Polska

Aleksander Kaczorowski, Maciej Radziwiłł – „Radziwiłł. Aleksander Kaczorowski rozmawia z Maciejem Radziwiłłem”

Maciej Radziwiłł w rozmowie z Aleksandrem Kaczorowskim przybliża historię dwudziestu pokoleń swoich przodków i objaśnia istotę resentymentów obecnych w społecznym postrzeganiu arystokracji już od XIX stulecia, stosunku do niej władzy ludowej i twórców tak zwanej ludowej historii Polski.

Noc Muzeów 2025 – Kraków: program, lista muzeów

Zbliża się Noc Muzeów 2025! Kraków także szykuje się do tej imprezy. W tym miejscu znajdziesz program, listę muzeów i najważniejsze informacje dotyczące tego wydarzenia. Sprawdź, co przygotowały tutejsze instytucje kultury!

Artur Wójcik – „Sarmatia. Czarna legenda złotego wieku”

Podczas gdy jedni z nas uważają się za Sarmatów z krwi i kości, inni sarmatyzm wyśmiewają, widząc w nim zacofanie i przyczynę upadku Rzeczypospolitej. Książka Artura Wójcika „Sarmatia. Czarna legenda złotego wieku” ma szansę pogodzić wszystkich, udowadniając, że nikt nie miał racji.

Cezary Korycki – „Protokół rozbieżności. Historia Polski bez histerii” – recenzja i ocena

„Protokół rozbieżności”, zapis rozmów przeprowadzonych przez Cezarego Koryckiego, to zaproszenie do dyskusji o tym, jak postrzegają nas inni. Historia jest przecież częścią współczesności.

Ewelina Piątkowska

Noc Muzeów 2025 – Elbląg: program, lista muzeów

Zbliża się Noc Muzeów 2025! Elbląg także szykuje się do tej imprezy. W tym miejscu znajdziesz program, listę muzeów i najważniejsze informacje dotyczące tego wydarzenia. Zobaczcie, co przygotowały tutejsze instytucje!

Redakcyjne

Już 1500 osób w grupie „Kiedyś to było - grupa dyskusyjna Histmaga”! Dołącz i Ty!

Współtworzona przez naszych redaktorów i histmagową społeczność grupa dyskusyjna „Kiedyś to było - grupa dyskusyjna Histmaga” na Facebooku ma już 1500 członków! Zapraszamy wszystkich chętnych do rozmowy o historii.

Noc Muzeów 2025 – Warszawa: program, lista muzeów

Zbliża się Noc Muzeów 2025! Warszawa także szykuje się do tej imprezy. W tym miejscu znajdziesz program, listę muzeów i najważniejsze informacje dotyczące tego wydarzenia. Zobaczcie, co przygotowały warszawskie instytucje!

Międzynarodowe Targi Książki w Warszawie 2025 data, program, atrakcje

Międzynarodowe Targi Książki w Warszawie 2025 to ważne wydarzenie branży wydawniczej w Polsce. W 2025 roku impreza odbędzie się w dniach od 15 do 18 maja w Pałacu Kultury i Nauki. Na Targach Książki w Warszawie co roku można zapoznać się z ofertą wydawców książek o tematyce historycznej. Sprawdźcie, co przygotowali organizatorzy!

Noc Muzeów 2025 – data, program, atrakcje, lista muzeów

Noc Muzeów 2025 zbliża się wielkimi krokami. Jak będzie wyglądała w poszczególnych miastach całej Polski? Jaka jest data konkretnych wydarzeń? Jaki program i atrakcje przygotowano? Które z muzeów i instytucji kultury biorą udział w wydarzeniu? Wszystkiego dowiesz się w naszym portalu! Materiał będzie aktualizowany.

„Piastowie. 1000 lat koronacji Bolesława Chrobrego”. Pomocnik Historyczny POLITYKI – recenzja i ocena

Obchodzona niedawno okrągła rocznica koronacji Bolesława Chrobrego to znakomity pretekst, by zapoznać się z najnowszym „Pomocnikiem Historycznym”. Znakomite kompendium poświęcone tym, którzy stworzyli Królestwo Polskie to lektura pouczająca, a zarazem fascynująca.

