[snippet-468]

[GALLERY]https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/01bolkow.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/01bolkow_min.JPG;*Zamek Bolków.* Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1277 roku kiedy to książę legnicki Bolesław II Łysy zwany Rogatką stwierdza "castro nostro". Jednak samo powstanie zamku gotyckiego wiążę się z panowaniem Bolka I. Za jego władzy zostaje on otoczony potężnymi kamiennymi murami obronnymi wraz z systemem bram, oraz wzniesiono murowane budynki mieszkalne. W tym okresie powstaje wieża dziobowa. Jest ona jedynym przykładem tego typu budowli w Polsce. Jej wysokość wynosi dziś 25 m. W przyziemiu znajduje się tzw. loch głodowy, a wejście na wyższe kondygnacje umożliwiają schody umieszczone wewnątrz grubego na 4,5 m. muru. Dalsza gotycka rozbudowa przypada na okres panowania Bernarda oraz Bolka II. Doprowadziła ona do połączenia wcześniejszej zabudowy w jeden budynek mieszkalno-gospodarczy zwany dziś Domem Gotyckim. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/02bolkow.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/02bolkow_min.JPG;Ostateczny kształt zamek uzyskuje w XVI wieku. Rozbudowę kierowaną przez znanego architekta Jakuba Parra rozpoczęto w 1540 r. Powstaje budynek mieszkalny zwany Domem Niewiast, połączony krużgankiem z istniejącymi zabudowaniami, którym nadano renesansowy charakter. Rozbudowano zewnętrzne linie fortyfikacji z nowymi dziedzińcami i bastejami, przystosowanymi już do broni palnej. W wyniku przebudowy zamek zajmował powierzchnię 7.600 m2 i należy go zaliczyć do największych w owym czasie na Dolnym Śląsku. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/03bolkow.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/03bolkow_min.JPG;W swojej historii wielokrotnie był oblegany. W 1345 roku wojska czeskie pod dowództwem rycerzy z Czernej na próżno czterokrotnie go szturmowały. Nie zdobyty również w czasie wojen husyckich. Dopiero w 1463 roku zostaje wzięty szturmem przez króla czeskiego Jerzego z Podiebradów. W 1646 roku w czasie wojny trzydziestoletniej po uszczupleniu załogi do 40 knechtów zostaje zdobyty przez Szwedów. Podczas walk, w wyniku intensywnego ostrzału artyleryjskiego zamek znacznie ucierpiał. W 1703 roku zostaje zakupiony przez Cystersów z Krzeszowa. Po sekularyzacji zakonu w 1810 roku przechodzi na własność skarbu państwa pruskiego. Opuszczony powoli staje się ruiną, a rada miasta zezwala na częściową rozbiórkę jego murów. W pierwszej połowie XX w rozpoczęto prace zabezpieczające. Przerwane, zostały wznowione w 1994 r. i trwają do dziś. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/04czocha.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/04czocha_min.JPG;*Zamek Czocha* wznosi się na granitowej skale nad Kwisą. Powstał on zapewne w pierwszej połowie XIII wieku i należał do czeskiego króla Wacława II. W 1264 roku król przekazał zamek biskupstwu mińsieńskiemu. Następnie w latach 1253-1319 okolice i dobra należały do brandenburskich Askańczyków. W 1306 roku kiedy zamek należał do rodziny von Biberstein dokonano jego znacznej rozbudowy. Założony na planie czworoboku, składał się z trójkondygnacyjnego budynku oraz masywnej wieży. W czasie wojen husyckich zamek był oblegany dwukrotnie. Po raz pierwszy bezskutecznie w 1427 roku, zdobyty w 1433 roku przez powstańców pod wodzą Czirnina z Lipy. Jednak rok później właściciel odbił zamek z husyckich rąk. W 1453 roku przechodzi na własność Kaspara von Nostitz. Przebudowy dokonał w 1525 roku Johann von Nostitz. Istniejące zabudowania otrzymały renesansowy wygląd i dobudowano nowy budynek. Następna przebudowa miała miejsce w 1611 roku. W czasie wojny trzydziestoletniej Christian von Nostitz dokonał dodatkowych umocnień budowli, dzięki czemu oparł się w 1640 roku oblężeniu przez szwedzkich dragonów. Po wojnie przebudowano wnętrza, a nad fosą, przekształconą na zwierzyniec przerzucono most zwodzony. W nocy z 17 na 18 sierpnia 1793 roku pożar zniszczył prawie całkowicie zamek z wyjątkiem kaplicy, kładąc kres jego świetności. Niebawem przystąpiono do jego odbudowy, która trwała do 1798 r. Zmieniono wówczas dach na barokowy, czterospadowy i podwyższono wieżę. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/05czocha.