiii-and-the-2024-iiha-annual-conference-intelligence-in-central-and-eastern-europe-intermarium-and-the-soviet-russian-factor-warsaw-october-1416-2024/126
Konferencja będzie prowadzona w języku angielskim.
Program konferencji:
- 14 October 2024
16.00-17.30 Young Researchers Forum
Chair: Jacek Tebinka (University of Gdańsk)
Suzanne Freemann (Massachusetts Institute of Technology): Soviet KGB during the Contemporary War in Ukraine: Insights Gained from a Broader Archival Approach
Jesper Jørgensen (University of Southern Denmark): Intelligence and Activism in the Short 20th Century
Mary Barton (University of Washington): Intelligence and Proliferation of Small Arms in the 1920s
Matteo Giurco (University of Florence): No One, and One Hundred Thous. The Arduous Pursuit for the History of Italian Intelligence Services
18.00-19.00 Annual meeting IIHA (members only, there is a possibility to join IIHA during the conference)
- 15 October 2024
8.00-9.00 Registration
9.00-9.30 Introduction
9.30-11.15 Panel I: Russian/Soviet Intelligence and East-Central Europe
Chair: Bernd Schaefer (Woodrow Wilson International Center for Scholars)
9.30-9.45 Władysław Bułhak (Institute of National Remembrance), Thomas Wegener Friis (University of Southern Denmark): Russian/Soviet Espionage in Intermarium. Past and Present
9.45-10.00 Tomas Sniegon (Lund University): The Ideology of Chekism' in the Soviet Union (and Post-Soviet Russia)
10.00-10.15 Mark Kramer (Harvard University): The Soviet KGB and Moscow's Concerns about Western Attempts to Undermine the USSR
10.15-10.30 Elena Grossfeld (King's College London): Bio-gees and Combat Mosquitoes - the Revival of KGB's Strategic Narratives
10.30-10.45 Barak Bouks, Shlomo Shpiro (Bar-Illan University): Russian and Iranian Intelligence Influence Operations in the Ukraine and Gaza Wars
11.15-11.30 Coffee break
11.30-13.00 Panel II: Soviet/Russian Intelligence and Counterintelligence Operations in the Region
Chair: Sylwia Szyc (Institute of National Remembrance)
11.30-11.45 Magdolna Baráth (Historical Archives of the Hungarian State Security): A Failed Attempt to Build a Hungarian-Soviet Intelligence Network in South-Eastern Europe in the Late 1940s
11.45-12.00 Kevin Riehle (Brunel University London): The KGB's Use of Austria as a Facilitation Venue for Illegals Operations
12.00-12.15 Tomasz Kozłowski (Institute of National Remembrance): From Reshuffle to Coup d'État. KGB Plan to Overthrow the First Secretary of the Polish Communist Party in 1981
12.15-12.30 Douglas Selvage (German Federal Archive): Active Measures in Service of Empire: the KGB, its fraternal Organs, and the Intermarium, 1966-1989
13.00-14.15 Lunch break
14.15-15.45 Panel III: The Communist Intelligence Community
Chair: Henry Plater-Zyberk (The Russian/Ukrainian Security Digest)
14.15-14.30 János Kemény (National University of Public Service in Budapest): The Hungarian (Communist) Intelligence Looking Eastwards through the West
14.30-14.45 Przemysław Gasztold (Institute of National Remembrance): No Longer Friends, Not Yet Enemies? The Relationship Between Polish and Soviet Military Intelligence, 1989-1990
14.45-15.00 Paul Maddrell (Loughborough University): Big Brother, Little Brother: the Stasi and the MGB/KGB, 1950-1989
15.00-15.15 Nadia Boyadiyeva (Bulgarian Academy of Sciences): Bulgaria's Intelligence Connections with the Soviet KGB and GRU
15.45-16.00 Coffee break
16.00-17.15 Panel IV: Lessons in Counterintelligence
Chair: Shlomo Shpiro (Bar-Illan University)
16.00-16.15 Dieter Bacher (Ludwig Boltzmann Institute for Research on the Consequences of War): Dealing an "OUCH". CIC Activities against Soviet Intelligence in Cold War Austria, 1953-1957
16.15-16.30 Benjamin B. Fischer (former CIA chief historian): Master of the Spy Game: Rem Krasilnikov and the Destruction of CIA Moscow Station
16.30-16.45 Ines Reich, Enrico Heitzer (Brandenburg Memorials Foundation): All spies? On Persecution Practices of the Soviet Secret Services in the Years after WWII Using the Example of Soviet Military Counterintelligence in Potsdam and Soviet Special Camp No 7/No 1 in Weesow and Sachsenhausen, 1945-1950
- 16 October 2024
9.00-10.40 Panel V: Intelligence in Intermarium in Interwar Period
Chair: Wolfgang Krieger (University of Marburg)
9.00-9.15 Andrejs Gusachenko (University of Latvia): Interaction Between Secret Services and Russian Anti-Bolsheviks in Latvia in the First Half 1920s
9.15-9.30 Igor Kopõtin (Estonian Military Academy): Bureau Cellarius: the Abwehr in the Eastern Baltic on the eve of the Second World War
9.30-9.45 Juho Kotakallio (University of Helsinki): Observing Soviet Russia on the Shores of the Baltic Sea. The Anglo-Finnish Intelligence Cooperation, 1918-1939
9.45-10.00 Tilman Lüdke (Arnold Bergstraesser Institut) Near and Middle East, Soviet Muslim Nationalists in Poland and Beyond: Coveted by Hostile Parties
10.40-11.00 Coffee break
11.00-12.15 Panel VI: Intelligence and Counterintelligence Operations against Soviet/Russian Intelligence and Russian State and Community
Chair: Charlotte Backerra (University of Göttingen)
11.00-11.15 Aiga Bērziņa-Kite (University of Latvia): Political Police of Republic of Latvia: Introduction of Civilian Counterintelligence, 1919-1924
11.15-11.30 Mika Sounpää (University of Turku): State Police Counterintelligence Practices and Surveillance of the Russian Émigré Community in Finland, 1939-1944
11.30-11.45 Richard Skaife (Lieutenant Colonel (Retired) British Army): German Planning and Intelligence Limitations - Operation Barbarossa
12.15-13.30 Lunch break
13.00-15.00 Panel VII: Soviet/Russian Intelligence Operations in Border Regions (Cases)
Chair: Peer Henrik Hansen (Museum Langeland)
13.30-13.45 Zi Yang (Nanyang Technological University): Stalin's Spies Versus Stalin's Pawn. The Rise and Recoil of Soviet Influence in Interwar Xinjiang
13.45-14.00 Aleksandar Životić (Belgrade University): Soviet Military Intelligence and the Kingdom of Yugoslavia, 1934-1941
14.00-14.15 Marek Hańderek (Institute of National Remembrance): The Role of Polish Intelligence in Soviet Intelligence Assesment of the Situation in People's China during the Cultural Revolution
14.15-14.30 Catalin Costea (University of Bucharest): The Soviet Union Military Intelligence (GRU) Activities and its Role in Romanian Revolution
15.00-16.00 End of the conference and the presentation of the next conference venue and idea