Cezary Wołodkowicz

Wojciech Maksymowicz – „Inni” – recenzja i ocena

W dzisiejszych czasach słowo „inny” pozbywa się swego pejoratywnego znaczenia. Promuje się inność jako wyjątkowość, coś co nas wyróżnia. Jednak czas II wojny światowej boleśnie to zweryfikował.

Katarzyna Promińska

Przemysław Pawlak – „Witkacy. Biografia” – recenzja i ocena

Co zrobić, żeby Witkacy zachwycał, jeśli nie zachwyca? Prosta rzecz: trzeba przeczytać książkę Przemysława Pawlaka. Pełnokrwisty, zżyty z matką i cierpiący od bolących zębów wielki pisarz stanie się nam bliski.

Krzysztof Lasota

Niemiecki dziennikarz chce reparacji dla Polski. „Słowa skruchy już nie wystarczą”

Kilka dni temu zaprzysiężony został nowy kanclerz Niemiec Friedrich Merz. Niemiecki tygodnik opinii „Der Spiegel” uznał to za idealny czas na to, by Berlin rozliczył się z przeszłością, także w finansowy sposób. „Rytuały przeprosin i ciepłe słowa ze strony prezydentów i kanclerzy nie wystarczą. Nowy niemiecki rząd pod wodzą Friedricha Merza powinien poważnie potraktować żądania reparacji ze strony Włoch, Grecji i Polski” – napisał Felix Bohr.

Okupacja sowiecka Fragmenty książek Wydawnictwa IPN

Posłuchaj o postawie ludzi wobec agresorów na podbijanych we wrześniu 1939 r. obszarach. Jak pokazał czas, nawet wyparcie z Polski Niemców nie było kresem represji i prześladowań. Świadczą o tym poczynania Armii Czerwonej i NKWD w 1944 i 1945 r.

Ukazało się ważne opracowanie dotyczące uczestników konspiracji niepodległościowej na Białostocczyźnie

Ukazała się drukiem kolejna publikacja dr Andrzeja Jarosława Pulińskiego dotycząca działalności konspiracji niepodległościowej na terenie woj. białostockiego w latach powojennych.

Wywiady

Andrzej Puliński: Najgłośniejsze procesy pokazowe w województwie białostockim odbywały się w budynku kina „Ton”

Powstał obszerny, bo liczący 3300 biogramów, Informator Personalny, zawierający noty biograficzne członków podziemnych organizacji niepodległościowych oraz osób, które zaangażowane były we współpracę czy też pomoc żołnierzom oddziałów partyzanckich walczących z komunistycznym reżimem w okresie powojennym. O projekcie opowiada dr Andrzej Puliński, inicjator i kierownik projektu badawczego.

Beletrystyka

Hilke Sellnick – „Gdańsk. Początek drogi”

Książka „Gdańsk. Początek drogi” Hilke Sellnick to początek nowej, porywającej serii, która wciągnie cię bez reszty: pełnej dramatyzmu, napięcia i niezapomnianej atmosfery!

Siódma edycja międzynarodowej konferencji naukowej Colloquia Ceranea 8–10 maja 2025

Centrum Ceraneum Uniwersytetu Łódzkiego serdecznie zaprasza wszystkich pasjonatów historii na międzynarodową konferencję naukową – Colloquia Ceranea VII.

Mat. pras.

Jak Polska walczyła z błonicą sto lat temu?

Błonica to poważna choroba, która zbierała śmiertelne żniwo. Jednakże w wyniku wprowadzenia powszechnych szczepień ochronnych w Polsce udało się ją wyeliminować. Po dekadach spokoju ta kosmopolityczna choroba powróciła. A jak radzili sobie z nią Polacy niemal wiek temu?

Przedwojenna matura a matura współczesna

Przedwojenna matura to dla niektórych synonim prawdziwie trudnego egzaminu, na którym padały pytania mogące równać się dzisiejszym obronom prac magisterskich. Jak wyglądał egzamin dojrzałości w II Rzeczpospolitej?

Paweł Rzewuski

Katarzyna Skopiec – „Ocaleni z Drohobycza” – recenzja i ocena

„Ocaleni z Drohobycza” Katarzyny Skopiec to książka bardzo osobista, a jednocześnie uniwersalna. To opowieść o nadziei i woli przetrwania.