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/05czocha_min.JPG;W 1909 roku zostaje zakupiony przez drezdeńskiego bankiera Ernsta von Gutschow. Na jego zlecenie prof. Bodo Ebhardt dokonał rekonstrukcji zamku według ryciny z 1703 r. Do 1914 roku wykonano szereg prac wykorzystując wiele oryginalnych detali. Niestety zniszczono wówczas wiele najstarszych elementów. Obecny wygląd zawdzięcza ówczesnej przebudowie. Podczas II wojny światowej znajdowała się w nim szkoła szyfrantów Abwehry, zajmująca się deszyfracją przechwyconych rozkazów radzieckich. Po wojnie zamek w 1952 roku przejęło wojsko urządzając w nim ośrodek wypoczynkowy. Obecnie jest on udostępniany również osobom cywilnym. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/06grodno.jpg;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/06grodno_min.jpg;*Zamek Grodno* (niem. Kynsburg, Königsberg) wybudowany został na szczycie góry Choina na styku Gór Wałbrzyskich i Sowich. Warownia wznosi się nad doliną rzeki Bystrzycy Świdnickiej, dawniej zwaną Śląską Doliną (niem. Schlesiertal). Pierwszy zachowany dokument świadczący o istnieniu zamku pochodzi z 1315 r., wymieniony jest w nim zamek o nazwie Kinsberg i burgrabia Kilian von Haugwitz. W tym czasie, podobnie jak duża część południowego Dolnego Śląska, zamek stanowił część księstwa świdnicko-jaworskiego. W I połowie XIV w., za panowania księcia Bolka II Małego, rozbudowany został zamek górny, który wtedy składał się już z wieży obronnej, dwóch kamiennych budynków stanowiących pomieszczenia załogi, wieży bramnej, drewnianych zabudowań gospodarczych oraz dużego dziedzińca. Wszystko to otoczone było grubym murem obronnym.  (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/07grodno.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/07grodno_min.JPG;W 1392 r. Zamek Grodno wraz z całym księstwem świdnicko-jaworskim został wchłonięty do Korony Czeskiej. W XV w. Zamek Grodno stał się siedzibą rycerzy-rozbójników, którzy wraz ze swoimi drużynami trudnili się w okolicy rozbojami i grabieżą. Za sprawą Macieja von Logau zaniedbany zamek został przebudowany w nowym renesansowym stylu. W trakcie trwania wojny trzydziestoletniej zamek został zdobyty przez Szwedów i częściowo zniszczony. W 1680 r. wybuchł tu krwawo stłumiony bunt chłopów, przeciwko ówczesnemu właścicielowi baronowi Jerzemu von Ebenowi. W 1689 r. w wyniku uderzenia pioruna spłonęła wieża zamkowa. Od 1774 r. zamek przestał już być rezydencją magnacką, zamieszkiwała w nim już tylko służba. Budowla popadła w ruinę. W 1823 r. okoliczni chłopi nabyli zamek na licytacji, celem rozebrania go i pozyskania tanim kosztem materiałów budowlanych. Ich planom zapobiegł prof. Johann Gustav Büsching z Wrocławia, któremu sąd po protestach przyznał Zamek Grodno w dożywotnie użytkowanie. Dzięki działaniom prof. Büschinga zamek został zabezpieczony przed dalszym niszczeniem i uchroniony przed rozbiórką. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/08gryf.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/08gryf_min.JPG;Budowa *zamku Gryf* wiązana jest z synem Henryka Pobożnego, Konradem I Głogowskim (zm. 1273/1274). Być może na wulkanicznym bazaltowym wzgórzu (462 m) znajdowała się starsza XII-wieczna drewniana warownia. Nowo zbudowany zamek wszedł w skład linii obronnej księstwa świdnickiego od południa i zachodu. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/09gryf.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/09gryf_min.JPG;Położona na powulkanicznym wzgórzu (432 m n.p.m.) warownia jest jedną z nielicznych budowli obronnych na Dolnym Śląsku wzniesionych z czarnego bazaltu. W rezultacie następujących po sobie na przełomie stuleci przekształceń wyodrębnił się tutaj wyraźny podział na zamek górny, średni i dolny. Najwyżej usytuowany bezwieżowy zamek wysoki powstał na planie nieregularnego, wydłużonego pięcioboku z dziobkiem od strony wschodniej. Obejmował on budynki mieszkalne i kaplicę, na której namalowany był niegdyś wizerunek dużego gryfa. Do wcześniejszego założenia w połowie XVI w. dostawiono wieżę mieszkalną i nowe fortyfikacje, zaś całość zyskała renesansową szatę architektoniczną (szczyty, detale, sgraffita), która do dziś określa charakter ruin. Na północ od murów zamku wysokiego znajdował się zamek średni z pokojami gościnnymi i zbrojownią, a od wschodu całość zamykał najmłodszy i największy obszarowo zamek dolny, w skład którego wschodził wschodni i południowy odcinek kamiennych murów obronnych, zabudowania gospodarcze i administracyjne, a także XVII-wieczne fortyfikacje w postaci ciągu następujących po sobie trzech furt poprzedzonych charakterystyczną wąską szyją bramną. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/10gryf.