W 2024 r. pierwsze polskie wykopaliska w Indiach; cel: starożytny port międzykontynentalny
Naukowcy przypuszczają, że pod współczesną wsią Pattanam znajdują się relikty północnej części starożytnego portu Muziris. Było to najważniejsze założenie tego typu w regionie Limyrike, o którym pisali nawet rzymscy pisarze, m.in. Pliniusz Starszy. Pattanam położone jest w południowo-zachodnich Indiach, dziś kilka kilometrów od linii brzegowej Morza Arabskiego, czyli części Oceanu Indyjskiego.
Będzie to pierwszy polski projekt wykopaliskowy w Indiach - powiedział PAP szef misji dr Marek Woźniak z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN.
Zwrócił uwagę na to, że kilka lat temu w Soparze na przedmieściach Mumbaju naukowcy znad Wisły wykonali badania rozpoznawcze, ale mimo bardzo obiecujących efektów nie uzyskały wsparcia z instytucji naukowych i nie zakończyły się one pracami wykopaliskowymi.
Dr Woźniak zapytany o to, skąd pomysł na badania w Indiach powiedział, że od wielu lat jest członkiem misji archeologicznej w Egipcie w Berenike nad Morzem Czerwonym. Miasto założył w III wieku p.n.e. faraon Ptolemeusz II.
W Berenike odpowiadam za badania hellenistycznej fazy funkcjonowania miasta (k. IV w. p.n.e. do podboju rzymskiego na przełomie er - przyp. PAP), a to właśnie w okresie hellenistycznym najszybciej rozszerzały się międzykontynentalne kontakty Berenike, osiągając finalnie także Indie - dodał dr Woźniak.
W pierwszych wiekach naszej ery Rzymianie, którzy przejęli władzę nad Egiptem, uczynili z Berenike ważnym punktem w handlu transoceanicznym łączącym Czarną Afrykę, Bliski Wschód i Indie.
O handlu indo-rzymskim wiemy już bardzo dużo. Jednak o tych hellenistycznych, czyli wcześniejszych kontaktach - ciągle prawie nic, zwłaszcza jeśli chodzi o Indie środkowe i południowe. To chyba najbardziej frapujące zagadnienie w tej dziedzinie badań naukowych - podkreślił.
Dr Woźniak powiedział, że interesują go punkty i strefy kontaktów pomiędzy bardzo różniącymi się kulturami oraz efekty tych interakcji.
W przypadku kontaktów indo-hellenistycznych i indo-rzymskich mamy do czynienia ze zjawiskami nie dość, że niezwykle ciekawymi, to o ogromnej wadze dla historii ludzkości, bardzo przypominającymi dzisiejszy, coraz mniejszy i bardziej zglobalizowany świat. Może z ich badania moglibyśmy się czegoś nauczyć? - zastanawia się naukowiec.
Dlatego, jak zaznaczył, nawiązanie do wykopalisk w Berenike jest oczywiste i to one zainspirowały go do nawiązania współpracy z badaczami indyjskimi.
Prowadząc prace w portach na obydwu końcach zachodniej części morskiego szlaku przyprawowego, zyskujemy dla polskiej nauki niesamowitą możliwość włączenia się w nurt badań nad starożytną globalizacją handlową, jednym z największych osiągnięć ludzkiej historii, dyplomacji i ekonomii - podkreślił.
Archeolog zwrócił uwagę, że ten szlak - łączący Indie, Bliski Wschód, Egipt i Europę, odgrywał dużą rolę również w późniejszych stuleciach.
To tym szlakiem, poza rzymskimi kupcami do Indii dotarł apostoł Tomasz, który najprawdopodobniej wypłynął z Berenike a przybił właśnie do Muziris, jako pierwszy przywożąc na subkontynent chrześcijaństwo - przypomniał.
Naukowcy chcą m.in. zrekonstruować architekturę starożytnego miasta Muziris. Będą też badać jego ekonomiczne, logistyczne i polityczne powiązania z innymi portami i ośrodkami regionu.
Jak opisał naukowiec, w Pattanam już odkryto w czasie wcześniejszych badań ogromną ilość śladów kontaktów z grecko-rzymskim Śródziemnomorzem i hellenistyczno-partyjskim Bliskim Wschodem.
Z prowadzonych tu dotychczas wykopalisk pochodzą tysiące fragmentów rzymskich amfor i ceramiki stołowej (tzw. terra sigillata), szklanych, często bardzo luksusowych naczyń produkowanych w rzymskim Egipcie. Z kolei z regionu, w którym znajduje się port i położonego po sąsiedzku stanu Tamil Nadu znane są tysiące, jeśli nie dziesiątki tysięcy złotych i srebrnych rzymskich monet - opisał dr Woźniak.
Program badań pomyślany jest jednak szerzej. Polscy naukowcy wraz z badaczami z indyjskiej PAMA w Kerali planują oprócz wykopalisk wziąć udział w badaniach rozpoznawczych w - jak uważa dr Woźniak - niemal niezbadanym regionie zachodnich pogórzy Ghatów Południowych nazywanych czasami „Wzgórzami Kardamonowymi”.
To tam znajdowały się źródła wszystkich towarów, które rzymscy kupcy przywozili z Kerali i tamtędy biegł jeden z ważnych szlaków lądowych łączący zachodnie i wschodnie wybrzeże Południowych Indii - wskazał.
Pierwszy sezon badań wykopaliskowych w Pattanam rozpocznie się w marcu 2024 r. Natomiast badania rozpoznawcze - jesienią tego roku.
Źródło: naukawpolsce.pap.pl, autor: Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski
