Artykuł 4 NATO: Co oznacza jego uruchomienie?
Zobacz także:
Artykuł 4 NATO: Polska wnioskuje o uruchomienie
W nocy z 9 na 10 września 2025 roku odnotowano bezprecedensowe naruszenie polskiej przestrzeni powietrznej. Pierwszy nalot dronów miał miejsce 9 września o godz. 23.30, a ostatni 10 września o godz. 6.30.
W wyniku dzisiejszego ataku Federacji Rosyjskiej na terytorium Ukrainy doszło do bezprecedensowego w skali naruszenia polskiej przestrzeni powietrznej przez obiekty typu dron. Był to akt agresji, który stworzył realne zagrożenie dla bezpieczeństwa naszych obywateli. Najbardziej zagrożonymi rejonami były województwo podlaskie, mazowieckie i lubelskie - poinformowało Ministerstwo Obrony Narodowej.
Obiekty, które stanowiły zagrożenie, zostały zestrzelone. Jak poinformował premier Donald Tusk, bezzałogowe statki powietrzne nadleciały z terenu Białorusi. Szef Ministerstwa Obrony Narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz zaznaczył, że „to jest prowokacja na bardzo szeroką skalę”. W związku z sytuacją w Polsce rozpoczęły się konsultacje sojusznicze. Polska wnioskuje o uruchomienie artykułu 4 Traktatu Północnoatlantyckiego.
Przypomnijmy, że Traktat Północnoatlantycki został sporządzony 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie. Państwa, które zostały sygnatariuszami, potwierdziły tym samym „wiarę w cele i zasady Karty Narodów Zjednoczonych oraz pragnienie życia w pokoju ze wszystkimi narodami i wszystkimi rządami”. Zaznaczyły też, że „są zdecydowane ochraniać wolność, wspólne dziedzictwo i cywilizację swych narodów, oparte na zasadach demokracji, wolności jednostki i rządów prawa”. Dążąc „do umacniania stabilizacji i dobrobytu na obszarze północnoatlantyckim są zdecydowane połączyć swe wysiłki w celu zbiorowej obrony oraz zachowania pokoju i bezpieczeństwa”. Traktat ten składa się z 14 artykułów. Polski rząd wnioskuje o uruchomienie czwartego.
Czego dotyczy artykuł 4. Traktatu Północnoatlantyckiego?
Artykuł 4. Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) dotyczy konsultacji między państwami członkowskimi w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa, integralności terytorialnej lub niezależności politycznej któregoś z nich.
- Strony będą się wspólnie konsultować, ilekroć zdaniem którejkolwiek z nich zagrożone będą integralność terytorialna, niezależność polityczna lub bezpieczeństwo którejkolwiek ze Stron - głosi artykuł 4. NATO.
Co to oznacza w praktyce?
Artykuł 4 nie zobowiązuje do podjęcia konkretnych działań militarnych, jak ma to miejsce w przypadku słynnego artykułu 5, który głosi, że zbrojny atak na jednego członka NATO jest traktowany jako atak na wszystkich członków Sojuszu.
Jest to mechanizm polityczny, który pozwala każdemu państwu członkowskiemu NATO zwołać posiedzenie Rady Północnoatlantyckiej, gdy uzna, że jego bezpieczeństwo może być zagrożone. Ma to na celu wspólną ocenę sytuacji, wymianę informacji wywiadowczych, przedyskutowanie możliwych reakcji dyplomatycznych, gospodarczych lub militarnych oraz pokazania jedności i determinacji Sojuszu, co samo w sobie jest sygnałem odstraszającym.
Na podstawie tych konsultacji państwa członkowskie mogą podjąć decyzję o dalszych krokach, np. o wzmocnieniu sił w regionie, zwiększeniu obecności wojskowej NATO lub przeprowadzeniu wspólnych ćwiczeń.
- Naszym zadaniem jest mobilizacja członków NATO - mówił 10 września premier Donald Tusk w Sejmie. Dodał też, że uruchomienie artykułu 4. to wstęp do dalszej współpracy. Premier podkreślił też, że "zjednoczonych Polaków nikt nie pokona", apelując o współpracę ponad podziałami.
Polska już powoływała się na artykuł 4 NATO
Polska powoływała się na artykuł 4 m.in. 24 lutego 2022 roku, kiedy wraz z sojusznikami z Grupy Wyszehradzkiej oraz Rumunią, oficjalnie zwróciła się o uruchomienie konsultacji na podstawie Art. 4. Miało to miejsce po rozpoczęciu pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę oraz podczas kryzysu migracyjnego na granicy z Białorusią. Konsultacje te były kluczowym krokiem, który bezpośrednio przyczynił się do podjęcia decyzji o wysłaniu dodatkowych sił i środków do krajów frontowych, w tym do Polski. Był to fundament pod dalsze wzmacnianie obronności wschodniej flanki Sojuszu.
Źródła:
- Traktat Północnoatlantycki, (Dz.U. z 2000 r. nr 87, poz. 970),
- www.sip.lex.pl,
- www.polsatnews.pl,
- www.gov.pl,
- www.gov.pl.