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/10gryf_min.JPG;W 1392 r. zamek Gryf przechodzi na własność króla czeskiego Wacława IV, który odsprzedał zamek i miasto Beneszowi Chuśnikowi za 900 kop groszy praskich. Nowy właściciel zarządcą zamku ustanowił rycerza Wolfa von Romke, który zajął się rozbojem, za co został w 1399 roku zabity. Benesz Chuśnik w 1400 r. wydzierżawił swoje lokalne posiadłości rycerzowi Gotsche Młodszemu Schoffowi. Ród, którego nazwa przybrała z czasem formę Schaffgotsch panował na zamku do II wojny światowej. Zamek Gryf był wielokrotnie zdobywany podczas wojny trzydziestoletniej i wojen śląskich. W 1778 r. zamieniono go w silnie umocnioną nowożytną fortecę. Być może zniszczenia poczynione przy tej okazji spowodowały rezygnację Schaffgotschów ze starej siedziby i przypieczętowały jego upadek. W roku 1798 r. zapadła decyzja o budowie pałacu wraz z folwarkiem u podnóża zamkowej góry, a w następnym przytępiono do rozbiórki historycznej budowli, która od tego czasu coraz bardziej niszczeje i zarasta. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/11lipa.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/11lipa_min.JPG;*Zamek w Lipie.* We wsi Lipa koło Bolkowa nad brzegiem Nysy Małej położony jest na wysokości 375 m n.p.m. Zamek otacza sucha fosa (częściowo zasypana). Zbudowany został na przełomie XIII i XIV w. Prawdopodobnie powstał z inicjatywy jednego ze śląskich rodów rycerskich i miał pełnić w tamtych czasach rolę strażnicy wzniesionej w formie gotyckiej. W tym czasie budowla składała się z kwadratowej wieży mieszkalnej, otoczonej zabudową. W XVII w. zamek przebudowano w formie renesansowej. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/12lipa.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/12lipa_min.JPG;Następnie Zamek w Lipie przechodził kolejno pod panowanie rodzin von Reibnitz i von Nimptsch. Z chwilą utraty znaczenia wojskowego używano go jako magazyn oraz źródło kamienia budowlanego. W 1821 r. znaczna część budowli zostaje rozebrana, a materiał przeznaczony zostaje na budowę budynków gospodarczych. W 1834 r. kupił go hrabia Rudolph von Stillfried-Rattonitz. Zamek został w tym czasie odrestaurowany o przebudowywany w formie neogotyckiej. Ostatnia renowacja miała miejsce w latach 70. XX w. wtedy to nieodwracalnie zniszczono wiele elementów budowli. Po upaństwowieniu popadł w ruinę. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/13swiny.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/13swiny_min.JPG;*Zamek Świny* (niem. Schweinhausburg) to pierwotnie gród, następnie zamek obronny, a od początków XVII w. zamek mieszkalny na Śląsku we wsi Świny koło Bolkowa, na Pogórzu Kaczawskim w Sudetach. Zamek został zbudowany z brunatno-czerwonego zlepieńca na wzgórzu zamkowym zbudowanym z porfiru kwarcowego i tufu porfirowego. Wymieniono go raz pierwszy w kronice Kosmasa w 1108 r. pod nazwą Zvini in Polonia. Potem w dokumencie papieża Hadriana IV wzmiankowany jako gród kasztelański Zpini. Jest najstarszym prywatnym zamkiem na terenie obecnej Polski. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/14wlen.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/14wlen_min.JPG;*Wleń* to niewielkie sudeckie miasteczko położone w Górach Kaczawskich. Na wysokiej górze znajdują się tu ruiny zamku, prawdopodobnie najstarszego ze wszystkich zamków murowanych znajdujących się na współczesnych ziemiach polskich! Zamek zbudowano na szczycie wysokiej bazaltowej góry, nadsypując niższe partie terenu rumoszem kamiennym. Na tak przygotowanym podłożu rozpoczęto budowę usytuowanej na zachodnie stronie dziedzińca kaplicy romańskiej, stojącej na północ od niej wieży mieszkalnej, umieszczonej na południowym skraju zespołu sześciobocznej wieży ostatniej nadziei (tzw. bergfried) i murów obwodowych. Wieża mieszkalna posiadała plan zbliżony do równoległoboku o wymiarach 10,5x7 m. i zbudowana była z kamiennych ciosów z różowego piaskowca. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/15wlen.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/15wlen_min.JPG;Rezydencja Jadwigi Śląskiej wyposażona była w okienka szczelinowe w rozpiętej między dwoma wyniesieniami skalnymi i grubej na 1,5 m ścianie zachodniej oraz szerokie na 1,6 m drzwi wejściowe w kurtynie wschodniej. Kaplica składała się z kwadratowej nawy, maleńkiego prezbiterium i półkolistej absydy. Mury kaplicy wybudowane zostały z łamanego piaskowca zamkniętego narożnikami z kamiennych ciosów; podobną techniką wystawiono wieżę sześcioboczną, która u schyłku XIII stulecia zastąpił przesunięty o kilka metrów wewnątrz dziedzińca stołp o wysokości 12 i grubości murów dochodzących do 3 m. Wtedy też powstał przy kurtynie wschodniej dwukondygnacyjny dom mieszkalny - palatium. To najstarszy dom mieszkalny w Polsce! W późnym średniowieczu zabudowano istniejący, bądź dopiero założono zamek średni i dolny. