Co ma Hadrian do Trumpa? Historyczne memy w kulturze współczesnej

Nieodłączną część kultury internetowej stanowią memy. Definicja mema jest niezwykle szeroka, przez co koniecznym jest sprecyzowanie, na jakich materiałach będę opierał się w mojej pracy. Sam termin „mem” został wykorzystany po raz pierwszy przez Richarda Dawkinsa i określał on małą jednostkę kultury, która rozprzestrzenia się od osoby do osoby poprzez kopiowanie lub naśladownictwo.

"Obiecuję nie rozmawiać o polityce." 3 drinki później...

Internauci najczęściej odbierają ten termin w kontekście szybko zyskujących na popularności w sieci żartów, plotek, plików wideo oraz zabawnych obrazków. Świadomy jestem, że równa się to znacznemu zawężeniu definicji mema internetowego, lecz ze względu na temat tej pracy oraz jej charakter, będę używał tego określenia w kontekście humorystycznych obrazków rozprzestrzenianych przez internautów.

Historyczne memy – przeczytaj także:

• Jan Matejko i internetowe memy, czyli kto się śmieje z historii Polski?
• Józef Stalin wynalazca tostera. Memy, historia i dezinformacja

Internetowe memy

Obrazkowe formy internetowych memów zawierających krótkie podpisy cieszą się niezwykłą popularnością w sieci. Nietrudno natrafić na tego typu treści, a dla osób zainteresowanych tego typu materiałami, funkcjonują serwisy, których jedynym celem jest gromadzenie i publikowanie nowych memów. Intrygujące jest zjawisko „specjalizowania” takich serwisów – dzięki czemu uzyskujemy strony publikujące jedynie materiały o danej tematyce. Co ciekawe, znaczącą popularnością w sieci cieszą się szeroko pojęte memy o tematyce historycznej. Przykładem tego są liczne profile na popularnym portalu społecznościowym Facebook. Opierają się one najczęściej na grafikach i obrazach (czy to pochodzących z epoki, czy też powstałych później) z dodanym humorystycznym komentarzem. Zasięg tego typu profili ukazują liczby obserwatorów tego typu treści.

W Internecie znaleźć można strony www, które zbierają i popularyzują ważną dla kultury Web 2.0 ideę memów albo jedynie pewne ich odmiany (vanity sites). [...]Vanity sites są tłumnie odwiedzane przez internautów w celach rozrywkowych i jako takie dysponują ogromnymi możliwościami promowania pewnych form i treści. (M. Kamińska, 12 wykładów o kulturze Internetu).

Przykładowy profil Classical art memes, w chwili pisania tych słów posiada 1 800 000 obserwatorów natomiast jeden z popularnych polskich profili Średniowieczne memy – 180 000 obserwatorów. Skąd ta popularność? Jaka tematyka przyciąga tak wielką uwagę internautów? Bazą pod tego typu treści jest szeroko pojęta ikonografia historyczna – odnosi się to do całokształtu materiału, jaki tylko może znaleźć autor potencjalnego mema – obrazy wielkich twórców, zdjęcia rzeźb, waz, grafik, etc. Normą są też fotomontaże. Tematyka tekstów jest całkowicie zależna od autora i jego interpretacji grafiki, którą wykorzystuje, stąd też bardzo często obraz z epoki może przedstawiać/nawiązywać do głośnych w danej chwili wydarzeń politycznych. Przykładem tego jest popiersie cesarza Hadriana, z dodanymi włosami Donalda Trumpa oraz tekstem, który odnosi się do budowy muru na granicy USA i Meksyku (jeden z postulatów kampanii wyborczej w czasie wyborów prezydenckich w USA).

Wszystkie zamieszczone historyczne memy pochodzą z FB Classical Art Memes oraz Rough Roman Memes

Zbuduję wspaniały mur – i nikt nie buduje murów lepiej niż ja – uwierzcie mi - mem nawiązujący do sloganów politycznych amerykańskiej kampanii prezydenckiej zestawiony w humorystyczny sposób z postacią cesarza Hadriana. To z inicjatywy tego cesarza powstał tzw. Wał Hadriana, mającego chronić granice imperium przed najazdami plemion barbarzyńskich.

Zbudujemy mur i zmusimy Celtów by za niego zapłacili. Brytowie nie wysyłają nam swoich najlepszych, oni wysyłają nam barbarzyńców, grabieżców i gwałcicieli.

Oczywiście celem mema może być również żartobliwe przedstawienie jakiegoś wydarzenia historycznego. Wymaga to obeznania z tematem, więc jest to raczej dedykowane dla osób bliżej związanych z historią lub osób fascynujących się danymi wydarzeniami, mimo to pojawiają się głosy mówiące o swego rodzaju promocji historii przez memy poruszające te kwestie. Prawdopodobnie szczególnie popularne są one zwłaszcza w środowiskach akademickich. Przykładem tego są liczne nawiązanie do osoby Oktawiana Augusta, który na licznych memach upomina się o swe stracone w lesie Teutoburskim przez Warrona oddziały.

