Artykuły

Niemka, która wykiwała Luftwaffe. Alice Kraffczyk – as wywiadu PRL

To historia, która w PRL wydawała się nie do pomyślenia. Państwo, które otwarcie wypowiedziało wojnę religii i faszyzmowi, przyznało odznaczenie państwowe za „wybitne zasługi” Alice Kraffczyk – rodowitej Niemce, która nie kryła się ze swą pobożnością. Wąskie grono wtajemniczonych wiedziało jednak, że nie trafia ono do przypadkowej osoby, a do jednego z najskuteczniejszych szpiegów Polski Ludowej.

Jak po raz pierwszy w historii USA obrabowano bank?

W nocy z 31 sierpnia na 1 września 1798 r. złodzieje wykradli z banku 162 821 dolarów. Dzisiaj wartość skradzionej sumy wynosiłaby około 3 milionów.

Dziwna wojna: starcie imperiów na zachodzie

Decyzja o wypowiedzeniu wojny Niemcom przez Wielką Brytanię i Francję we wrześniu 1939 roku zmieniła rywalizację na kontynencie. Alianci zmobilizowali duże siły, jednak… Jeden z brytyjskich poborowych skwitował tę sytuację w taki sposób: „dramat ustąpił miejsca farsie”.

Richard Overy

KL Stutthof – niemieckie piekło na Pomorzu

KL Stutthof był najdłużej działającym niemieckim obozem koncentracyjnym na ziemiach polskich. W zamyśle okupanta przeznaczono go dla Polaków z Pomorza Gdańskiego.

Absurdy sojuszu państw Osi

Próby utrzymania sojuszu przez Niemcy były iście paranoiczne. A jednak Włosi czy Bułgarzy nie mieli zaufania do III Rzeszy...

Grzegorz Bobrek

Hagia Sophia – kościół, meczet, muzeum, symbol Turcji

Hagia Sophia to jeden z najbardziej niezwykłych budynków w dziejach. Imponuje architekturą, fascynuje historią, ale przede wszystkim stanowi unikatowe świadectwo kilku epok, religii i porządków świata. Dowiedz się, jak Hagia Sophia przetrwała wieki, stając się fascynującym symbolem wielu kultur!

Koronacja Karola Wielkiego, czyli Boże Narodzenie 800 roku

Czy koronacja na cesarza była inicjatywą papieża czy Karola Wielkiego? Jaką rolę ten ambitny władca przypisywał papiestwu?

Peter Heather

Ks. Jerzy Popiełuszko – kapłan Solidarności

Czterdziesta rocznica męczeńskiej śmierci ks. Jerzego Popiełuszki to właściwy moment, by poznać sylwetkę odważnego kapelana Solidarności.

Ewa Rogalewska

Krzysztof Kornacki , Arkadiusz Bilecki

„Człowiek z żelaza” – filmowa matryca

„Człowiek z żelaza” jest najbardziej znanym na świecie filmem o Solidarności. Polacy poszli gremialnie do kin – film obejrzało aż 5 milionów widzów. A warto dodać, że ten wynik osiągnął w cztery i pół miesiąca – premierę miał bowiem 26 lipca, a 13 grudnia 1981 roku został zdjęty z ekranów…

Chińczycy nie darują tego Rosjanom. Zostali potraktowani jak kolonia

Historia relacji rosyjsko-chińskich niewiele ma wspólnego z dobrosąsiedzką współpracą. Choć oba państwa oficjalnie łączy dziś przyjaźń, to wzajemne urazy sięgają naprawdę głęboko.

Kacper Walczak

Jak wyglądał handel na Wołyniu w okresie międzywojennym?

Historia bardzo surowo obeszła się z Wołyniem. Nawet fotografie z międzywojnia należą do rzadkości. Dzięki autorom książki „Wołyń – historia, ludzie, zabytki” możemy zobaczyć unikalne zdjęcia z Targów Wołyńskich w Równem!