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/16wlen.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/16wlen_min.JPG;Drewniana konstrukcja w 1108 podniesiona została przez Bolesława III Krzywoustego do rangi kasztelanii i określana była odtąd jako Castrum Valan. Po 1163 r. za czasów Bolesława Wysokiego lub po 1201 r. podczas panowania Henryka Brodatego rozpoczęto budowę zamku. Wielokrotnie przebywał w nim książę Henryk Brodaty ze św. Jadwigą. Po nim zamek odziedziczył Henryk Pobożny, a po jego śmierci najstarszy syn Bolesław, zwany Rogatką. W 1256 r. więził na zamku przez pół roku biskupa wrocławskiego Tomasza I, posiadacza rozległych dóbr. Bezpośrednią przyczyną skutków porwania było rzucenie na księcia legnickiego klątwy kościelnej (Bolesław mógł się już jednak do tej kary przyzwyczaić, skoro już dwukrotnie w 1248 i 1249 roku był wyklinany przez biskupa). Natomiast w 1277 r. uwięził we Wleniu księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa, którego torturami zmusił do oddania części ziem. Henryk IV odzyskał wolność w zamian za 1/3 księstwa ze Środą Śląską. W 1372 r. zamek przeszedł w ręce rodów rycerskich. Był rozbudowywany w XIV oraz w XV wieku. W 1428 roku został zdobyty przez wojska husyckie, a w 1465 r. był siedzibą rycerzy-rabusiów. Podczas wojny trzydziestoletniej zamek dwukrotnie zdobywano i niszczono. Po jego opuszczeniu w 1653 r. popadł w ruinę. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/17cieplowody.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/17cieplowody_min.JPG;*Zamek w Ciepłowodach* pochodzi z XIII w. Zamek wzniesiono na pozostałościach drewniano-ziemnej siedziby rycerskiej założonej na początku XIII w. Około 1400 roku powstał częściowo murowany zamek, na który składał się półkolisty mur obwodowy z kamienia oraz drewniana zabudowa dziedzińca. W kolejnym etapie (pierwsza ćwierć XIV wieku) powstała wieża mieszkalna o czterech kondygnacjach i wysokości około 18 m. Zbudowano ją z kamienia, na planie prostokąta o wymiarach 8 na 10 metrów. W XV wieku zamek był siedzibą rycerza-rabusia Georga Reibnitza, a następnie książąt ziębickich. Od początku XVI wieku zamek należał do rodu Seidlitzów, którzy około 1540 r. dobudowali renesansowy budynek mieszkalny, a także zmodyfikowali fortyfikacje zewnętrzne budując kazamatowe basteje. Przez kolejnego stulecia zamek był własnością kilku rodów szlacheckich, a w 1839 roku nabył go książę Wilhelm Orański. W roku 1841 zamek spłonął, z całego założenia pozostał w zasadzie jedynie obwałowania i mury. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/18ksiaz.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/18ksiaz_min.JPG;*Zamek Książ* (po niem. Fürstenstein) w Wałbrzychu to jeden z najliczniej odwiedzanych zamków Śląska. Jest to trzeci co do wielkości zamek w Polsce (po zamku w Malborku i Zamku Królewskim na Wawelu). Cechuje go styl eklektyczny (gotyk, romański, renesans, rokoko). (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/19ksiaz.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/19ksiaz_min.JPG;Został wybudowany w latach 1288–1292 przez księcia świdnicko-jaworskiego Bolka I Surowego. Położony w miejscu o ważnym znaczeniu strategicznym obiekt wówczas uważano za „klucz do Śląska”. Nowo wybudowana warownia, zwana na początku „Książęcą Górą”, wyróżniała się spośród innych tego rodzaju budowli nie tylko dogodnym położeniem pod względem wojennym, ale i malowniczą lokalizacją w sercu lasów. Budynek rozbudował jego wnuk, Bolko II Mały. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/20ksiaz.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/20ksiaz_min.JPG;W 1941 władze III Rzeszy przejęły zamek, a Organizacja Todt przystąpiła do przekształcania zamku w jedną z kwater Adolfa Hitlera. Wykute przez nazistów podziemia zamku stanowiące część kompleksu Reise / Olbrzym, a udostępnione dziś dla turystów, skrywają niejedną tajemnicę... (fot. Dariusz Wierzański)

Bibliografia:
Wystawa Stała "Budownictwo Obronne Księstwa Świdnicko-Jaworskiego" na zamku Bolków
L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady 2012
R. Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka” 2008
A. von Freyer, Zamek Świny i jego mieszkańcy, Lund 1993
B. Guerquin: Zamki śląskie. Warszawa: Wydawnictwo Budownictwo i Architektura 1957 
https://www.ksiaz.walbrzych.pl/


Zamek Książ – historia skrywająca tajemnice