Marek Chrzanowski

Bykowe – przeżytek czy pieśń przyszłości?

Bykowe, zwane obecnie podatkiem kawalerskim, posiada długą historię i nie jest pomysłem wyłącznie polskim. Co więcej, początkowo miało zupełnie inne znaczenie. Co o nim wiemy i kiedy obowiązywało?

Konstytucja 3 maja – jak odebrano ją w Europie?

Wspólne działania króla i polityków stronnictwa patriotycznego doprowadziły 3 maja 1791 roku do uchwalenia Ustawy Rządowej. Jak Konstytucję 3 maja oceniano w europejskiej prasie? Jakie stanowisko wobec dokumentu zajęły mocarstwa zaborcze?

Piotr Bejrowski

Święto Narodowe 3 Maja 2025 – Warszawa

Co roku w rocznicę uchwalenia Konstytucji z 1791 roku obchodzone jest Święto Narodowe. 3 maja 2025 r. w Warszawie będzie odbywać się szereg różnych wydarzeń z tej okazji. Poniżej wybrane z nich.

Orzeł Biały. Dlaczego herb Rzeczypospolitej wymaga poprawek Podcast

Wobec budzącego kontrowersje pomysłu zmiany herbu Polski wyjaśniamy, jak powinien on wyglądać z heraldycznego punktu widzenia oraz przybliżamy historię obecnie obowiązującego. Posłuchaj!

Mateusz Balcerkiewicz

Polscy socjaliści, czyli lewica i patriotyzm

1 Maja, czyli Święto Pracy kojarzy się obecnie z PRL-em, siermiężnością i nudnym, wyreżyserowanym pochodem. Warto jednak pamiętać, że święto to w Polsce ma bogate tradycje (zawłaszczone po wojnie przez komunistów), podobnie jak cała lewica, łącząca postulaty wyzwolenia społecznego z walką o niepodległość. W tym dniu warto przypomnieć o kilku działaczach Polskiej Partii Socjalistycznej, którzy swą lewicowość łączyli z gorącym patriotyzmem.

Tomasz Leszkowicz

Pochód pierwszomajowy, czyli propaganda PRL w pigułce

Pochód pierwszomajowy i obchody 1 maja jako całość stały się jednymi z symboli Polski Ludowej. Dla jednych to symbol zniewolenia społeczeństwa, dla innych wspomnienie związane z zabawą i świętem. Jak wyglądały pochody pierwszomajowe w PRL – sztandarowy spektakl propagandowy polskiego komunizmu?

Tomasz Leszkowicz

Jedyna taka okazja w roku. Będzie można zobaczyć oryginał Konstytucji 3 Maja

3 maja 2025 roku wypada 234. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja – dokumentu uznawanego za pierwszą w Europie i drugą na świecie ustawę zasadniczą o charakterze demokratycznym. Z tej okazji Archiwa Państwowe postanowiły udostępnić do wglądu manuskrypt dokumentu. Będzie można zobaczyć go w wybranych godzinach w Pałacu Raczyńskich w Warszawie.

Lager in Konstantinow: koszmar polskich wysiedleńców

Niemieccy oprawcy w Konstantynowie Łódzkim upychali Polaków gorzej niż bydło. Na jedną osobę przypadało niekiedy zaledwie pół metra kwadratowego. O tym obozie zbyt mało się mówi.

Maciej Oleszczak

W kotka i myszkę z cenzurą. Jak Polacy nauczyli się omijać komunistyczne kontrole i przemycać „zakazane” treści

Jedni sięgali po konkretne wyrazy, inni po alegorie, jeszcze inni odwoływali się do bajek. Choć władze PRL oficjalnie deklarowały wolność słowa, w praktyce nawet najbardziej niewinny tekst mógł zostać uznany za zagrożenie dla ustroju państwa i objęty zakazem publikacji, a jego autor – odpowiednią karą. Dlatego polscy twórcy nauczyli się, jak obchodzić cenzurę i przemycać treści, które – wyrażone wprost – wprawiłyby głowy partyjne w niemałą furię. Doszło nawet do sytuacji, że niczego nieświadomi komuniści zapewnili promocję piosence stanowiącej hołd dla... antykomunistycznego podziemia.