Ireneusz Jasiuk

Mafia i wielkie fortuny, czyli jak ZSRS stawało się Federacją Rosyjską

Długa lista złudzeń, którymi karmiono społeczeństwo, pomaga zrozumieć, dlaczego na początku XXI wieku Rosja po raz kolejny dokonała zwrotu ku dyktaturze. Dlaczego to w ogóle było możliwe?

Thierry Wolton

Niespodzianki na placu straceń

Wydawać by się mogło, że plac straceń to ostatnie miejsce, w którym losy skazańca mogą się jeszcze odmienić. Okazuje się, że nie zawsze wszystko szło zgodnie z planem kata.

Mariusz Gadomski

Walery Sławek – klęska człowieka przyzwoitego

Walery Sławek jest dziś postacią zapomnianą. Ten wieloletni bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego poniósł chyba największą klęskę polityczną w dziejach II RP. A wszystko przez jego… uczciwość. Jak dokonała się ta klęska człowieka przyzwoitego?

Michał Przeperski

Muzyka Chopina – brzmienie, które łączy świat

Muzyka Chopina rozbrzmiewała na granicy między Koreą Północną i Południową, w saloonach Dzikiego Zachodu czy ogarniętym wojną Bejrucie. I do dziś dorobek polskiego kompozytora fascynuje cały świat.

Norman Davies

Krzysztof Komeda – życie w rytmie jazzu

Krzysztof Komeda to legenda polskiego jazzu. Genialny pianista, którego muzyka przenikała granice gatunków. Na stałe wpisał się w historię polskiej kultury. Karierę Krzysztofa Komedy zakończył tragiczny wypadek i przedwczesna śmierć w wieku 37 lat. Jak skromny wielkopolanin zrobił karierę w Hollywood?

Michał Danowski

Salustiusz (Gaius Sallustius Crispus)

Jak zginął Katylina?

Spisek Katyliny został udaremniony przez Cycerona. Jednak potem doszło do wojny domowej. W styczniu 62 roku p.n.e. siły niedawnego spiskowca starły się z armią republiki w bitwie pod Pistorią…

Magdalena Mikrut-Majeranek

Jak dawniej świętowano andrzejki?

Dawniej wierzono, że wigilia św. Andrzeja to wyjątkowy czas, kiedy możliwe jest poznanie tajemnic przyszłości. Organizując seanse wróżbiarskie, odczytywano znaki objawiające się w woskowych figurach, opierano się na apetycie psa, analizowano sny, a nawet liczono kołki w płocie - a wszystko po to, aby ustalić szansę na zmianę stanu cywilnego.

Diabolus ex machina: czy technologia zmienia nas w automaty?

Bohater powieści Samuela Butlera „Erewhon” z 1872 roku zastanawia się nad niebezpieczeństwem, jakie rozwój inteligentnych się maszyn stanowi dla ludzkości: „Zastanówcie się, w jak niezwykłym stopniu maszyny rozwinęły się w ciągu kilkuset lat, i porównajcie, jak wolno rozwijają się światy zwierząt i roślin” – i pytał – „A kto może powiedzieć, że silnik parowy nie ma jakiejś formy świadomości?”

Robert Peckham

Czy cesarz Rzymu był bogiem?

„A niech mnie, coś mi się zdaje, że staję się bogiem” – miał powiedzieć Wespazjan na łożu śmierci. Czy cesarz rzymski naprawdę był bogiem? Czy – mówiąc dokładniej – niektórzy imperatorzy (i członkowie ich rodzin) stawali się bogami po śmierci?

Mary Beard

Kwaśniewski jako szef PKOl

W 1988 roku Aleksander Kwaśniewski objął funkcję prezesa Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Za chwilę miały się rozpocząć igrzyska w Seulu.

Michał Sutowski

Rezolucja ONZ numer 181, czyli jak powstał Izrael?