[GALLERY]https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/01bolkow.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/01bolkow_min.JPG; Zamek Bolków. Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1277 roku kiedy to książę legnicki Bolesław II Łysy zwany Rogatką stwierdza "castro nostro". Jednak samo powstanie zamku gotyckiego wiążę się z panowaniem Bolka I. Za jego władzy zostaje on otoczony potężnymi kamiennymi murami obronnymi wraz z systemem bram, oraz wzniesiono murowane budynki mieszkalne. W tym okresie powstaje wieża dziobowa. Jest ona jedynym przykładem tego typu budowli w Polsce. Jej wysokość wynosi dziś 25 m. W przyziemiu znajduje się tzw. loch głodowy, a wejście na wyższe kondygnacje umożliwiają schody umieszczone wewnątrz grubego na 4,5 m. muru. Dalsza gotycka rozbudowa przypada na okres panowania Bernarda oraz Bolka II. Doprowadziła ona do połączenia wcześniejszej zabudowy w jeden budynek mieszkalno-gospodarczy zwany dziś Domem Gotyckim. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/02bolkow.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/02bolkow_min.JPG;Ostateczny kształt zamek uzyskuje w XVI wieku. Rozbudowę kierowaną przez znanego architekta Jakuba Parra rozpoczęto w 1540 r. Powstaje budynek mieszkalny zwany Domem Niewiast, połączony krużgankiem z istniejącymi zabudowaniami, którym nadano renesansowy charakter. Rozbudowano zewnętrzne linie fortyfikacji z nowymi dziedzińcami i bastejami, przystosowanymi już do broni palnej. W wyniku przebudowy zamek zajmował powierzchnię 7.600 m2 i należy go zaliczyć do największych w owym czasie na Dolnym Śląsku. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/03bolkow.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/03bolkow_min.JPG;W swojej historii wielokrotnie był oblegany. W 1345 roku wojska czeskie pod dowództwem rycerzy z Czernej na próżno czterokrotnie go szturmowały. Nie zdobyty również w czasie wojen husyckich. Dopiero w 1463 roku zostaje wzięty szturmem przez króla czeskiego Jerzego z Podiebradów. W 1646 roku w czasie wojny trzydziestoletniej po uszczupleniu załogi do 40 knechtów zostaje zdobyty przez Szwedów. Podczas walk, w wyniku intensywnego ostrzału artyleryjskiego zamek znacznie ucierpiał. W 1703 roku zostaje zakupiony przez Cystersów z Krzeszowa. Po sekularyzacji zakonu w 1810 roku przechodzi na własność skarbu państwa pruskiego. Opuszczony powoli staje się ruiną, a rada miasta zezwala na częściową rozbiórkę jego murów. W pierwszej połowie XX w rozpoczęto prace zabezpieczające. Przerwane, zostały wznowione w 1994 r. i trwają do dziś. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/04czocha.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/04czocha_min.JPG; Zamek Czocha wznosi się na granitowej skale nad Kwisą. Powstał on zapewne w pierwszej połowie XIII wieku i należał do czeskiego króla Wacława II. W 1264 roku król przekazał zamek biskupstwu mińsieńskiemu. Następnie w latach 1253-1319 okolice i dobra należały do brandenburskich Askańczyków. W 1306 roku kiedy zamek należał do rodziny von Biberstein dokonano jego znacznej rozbudowy. Założony na planie czworoboku, składał się z trójkondygnacyjnego budynku oraz masywnej wieży. W czasie wojen husyckich zamek był oblegany dwukrotnie. Po raz pierwszy bezskutecznie w 1427 roku, zdobyty w 1433 roku przez powstańców pod wodzą Czirnina z Lipy. Jednak rok później właściciel odbił zamek z husyckich rąk. W 1453 roku przechodzi na własność Kaspara von Nostitz. Przebudowy dokonał w 1525 roku Johann von Nostitz. Istniejące zabudowania otrzymały renesansowy wygląd i dobudowano nowy budynek. Następna przebudowa miała miejsce w 1611 roku. W czasie wojny trzydziestoletniej Christian von Nostitz dokonał dodatkowych umocnień budowli, dzięki czemu oparł się w 1640 roku oblężeniu przez szwedzkich dragonów. Po wojnie przebudowano wnętrza, a nad fosą, przekształconą na zwierzyniec przerzucono most zwodzony. W nocy z 17 na 18 sierpnia 1793 roku pożar zniszczył prawie całkowicie zamek z wyjątkiem kaplicy, kładąc kres jego świetności. Niebawem przystąpiono do jego odbudowy, która trwała do 1798 r. Zmieniono wówczas dach na barokowy, czterospadowy i podwyższono wieżę. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/05czocha.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/05czocha_min.JPG;W 1909 roku zostaje zakupiony przez drezdeńskiego bankiera Ernsta von Gutschow. Na jego zlecenie prof. Bodo Ebhardt dokonał rekonstrukcji zamku według ryciny z 1703 r. Do 1914 roku wykonano szereg prac wykorzystując wiele oryginalnych detali. Niestety zniszczono wówczas wiele najstarszych elementów. Obecny wygląd zawdzięcza ówczesnej przebudowie. Podczas II wojny światowej znajdowała się w nim szkoła szyfrantów Abwehry, zajmująca się deszyfracją przechwyconych rozkazów radzieckich. Po wojnie zamek w 1952 roku przejęło wojsko urządzając w nim ośrodek wypoczynkowy. Obecnie jest on udostępniany również osobom cywilnym. