27 stycznia – Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu

Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu obchodzony jest 27 stycznia, w rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2005 r. dzień ten ma na celu uczczenie pamięci ofiar pochodzenia żydowskiego pomordowanych w czasie II wojny światowej, jak też osób innych narodowości, których losy przypieczętował nazizm. Z tej okazji Europejska Sieć Pamięć i Solidarność (ESPS) co roku zaprasza do udziału w kampanii informacyjnej „27 stycznia. Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu” i podejmuje szereg inicjatyw w celu upowszechnienia wiedzy o Holokauście oraz budowania świadomości o jego następstwach. 

Auschwitz-Birkenau był największym nazistowskim obozem koncentracyjnym i centrum zagłady. W latach 1940–1945 zamordowano w nim około miliona Żydów i stu tysięcy osób innych narodowości, przede wszystkim Polaków, Romów i sowieckich jeńców wojennych. Metodyczna eksterminacja w obozie trwała aż do końca jego funkcjonowania. 18 stycznia 1945 roku, na kilka dni przed wkroczeniem do Oświęcimia Armii Czerwonej, zarządzono ewakuację: około 60 000 więźniów zmuszono do wyczerpującego marszu śmierci, w którym około 15 000 osób zmarło.

Auschwitz jest symbolem Holokaustu, ale ta bezprecedensowa zbrodnia na ludzkości dokonywała się wszędzie tam, gdzie III Rzesza rozciągała swoje wpływy. W wyniku zagłady życie straciło około 6 milionów Żydów, z czego połowę stanowią ofiary obozów koncentracyjnych i zagłady.

W duchu odpowiedzialności za teraźniejszość i troski o przyszłość, Europejska Sieć Pamięć i Solidarność co roku bierze udział w upamiętnieniu Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu, zapraszając do udziału w wielu inicjatywach. W tym roku Sieć zaplanowała kampanię informacyjną w swoich kanałach w mediach społecznościowych i e-mediach, której celem jest upowszechnianie wiedzy o zagładzie.

Podczas kampanii, która potrwa od 17 do 31 stycznia, zaprezentowane zostaną materiały edukacyjne i naukowe, w tym film animowany „Memento”, upamiętniający Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu oraz film krótkometrażowy „Sprawiedliwa dyplomacja” poświęcony dyplomatom, którzy odegrali istotną rolę w ratowaniu tysięcy Żydów podczas II wojny światowej. Film wchodzi w skład teki edukacyjnej „Dyplomaci ratujący Żydów” dostępnej na portalu Hi-story Lessons. Na portalu udostępniono również specjalnie przygotowany pakiet edukacyjny wokół tematyki Holokaustu, który obejmuje scenariusze lekcji i przewodnik dla nauczycieli. Lekcjom przeprowadzonym na podstawie proponowanych scenariuszy towarzyszą pytania o ludzką naturę, postawy i mechanizmy zachowań w ekstremalnych warunkach, a także o woli przetrwania i siły sprzeciwu wobec zła.

Punktem szczególnym kampanii jest wywiad z Elżbietą Ficowską (Elżunią) – jedną z bohaterów wystawy objazdowej „Między życiem a śmiercią. Historie pomocy w czasie Zagłady”, opowiadającej nieznane historie bezinteresownej odwagi i nadzwyczajnego poświęcenia osób, które ratowały Żydów podczas II wojny światowej. Elżbieta Ficowska przyszła na świat w 1942 roku w getcie warszawskim jako Elżbieta Koppel. Miała zaledwie sześć miesięcy, kiedy w ułożonej między cegłami drewnianej skrzynce została wywieziona na aryjską stronę. Srebrna łyżeczka z wygrawerowaną datą urodzenia – to jedyny ślad i metryka, jaką miała.

Tematykę Holokaustu z naukowej perspektywy przybliżają, między innymi, artykuł autorstwa Carol Elias o „Holokauście i przetrwaniu diaspory: przyszłe pokolenia. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość” oraz materiał Romana Żuchowicza zgłębiający temat „Konferencji w Wannsee”, spotkania wysokich rangą urzędników państwowych nazistowskich Niemiec i dowódców Schutzstaffel (SS) w celu uzgodnienia „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”. Do tego wydarzenia nawiązuje również poruszający performans uczestników tegorocznej edycji projektu „Sound in the Silence”, którzy zdobytą podczas odwiedzin miejsc pamięci wiedzę przekształcili w niepowtarzalne widowisko, przywołujące głosy zarówno sprawców, jak i ofiar Zagłady.

W ramach kampanii Europejska Sieć Pamięć i Solidarność przywołuje również nagrania wideo oraz inne materiały powstałe podczas konferencji naukowej „Genealogie Pamięci: Holokaust z perspektywy globalnej i lokalnej” (2020) oraz numer czasopisma naukowego „Remembrance And Solidarity. Studies in 20th Century European History” zatytułowany „Holocaust/Shoah” (2016).

***

Europejska Sieć Pamięć i Solidarność jest międzynarodowym przedsięwzięciem, które ma na celu kształtowanie dyskursu o historii Europy XX wieku i sposobu jej upamiętniania ze szczególnym uwzględnieniem okresu dyktatur, wojen i społecznego sprzeciwu wobec zniewolenia.