Piotr Szlanta – „Gorlice – Tarnów 1915”

Piotr Szlanta w książce „Gorlice-Tarnów 1915” przedstawia zmagania pod Gorlicami. Aby opisać tę niesamowitą bitwę wykorzystał najnowsze opracowania oraz źródła z archiwów w Wiedniu.

Teozofia i działalność Polskiego Towarzystwa Teozoficznego Fragmenty książek Wydawnictwa IPN

Czym była tajemnicza teozofia? Czym zajmowało się Polskie Towarzystwo Teozoficzne? Jaka była idea jego powstania? I jak była w nim rola okultystów i kabalistów? Posłuchaj fragmentu publikacji Wydawnictwa IPN i poznaj fascynującą historię.

Redakcyjne

Premiera audiobooka: Jakub Jędrzejski – „Hetmani i dowódcy I Rzeczpospolitej”

Jakub Jędrzejski w audiobooku „Hetmani i dowódcy I Rzeczpospolitej” z pasją opowiada o zwycięstwach i zdradach, o wspaniałych wodzach i ich politycznych przeciwnikach. To historia żywa, pełna emocji i zaskakujących faktów.

Jakub Jędrzejski

Wywiady

Rafał Rogulski: Nie wolno epatować dramatem dla samego efektu – każda trudna treść musi mieć uzasadnienie

„Sound in the Silence” to projekt z pogranicza edukacji historycznej i sztuki, tworzony z myślą o uczniach szkół średnich, którzy interesują się dziejami XX-wiecznej Europy. O przedsięwzięciu opowiada Rafał Rogulski, dyrektor Instytutu Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność.

Noc Muzeów 2025 – Tarnowskie Góry: program, lista muzeów

Zbliża się Noc Muzeów 2025! Tarnowskie Góry także szykują się do tej imprezy. W tym miejscu znajdziesz program, listę muzeów i najważniejsze informacje dotyczące tego wydarzenia. Zobaczcie, co przygotowały tutejsze instytucje!

Zapomniana Skłodowska. Mimo wielu zasług pozostała w cieniu znanej siostry

W świadomości wielu Polaków zapisała się tylko jedna Skłodowska – podwójna laureatka Nagrody Nobla. Mniej osób wie, że wybitna polska uczona miała również utalentowaną siostrę. Choć nie udało jej się dorównać osiągnięciami naukowymi Marii, włożyła znaczące zasługi w rozwój polskiej medycyny. Została jedną z pierwszych kobiet z tytułem doktora w tej dziedzinie i stworzyła w Kościelisku jedno z najnowocześniejszych sanatoriów w Europie.

Dla tych, którzy chcą słuchać, rozumieć i opowiadać historię – rekrutacja do dwóch unikatowych projektów edukacyjnych ENRS

Europejska Sieć Pamięć i Solidarność (ESPS) zaprasza do udziału w dwóch międzynarodowych projektach edukacyjnych skierowanych do studentów i młodych profesjonalistów z całej Europy. To propozycja dla tych, którzy chcą zgłębiać XX-wieczną historię Europy, odkrywać jej żywe ślady i doświadczać jej z bliska – w archiwach, miejscach pamięci i we wspomnieniach świadków. Tegoroczne edycje projektów „In Between?” oraz „Freedom of Speech Beyond Borders” pozwolą uczestnikom nie tylko poszerzyć wiedzę, ale także opowiedzieć historię w nowej, kreatywnej formie.

Ciekawe tradycje wielkanocne z Polski i świata Galeria

Święta Wielkanocne obfitują w piękne, różnorodne tradycje. Oto zbiór kilkunastu ciekawych obyczajów z Polski i świata – niektóre są wciąż całkiem powszechne, niektóre znajdują się w zasadzie na wymarciu. Wszystkie posiadają jednak specyficzny, często bardzo lokalny charakter.

Paweł Czechowski

Rysunki polskich dzieci z czasów wojny wpisane na Międzynarodową Listę UNESCO Pamięć Świata

Zbiór ponad 7000 unikatowych rysunków i zeszytów tworzonych przez polskie dzieci w 1946 roku – przejmujących świadectw zbrodni okupacji niemieckiej – został wpisany na Międzynarodową Listę Programu UNESCO Pamięć Świata. Przechowywana w Archiwum Akt Nowych kolekcja stała się częścią prestiżowego międzynarodowego rejestru dziedzictwa dokumentacyjnego, obejmującego najcenniejsze archiwalia świata z kilkuset krajów.