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/06grodno.jpg;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/06grodno_min.jpg; Zamek Grodno (niem. Kynsburg, Königsberg) wybudowany został na szczycie góry Choina na styku Gór Wałbrzyskich i Sowich. Warownia wznosi się nad doliną rzeki Bystrzycy Świdnickiej, dawniej zwaną Śląską Doliną (niem. Schlesiertal). Pierwszy zachowany dokument świadczący o istnieniu zamku pochodzi z 1315 r., wymieniony jest w nim zamek o nazwie Kinsberg i burgrabia Kilian von Haugwitz. W tym czasie, podobnie jak duża część południowego Dolnego Śląska, zamek stanowił część księstwa świdnicko-jaworskiego. W I połowie XIV w., za panowania księcia Bolka II Małego, rozbudowany został zamek górny, który wtedy składał się już z wieży obronnej, dwóch kamiennych budynków stanowiących pomieszczenia załogi, wieży bramnej, drewnianych zabudowań gospodarczych oraz dużego dziedzińca. Wszystko to otoczone było grubym murem obronnym. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/07grodno.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/07grodno_min.JPG;W 1392 r. Zamek Grodno wraz z całym księstwem świdnicko-jaworskim został wchłonięty do Korony Czeskiej. W XV w. Zamek Grodno stał się siedzibą rycerzy-rozbójników, którzy wraz ze swoimi drużynami trudnili się w okolicy rozbojami i grabieżą. Za sprawą Macieja von Logau zaniedbany zamek został przebudowany w nowym renesansowym stylu. W trakcie trwania wojny trzydziestoletniej zamek został zdobyty przez Szwedów i częściowo zniszczony. W 1680 r. wybuchł tu krwawo stłumiony bunt chłopów, przeciwko ówczesnemu właścicielowi baronowi Jerzemu von Ebenowi. W 1689 r. w wyniku uderzenia pioruna spłonęła wieża zamkowa. Od 1774 r. zamek przestał już być rezydencją magnacką, zamieszkiwała w nim już tylko służba. Budowla popadła w ruinę. W 1823 r. okoliczni chłopi nabyli zamek na licytacji, celem rozebrania go i pozyskania tanim kosztem materiałów budowlanych. Ich planom zapobiegł prof. Johann Gustav Büsching z Wrocławia, któremu sąd po protestach przyznał Zamek Grodno w dożywotnie użytkowanie. Dzięki działaniom prof. Büschinga zamek został zabezpieczony przed dalszym niszczeniem i uchroniony przed rozbiórką. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/08gryf.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/08gryf_min.JPG;Budowa zamku Gryf wiązana jest z synem Henryka Pobożnego, Konradem I Głogowskim (zm. 1273/1274). Być może na wulkanicznym bazaltowym wzgórzu (462 m) znajdowała się starsza XII-wieczna drewniana warownia. Nowo zbudowany zamek wszedł w skład linii obronnej księstwa świdnickiego od południa i zachodu. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/09gryf.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/09gryf_min.JPG;Położona na powulkanicznym wzgórzu (432 m n.p.m.) warownia jest jedną z nielicznych budowli obronnych na Dolnym Śląsku wzniesionych z czarnego bazaltu. W rezultacie następujących po sobie na przełomie stuleci przekształceń wyodrębnił się tutaj wyraźny podział na zamek górny, średni i dolny. Najwyżej usytuowany bezwieżowy zamek wysoki powstał na planie nieregularnego, wydłużonego pięcioboku z dziobkiem od strony wschodniej. Obejmował on budynki mieszkalne i kaplicę, na której namalowany był niegdyś wizerunek dużego gryfa. Do wcześniejszego założenia w połowie XVI w. dostawiono wieżę mieszkalną i nowe fortyfikacje, zaś całość zyskała renesansową szatę architektoniczną (szczyty, detale, sgraffita), która do dziś określa charakter ruin. Na północ od murów zamku wysokiego znajdował się zamek średni z pokojami gościnnymi i zbrojownią, a od wschodu całość zamykał najmłodszy i największy obszarowo zamek dolny, w skład którego wschodził wschodni i południowy odcinek kamiennych murów obronnych, zabudowania gospodarcze i administracyjne, a także XVII-wieczne fortyfikacje w postaci ciągu następujących po sobie trzech furt poprzedzonych charakterystyczną wąską szyją bramną. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/10gryf.