„Gdy pamięć dręczy jak choroba, czas oddać jej głos” – Europejska Sieć Pamięć i Solidarność zaprasza na spotkanie z cyklu „Zrozumieć Pamięć”
Już 11 czerwca ESPS zaprasza na dyskusję, która odbędzie się w Domu Spotkań z Historią, o godz. 18.00. Gośćmi spotkania będą Beata Chomątowska, autorka reportażu „Miasto dzieci świata”, oraz dr Marcin Stasiak, autor opracowania „Polio w Polsce 1945–1989. Studium z historii niepełnosprawności”. W swym reportażu B. Chomątowska dekonstruuje idylliczny obraz sanatorium w Rabce-Zdroju. Sięgając do przeszłości uzdrowiska i świadectw uczestników turnusów, dziennikarka odkrywa traumy, z którymi od dziesięcioleci za murami sanatorium mierzyły się dzieci. Zaś M. Stasiak w swej monografii podejmuje temat niepełnosprawności wywołanej przez epidemię polio, która dotknęła głównie dzieci w latach 50-tych. Już od najmłodszych lat chorzy byli konfrontowani ze strachem, jaki wywoływała ich niesprawność, a także z długim i męczącym procesem wątpliwej rehabilitacji.
Podczas spotkania autorzy zastanowią się nad codziennością dzieci chorych i tym, jak choroba – i „leczenie” – wpłynęły na ich życie. Do tematu podejdą z perspektywy biografii konkretnych osób, oddając głos tym, którym był on wcześniej odebrany. Goście spotkania wspólnie z widzami i słuchaczami spróbują również odpowiedzieć na pytanie, jak z osobistymi przeżyciami radzi sobie narracja reporterska, a jak opisują je narzędzia pojęciowe wypracowane przez historię społeczną. Co przeszłość ma do powiedzenia o dzieciach i chorobie, i dlaczego warto porozmawiać na ten temat z różnych perspektyw?
„Takie działania dialogujące, szukające możliwych punktów styczności, a także alternatywnych punktów widzenia, do których „Zrozumieć Pamięć” niewątpliwie należy, stanowi właśnie zasadę naszej misji – Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność. Dążymy do tego, żeby we wszystkich debatach, które organizujemy, a także w innych projektach: konferencjach naukowych, spotkaniach młodzieży, narracjach wystaw o tematyce historycznej, czy artystycznych performansach spotykały się ze sobą i wzajemnie poznawały odmienne perspektywy poznawcze. I mówimy tu o różnicach wszelkiego rodzaju, bo do dialogu o polskiej i europejskiej historii i pamięci zapraszamy przedstawicieli różnych grup narodowych i kulturowych, przedstawicieli różnorodnych instytucji – rządowych i pozarządowych, przedstawicieli różnych dyscyplin – czy to nauki, literatury, czy też polityki, edukacji i instytucji kultury, wreszcie reprezentantów różnorodnych ideologicznych punktów widzenia” – dodaje M. Pakier.
Spotkanie odbędzie się w ramach serii „Zrozumieć Pamięć: Między reportaże a nauką”, nawiązującej do najciekawszych współczesnych publikacji dotyczących historii i pamięci.
„Ideą cyklu „Zrozumieć Pamięć: Między reportażem a nauką” jest dialog nie tylko pomiędzy reportażystami a historykami, ale wszelkiej maści naukowcami zajmującymi się pamięcią, w tym socjologami, kulturoznawcami, psychologami, językoznawcami czy literaturoznawcami. W projekcie zależy nam na tym, żeby wyjść z dyskusją o pamięci poza ramy dyskusji naukowej i żeby spotkały się ze sobą dwa światy i różne wrażliwości: nauka z jednej strony i autorzy, autorki piszący reportaże, ale również zainteresowani sprawami związanymi z historią i pamięcią, z drugiej” – mówi dr Małgorzata Pakier, pomysłodawczyni projektu, na co dzień kierowniczka Działu Naukowego ESPS.
Inspiracją do cyklu spotkań, jak mówi inicjatorka projektu, posłużył reportaż Katarzyny Surmiak-Domańskiej „Czystka”. W toku przygotowań z DSH wyklarowały się inne jednak, nie mniej ważne i ciekawe z punktu widzenia historii społecznej i pamięci, tematy. Pierwsze spotkanie poświęcone było pamięci w swej relacji z krajobrazem, w szczególności zaś pamięci środowiskowej i niepamięci na tle historii ziem zachodnich i Kresów. Do omówienia tych zagadnień zaproszeni zostali reporter i fotograf Filip Springer na podstawie swej książki „Mein Gott, jak pięknie” oraz prof. Małgorzata Praczyk, autorka dzieła „Pamięć środowiskowa we wspomnieniach osadników na tzw. „ziemiach odzyskanych”.
Podczas drugiego spotkania w parze z niezwykle popularnymi „Chłopkami” Joanny Kuciel-Frydryszak wystąpiła historyczka społeczna prof. Ewelina Szpak z książką „Mentalność ludności wiejskiej w PRL. Studium zmian”. Motywem przewodnim dyskusji były pamięć wsi i zwrot ludowy w kontekście przemian polskiej wsi. Punktem wyjścia trzeciego spotkania były dwie, cieszące się uznaniem, książki: z jednej strony „Wymyślone miasto Lwów” Ziemowita Szczerka i „Muzea-preteksty. Niezrealizowane przedsięwzięcia muzealne wobec negatywnego dziedzictwa Warszawy” kulturoznawcy Łukasza Bukowieckiego. Dwa miasta, Lwów i Warszawa, z wielowymiarowymi, wielowarstwowymi, rozdartymi, urywanymi i na nowo sklejanymi historiami. I dwaj autorzy, którzy wartko i wciągająco o nich opowiadali.
W centrum uwagi gości czwartego spotkania znalazł się wspomniany wcześniej reportaż K. Surmiak-Domańskiej oraz dzieło dr hab. Michała Bilewicza „Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości”. O ile pierwszą pozycję uznać można za detektywistyczną próbę odnalezienia przemilczanej przeszłości najbliższych członków rodziny, w której odkrywane są międzypokoleniowe traumy, o tyle drugą – za próbę opisu psychologii Polek i Polaków: ich traum, wierzeń i lęków. Publikacje posłużyły jako podstawa do dyskusji o tym, jak pamiętamy i jak ta pamięć na nas wpływa. Co lepiej pozwala zrozumieć nasze modus operandi – reporterska wnikliwość czy psychologiczny sznyt? To tylko jedno ze stawianych podczas spotkania pytań.
Spotkania realizowane w ramach cyklu Zrozumieć Pamięć”, tłumaczone na polski język migowy, dostępne są na kanale YouTube Sieci.
Więcej informacji na temat cyklu „Zrozumieć Pamięć: Między reportażem a nauką” można znaleźć na stronie internetowej projektu.
Europejska Sieć Pamięć i Solidarność jest międzynarodowym przedsięwzięciem, które ma na celu kształtowanie dyskursu o historii Europy XX wieku i sposobu jej upamiętniania ze szczególnym uwzględnieniem okresu dyktatur, wojen i społecznego sprzeciwu wobec zniewolenia.