Mat. pras.

Koronacja Chrobrego: wszystko co musisz wiedzieć. Wyjaśnia prof. Andrzej Pleszczyński

Koronacja Bolesława Chrobrego, której tysięczna rocznica przypada w tym roku, jest szeroko komentowana w polskich mediach. Aby uporządkować najważniejsze informacje, prezentujemy komentarz prof. Andrzeja Pleszczyńskiego, który w przystępnej i syntetycznej formie omawia jedno z kluczowych wydarzeń w dziejach państwa Piastów.

Andrzej Pleszczyński

Co robił Bolesław Chrobry przed koronacją? Przypuszczalne zakulisowe rozmowy z niemieckim cesarzem

Rozmowy miałyby trwać podczas kampanii połabskiej. Dialog między Ottonem III a Bolesławem Chrobrym mógł przerodzić się w trwałą przyjaźń polsko-niemiecką.

Mariusz Samp

Ruszyła rekrutacja do programu „Sound in the Silence”! Tematem – exodus ludności cywilnej z ogarniętej powstaniem Warszawy

Nauczyciele i młodzież z krajów Unii Europejskiej mogą już zgłaszać się do 14. edycji międzynarodowego projektu edukacyjnego „Sound in the Silence”. To wyjątkowa inicjatywa łącząca naukę historii, wizyty w miejscach pamięci i pracę twórczą, której zwieńczeniem jest artystyczny performance otwarty dla publiczności. Tegoroczna edycja poświęcona jest masowym wysiedleniom ludności Warszawy w 1944 roku. Organizatorem projektu jest Europejska Sieć Pamięć i Solidarność we współpracy z Muzeum Dulag 121 w Pruszkowie. Termin nadsyłania zgłoszeń upływa 4 maja 2025.

Nie „ruchoma” a stała data Wielkanocy? Ponad wiek temu były takie pomysły...

Wielkanoc przypada w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca. Zgodnie z regułą przyjętą podczas soboru nicejskiego w 325 roku data ta ustalana jest ona na podstawie kalendarza lunarnego i solarnego. A co, gdyby zrezygnować z „ruchomości” tego święta?

Industriada 2025 data, program, atrakcje

XVI Święto Szlaku Zabytków Techniki, czyli Industriada 2025, odbędzie się 6 i 7 czerwca. Obiekty Szlaku Zabytków Techniki odkryją przed miłośnikami dziedzictwa industrialnego nowe, zaskakujące oblicze kultury przemysłowej województwa śląskiego. Zobaczcie program wydarzenia!

Powstanie kolejna ekranizacja „Trędowatej” Heleny Mniszkówny

Jedna z najsłynniejszych polskich powieści obyczajowych, Trędowata Heleny Mniszkówny, doczeka się nowej ekranizacji. Historia nieszczęśliwej miłości ubogiej guwernantki, Stefanii Rudeckiej, i arystokraty, Waldemara Michorowskiego, po raz kolejny poruszy serca widzów. Czy nowa adaptacja dorówna kultowym wersjom z przeszłości?

Jak Stanisław Poniatowski został królem?

Pojawiło się pytanie, na jakim etapie należy zwrócić się do Katarzyny o pomoc wojskową. A jednak nigdy przedtem nie wzdragał się na myśl o rosyjskim wsparciu i rzadko miewał skrupuły co do metod stosowanych dla osiągnięcia celu.

Adam Zamoyski

Metro warszawskie działa od 30 lat, ale prace związane z jego powstaniem rozpoczęto o wiele wcześniej... ZDJĘCIA

Warszawskie metro to jedyny system szybkiej kolei podziemnej w Polsce i jeden z najważniejszych elementów komunikacyjnych stolicy. Jego historia jest stosunkowo krótka w porównaniu z innymi europejskimi metrami. Choć pomysł jego powstania sięga lat 20. XX wieku, pierwszą linię udało się uruchomić dopiero pod koniec XX stulecia.