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/10gryf_min.JPG;W 1392 r. zamek Gryf przechodzi na własność króla czeskiego Wacława IV, który odsprzedał zamek i miasto Beneszowi Chuśnikowi za 900 kop groszy praskich. Nowy właściciel zarządcą zamku ustanowił rycerza Wolfa von Romke, który zajął się rozbojem, za co został w 1399 roku zabity. Benesz Chuśnik w 1400 r. wydzierżawił swoje lokalne posiadłości rycerzowi Gotsche Młodszemu Schoffowi. Ród, którego nazwa przybrała z czasem formę Schaffgotsch panował na zamku do II wojny światowej. Zamek Gryf był wielokrotnie zdobywany podczas wojny trzydziestoletniej i wojen śląskich. W 1778 r. zamieniono go w silnie umocnioną nowożytną fortecę. Być może zniszczenia poczynione przy tej okazji spowodowały rezygnację Schaffgotschów ze starej siedziby i przypieczętowały jego upadek. W roku 1798 r. zapadła decyzja o budowie pałacu wraz z folwarkiem u podnóża zamkowej góry, a w następnym przytępiono do rozbiórki historycznej budowli, która od tego czasu coraz bardziej niszczeje i zarasta. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/11lipa.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/11lipa_min.JPG; Zamek w Lipie. We wsi Lipa koło Bolkowa nad brzegiem Nysy Małej położony jest na wysokości 375 m n.p.m. Zamek otacza sucha fosa (częściowo zasypana). Zbudowany został na przełomie XIII i XIV w. Prawdopodobnie powstał z inicjatywy jednego ze śląskich rodów rycerskich i miał pełnić w tamtych czasach rolę strażnicy wzniesionej w formie gotyckiej. W tym czasie budowla składała się z kwadratowej wieży mieszkalnej, otoczonej zabudową. W XVII w. zamek przebudowano w formie renesansowej. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/12lipa.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/12lipa_min.JPG;Następnie Zamek w Lipie przechodził kolejno pod panowanie rodzin von Reibnitz i von Nimptsch. Z chwilą utraty znaczenia wojskowego używano go jako magazyn oraz źródło kamienia budowlanego. W 1821 r. znaczna część budowli zostaje rozebrana, a materiał przeznaczony zostaje na budowę budynków gospodarczych. W 1834 r. kupił go hrabia Rudolph von Stillfried-Rattonitz. Zamek został w tym czasie odrestaurowany o przebudowywany w formie neogotyckiej. Ostatnia renowacja miała miejsce w latach 70. XX w. wtedy to nieodwracalnie zniszczono wiele elementów budowli. Po upaństwowieniu popadł w ruinę. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/13swiny.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/13swiny_min.JPG; Zamek Świny (niem. Schweinhausburg) to pierwotnie gród, następnie zamek obronny, a od początków XVII w. zamek mieszkalny na Śląsku we wsi Świny koło Bolkowa, na Pogórzu Kaczawskim w Sudetach. Zamek został zbudowany z brunatno-czerwonego zlepieńca na wzgórzu zamkowym zbudowanym z porfiru kwarcowego i tufu porfirowego. Wymieniono go raz pierwszy w kronice Kosmasa w 1108 r. pod nazwą Zvini in Polonia. Potem w dokumencie papieża Hadriana IV wzmiankowany jako gród kasztelański Zpini. Jest najstarszym prywatnym zamkiem na terenie obecnej Polski. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/14wlen.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/14wlen_min.JPG; Wleń to niewielkie sudeckie miasteczko położone w Górach Kaczawskich. Na wysokiej górze znajdują się tu ruiny zamku, prawdopodobnie najstarszego ze wszystkich zamków murowanych znajdujących się na współczesnych ziemiach polskich! Zamek zbudowano na szczycie wysokiej bazaltowej góry, nadsypując niższe partie terenu rumoszem kamiennym. Na tak przygotowanym podłożu rozpoczęto budowę usytuowanej na zachodnie stronie dziedzińca kaplicy romańskiej, stojącej na północ od niej wieży mieszkalnej, umieszczonej na południowym skraju zespołu sześciobocznej wieży ostatniej nadziei (tzw. bergfried) i murów obwodowych. Wieża mieszkalna posiadała plan zbliżony do równoległoboku o wymiarach 10,5x7 m. i zbudowana była z kamiennych ciosów z różowego piaskowca. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/15wlen.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/15wlen_min.JPG;Rezydencja Jadwigi Śląskiej wyposażona była w okienka szczelinowe w rozpiętej między dwoma wyniesieniami skalnymi i grubej na 1,5 m ścianie zachodniej oraz szerokie na 1,6 m drzwi wejściowe w kurtynie wschodniej. Kaplica składała się z kwadratowej nawy, maleńkiego prezbiterium i półkolistej absydy. Mury kaplicy wybudowane zostały z łamanego piaskowca zamkniętego narożnikami z kamiennych ciosów; podobną techniką wystawiono wieżę sześcioboczną, która u schyłku XIII stulecia zastąpił przesunięty o kilka metrów wewnątrz dziedzińca stołp o wysokości 12 i grubości murów dochodzących do 3 m. Wtedy też powstał przy kurtynie wschodniej dwukondygnacyjny dom mieszkalny - palatium. To najstarszy dom mieszkalny w Polsce! W późnym średniowieczu zabudowano istniejący, bądź dopiero założono zamek średni i dolny. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/16wlen.