Polecamy e-book Michała Beczka – „Wikingowie na Rusi”

Kiedy cesarz posyła Ci wiadomość podczas lekcji: Oddaj mi moje legiony. Jest to kolejny przykład internetowego mema, posługującego się kolażem ze zdjęć w celu nawiązania w zabawny sposób do wydarzeń historycznych - w tym wypadku postaci Oktawiana Augusta i Varrona.

Kiedy August pyta, gdzie podziały się jego legiony.

Jednak to nie prawda historyczna stanowi priorytet w tego typu treściach. Najczęściej jest zupełnie odwrotnie. Standardem jest przekładanie wyobrażeń scen z epoki, na współczesne sytuacje (oraz umieszczanie współczesnych zachowań w środowisku epoki), zmieniając przez to w całkowity sposób interpretacje dzieł.

Kiedy siedzisz w autobusie i podsłuchujesz jak jacyś Kartagińczycy siedzący za tobą mówią jakieś bzdury na temat Rzymskiego imperium. Mem bazuje na nietypowej interpretacji antycznej rzeźby. Poprzez dodanie zabawnego spostrzeżenia nawiązującego do współczesności, interpretacja dzieła zyskała zupełnie inny wydźwięk.

Celem tego typu prac, może być ironiczne przedstawienie pewnych sytuacji, jakie możemy spotkać w życiu codziennym. Niewidoczne na pierwszy rzut oka analogie między sytuacjami są cenione za błyskotliwość autora.

Godziny szczytu w metrze.

Polecamy e-book Izabeli Śliwińskiej-Słomskiej – „Trylogia Sienkiewicza. Historia prawdziwa”

Książka dostępna również jako audiobook!

Robienie pracy domowej na ostatnią chwilę na przystanku autobusowym.

To właśnie ta paradoksalna ahistoryczność memów o tematyce historycznej stanowi ich główny atut i decyduje o ich humorystycznym akcencie.

Kiedy chłopaki grały za wiele w Age of Empires i myślą, że są w stanie zniszczyć mury toporami i strzałami.

Kiedy burżuazyjne dziecko w klasie przypomni nauczycielowi o zadaniu domowym.

Jaki jest cel tego wszystkiego?

Podążając za artykułem Adama Walkiewicza:

Memy internetowe mają przede wszystkim charakter rozrywkowy, gdyż taka dzisiaj jest natura Internetu i całej kultury współczesnej. Jednakże, pomimo tej lekkiej formy, treści zawarte w cybermemach mogą poruszać istotne dla ponowoczesnego pokolenia kwestie służąc krytyce, autokrytyce, dyskusjom światopoglądowym i tym podobnym rzeczom. Tak wygląda dziś współczesna forma ekspresji poglądów – poprzez żart, anegdotę, chwytliwe hasło czy zabawną grafikę. Posługiwanie się przez użytkowników z całego świata wspólną i unikatową symboliką internetowych memów tworzy niespotykaną wcześniej platformę porozumienia (A. Walkiewicz, Czym są memy internetowe? Rozważania..., s. 68).

Świadczy to o tym, że memy dotyczące w pewien sposób kwestii historycznych i bazujących na ikonografii dawnych epok pełnią dzisiaj funkcję wyrażania swoich poglądów w nieco inny, często humorystyczny sposób. Przedstawiają najczęściej w krzywym zwierciadle współczesność odwołując się do obrazów przeszłości. Czy służą one dodatkowo propagowaniu historii? W niewielkim stopniu pewnie tak. Jednak dyskusyjnym jest, czy podnoszą one poziom wiedzy potencjalnego odbiorcy, gdyż priorytet postawiony jest

w zupełnie innym miejscu, a prawda historyczna nie jest wcale istotna (oraz notorycznie nadużywana i przeinaczana).

Przeczytaj także:

• Jan Matejko i internetowe memy, czyli kto się śmieje z historii Polski?
• Józef Stalin wynalazca tostera. Memy, historia i dezinformacja

Bibliografia:

• Kamińska Magdalena, Niecne memy: dwanaście wykładów o kulturze internetu, Galeria Miejska Arsenał, Poznań 2011.
• Shifman Limor, Memes in digital culture, MIT Press, Massachusetts 2014.
• Walkiewicz Adam, Czym są memy internetowe? Rozważania z perspektywy memetycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2012.

Dziękujemy, że z nami jesteś! Chcesz, aby Histmag rozwijał się, wyglądał lepiej i dostarczał więcej ciekawych treści? Możesz nam w tym pomóc! Kliknij tu i dowiedz się, jak to zrobić!

Redakcja: Antoni Olbrychski