Historie dzieci ocalonych z pogromów Fragmenty książek Wydawnictwa IPN

„Listy sierot z Wołynia, Podola i Małopolski wysyłane z sierocińca w Pieskowej skale czekały ponad siedemdziesiąt lat, aby ktoś je otworzył i przeczytał. Może także oddał?” Posłuchaj fragmentu książki „Kres. Historie dzieci ocalonych z pogromów”. Poznaj ich historie.

Opinie

Koronacja Chrobrego: jak staliśmy się zakładnikami rocznic? Opinie

Dlaczego koronacja Bolesława Chrobrego była tak ważna, że dziś władze centralne angażują się w upamiętnienie wydarzenia sprzed tysiąca lat?

Jakub Jagodziński

Mat. pras. , Mikołaj Szczerbiński

Polska Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata zyska nowe wpisy. Ruszył nabór propozycji

Rozpoczęto nabór obiektów dokumentacyjnych do 6. edycji Polskiej Listy Krajowej Programu UNESCO Pamięć Świata. Propozycje można zgłaszać do 31 maja 2025 roku, a wyniki zostaną ogłoszone w czerwcu 2026 roku.

Beata Gołembiowska – „Zanim runęły mury. Zbiór wywiadów z czołowymi opozycjonistami okresu PRL-u” – recenzja i ocena

Okres PRL-u przypomniał wszystkim Polakom, że warto się zjednoczyć, aby osiągnąć to co najważniejsze – wolność. A jak ten czas wyglądał z perspektywy opozycjonistów?

Katarzyna Promińska

„Piastowie. 1000 lat koronacji Bolesława Chrobrego”

Najnowszy Pomocnik Historyczny POLITYKI

Zuzanna Orlińska – „Duch Rubinsteina. Opowieść o wielkim pianiście” – recenzja i ocena

Artur Rubinstein – wirtuoz fortepianu, mistrz interpretacji Chopina i dumny polski patriota – swoją muzyką poruszał serca słuchaczy na całym świecie. A co, gdyby dzieci mogły poznać go nie z książek lub archiwalnych nagrań, lecz… osobiście? I to w samym środku pandemicznej codzienności?

Nina Kucharczyk

Fałszerstwo sprzed lat: W jednym z warszawskich banków podrabiano pieniądze

W czasie remontu prowadzonego w Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie dokonano ciekawego znaleziska. Okazuje się, że w instytucji fałszowano pieniądze, ale... 80 lat temu.

Jan Maciejewski – „Nic to! Dlaczego historia Polski musi się powtarzać?” – recenzja i ocena

Znakomite studium nad polską historią, jakowąś klątwą, której ciężar obarcza nas samych i za który również my sami jesteśmy odpowiedzialni. „Nic to!” Jana Maciejewskiego to zaproszenie do refleksji nad gestem i symbolem, które tworzą naszą tożsamość. I często stanowią dla nas kajdany.

Ewelina Piątkowska

2025 Rokiem Milenium Koronacji Dwóch Pierwszych Królów Polski w Gnieźnie

W 2025 roku przypada 1000. rocznica koronacji dwóch pierwszych królów Polski: Bolesława Chrobrego i Mieszka II Lamberta. Z tej okazji w Gnieźnie, gdzie miało miejsce to wydarzenie, przygotowano liczne atrakcje upamiętniające milenium. Sprawdź, co zaplanowano!

Jak żył polski parobek na początku XX wieku?

Co pisano o polskich najemnych robotnikach rolnych na początku XX wieku? Ich los, naznaczony ciężką pracą i niskim statusem społecznym, możemy poznać m.in. dzięki listom i publicystyce, które ukazywały się na łamach czasopisma „Zaranie”.

Dawid Arak

Wojciech Maksymowicz – „Inni”

Od trudów lat trzydziestych, przez piekło wojny, aż po gorzką iluzję wolności – „Inni” Wojciecha Maksymowicza to fascynująca saga, w której osobiste dramaty splatają się z burzliwą historią XX wieku.

Adam Zamoyski – „Ostatni król Polski”

„Ostatni król Polski” autorstwa Adama Zamoyskiego to fascynująco i przystępnie napisana biografia, będąca wynikiem wieloletnich studiów źródłowych w bibliotekach i archiwach europejskich: polskich i zagranicznych.