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/16wlen_min.JPG;Drewniana konstrukcja w 1108 podniesiona została przez Bolesława III Krzywoustego do rangi kasztelanii i określana była odtąd jako Castrum Valan. Po 1163 r. za czasów Bolesława Wysokiego lub po 1201 r. podczas panowania Henryka Brodatego rozpoczęto budowę zamku. Wielokrotnie przebywał w nim książę Henryk Brodaty ze św. Jadwigą. Po nim zamek odziedziczył Henryk Pobożny, a po jego śmierci najstarszy syn Bolesław, zwany Rogatką. W 1256 r. więził na zamku przez pół roku biskupa wrocławskiego Tomasza I, posiadacza rozległych dóbr. Bezpośrednią przyczyną skutków porwania było rzucenie na księcia legnickiego klątwy kościelnej (Bolesław mógł się już jednak do tej kary przyzwyczaić, skoro już dwukrotnie w 1248 i 1249 roku był wyklinany przez biskupa). Natomiast w 1277 r. uwięził we Wleniu księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa, którego torturami zmusił do oddania części ziem. Henryk IV odzyskał wolność w zamian za 1/3 księstwa ze Środą Śląską. W 1372 r. zamek przeszedł w ręce rodów rycerskich. Był rozbudowywany w XIV oraz w XV wieku. W 1428 roku został zdobyty przez wojska husyckie, a w 1465 r. był siedzibą rycerzy-rabusiów. Podczas wojny trzydziestoletniej zamek dwukrotnie zdobywano i niszczono. Po jego opuszczeniu w 1653 r. popadł w ruinę. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/17cieplowody.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/17cieplowody_min.JPG; Zamek w Ciepłowodach pochodzi z XIII w. Zamek wzniesiono na pozostałościach drewniano-ziemnej siedziby rycerskiej założonej na początku XIII w. Około 1400 roku powstał częściowo murowany zamek, na który składał się półkolisty mur obwodowy z kamienia oraz drewniana zabudowa dziedzińca. W kolejnym etapie (pierwsza ćwierć XIV wieku) powstała wieża mieszkalna o czterech kondygnacjach i wysokości około 18 m. Zbudowano ją z kamienia, na planie prostokąta o wymiarach 8 na 10 metrów. W XV wieku zamek był siedzibą rycerza-rabusia Georga Reibnitza, a następnie książąt ziębickich. Od początku XVI wieku zamek należał do rodu Seidlitzów, którzy około 1540 r. dobudowali renesansowy budynek mieszkalny, a także zmodyfikowali fortyfikacje zewnętrzne budując kazamatowe basteje. Przez kolejnego stulecia zamek był własnością kilku rodów szlacheckich, a w 1839 roku nabył go książę Wilhelm Orański. W roku 1841 zamek spłonął, z całego założenia pozostał w zasadzie jedynie obwałowania i mury. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/18ksiaz.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/18ksiaz_min.JPG; Zamek Książ (po niem. Fürstenstein) w Wałbrzychu to jeden z najliczniej odwiedzanych zamków Śląska. Jest to trzeci co do wielkości zamek w Polsce (po zamku w Malborku i Zamku Królewskim na Wawelu). Cechuje go styl eklektyczny (gotyk, romański, renesans, rokoko). (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/19ksiaz.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/19ksiaz_min.JPG;Został wybudowany w latach 1288–1292 przez księcia świdnicko-jaworskiego Bolka I Surowego. Położony w miejscu o ważnym znaczeniu strategicznym obiekt wówczas uważano za „klucz do Śląska”. Nowo wybudowana warownia, zwana na początku „Książęcą Górą”, wyróżniała się spośród innych tego rodzaju budowli nie tylko dogodnym położeniem pod względem wojennym, ale i malowniczą lokalizacją w sercu lasów. Budynek rozbudował jego wnuk, Bolko II Mały. (fot. Dariusz Wierzański)@https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/20ksiaz.JPG;https://histmag.org/grafika/2018_ciekawostki/zamkiDS/20ksiaz_min.JPG;W 1941 władze III Rzeszy przejęły zamek, a Organizacja Todt przystąpiła do przekształcania zamku w jedną z kwater Adolfa Hitlera. Wykute przez nazistów podziemia zamku stanowiące część kompleksu Reise / Olbrzym, a udostępnione dziś dla turystów, skrywają niejedną tajemnicę... (fot. Dariusz Wierzański)

Bibliografia: Wystawa Stała "Budownictwo Obronne Księstwa Świdnicko-Jaworskiego" na zamku Bolków L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady 2012 R. Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka” 2008 A. von Freyer, Zamek Świny i jego mieszkańcy, Lund 1993 B. Guerquin: Zamki śląskie. Warszawa: Wydawnictwo Budownictwo i Architektura 1957 https://www.ksiaz.walbrzych.pl/

Kup e-booka „Z historią na szlaku. Zabytki w Polsce, które warto zobaczyć”:

Dostępna jest także <a href="https://sklep.histmag.org/produkt/praca-zbiorowa-red-piotr-bejrowski-z-historia-na-szlaku-zabytki-w-polsce-ktore-warto-zobaczyc-e-book-cz-ii/">druga część e-booka!</a>

Zamki Dolnego Śląska i ich historia [galeria]

Kup e-booka „Z historią na szlaku. Zabytki w Polsce, które warto zobaczyć”:

Dostępna jest także druga część e-booka!

Zamów newsletter