29 listopada 1947 roku na II Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ uchwalono rezolucję, której celem był podział terytorium Mandatu Palestyny na państwo żydowskie i arabskie…

Piotr Zychowicz

Stan wolny czy niewolniczy? Wojna o przyszłość Kansas

W 1854 roku Kansas zamieniło się w pole walki między zwolennikami niewolnictwa a jego przeciwnikami. Trwający 5 lat konflikt zaostrzył spór o przyszłość niewolnictwa w Stanach Zjednoczonych i stał się jedną z przyczyn wybuchu wojny secesyjnej.

Magdalena Mikrut-Majeranek

Katarzynki: Jak dawniej świętowano wigilię św. Katarzyny, patronki cnotliwych kawalerów?

Co wspólnego ma święta Katarzyna Aleksandryjska z listopadowymi wróżbami matrymonialnymi? Więcej, niż można przypuszczać. Dawniej w wigilię jej imienin młodzi mężczyźni urządzali zabawy, podczas których starano się przewidzieć przyszłość. A dziś?

Śmierć na plaży, czyli jak pochować ciało pod fałszywym nazwiskiem

Dopilnowała, żeby przedsiębiorca pogrzebowy położył jego ręce wyciągnięte wzdłuż ciała. Twierdził, że czuje się żołnierzem i jego ostatnim życzeniem jest zostać pochowanym w pozycji na baczność. Dziwna to była prośba, ponieważ zgodnie ze zwyczajem panującym w Brazylii zmarłych grzebie się z rękami skrzyżowanymi na piersi. Pracownik zachował dyskrecję i zgodził się spełnić prośbę, nie zadając pytań. Nie wiedział, że ten nieboszczyk to Josef Mengele.

Betina Anton

Piotr Abryszeński , Cezary Wołodkowicz

Po co nam „Gladiator II”?

„Gladiator II” Ridleya Scotta to połączenie „Xeny. Wojowniczej księżniczki” i sentymentu do Maximusa. Wszystko już było, a jak wyszło tym razem?

Bohdan Chmielnicki i katastrofa Rzeczypospolitej

Rok 1647 był to dziwny rok... Wkrótce miała się rozpętać jedna z najstraszliwszych wojen domowych w dziejach Rzeczpospolitej...

Dariusz Milewski

Magdalena Mikrut-Majeranek

Pola Raksa: Ikona polskiego kina i wieczna Marusia PRL-u

Była ikoną mody i urody, a jak śpiewał Perfekt „za jej Poli Raksy twarz każdyby się zabić dał”. Urodzona na Wileńszczyźnie aktorka zapisała się w pamięci miłośników kinematografii jako Marusia z serialu „Czterej pancerni i pies”. To wszystko nie wydarzyłoby się, gdyby nie pewne przypadkowe spotkanie w barze mlecznym.

Polowanie na „Anioła Śmierci”. Jak Josef Mengele wymknął się wymiarowi sprawiedliwości

Dla wielu osób był jedną z pierwszych i jednocześnie ostatnich osób, które zobaczyły w Auschwitz. Choć Josef Mengele posłał na śmierć tysiące ludzi, a wielu z nich poddał przed tym nieludzkim eksperymentom, nigdy nie dosięgnęła go sprawiedliwość. W pewnym momencie niewiele jednak brakło – izraelski wywiad wpadł na jego trop. Mimo że miał go na liście poszukiwanych zbrodniarzy, nie zrobił nic, by pociągnąć go do odpowiedzialności.

Pijesz herbatę, a nie znasz człowieka. Skromne początki Sir Thomasa Liptona

Bardziej od herbaty kochał sport, a zwłaszcza żeglarstwo. Choć miał niewiele, udało mu się stworzyć całe imperium. Dlaczego więc nazwano go „najlepszym ze wszystkich przegranych”?

Po co nam historia mówiona?

Historia mówiona ma długą przeszłość, ale stosunkowo krótką historię. Wieki istnienia kultury oralnej i opierania wiedzy o przeszłości (i nie tylko o niej) na przekazie ustnym – to owa długa przeszłość.

Marcin Jarząbek

W cieniu Cortésa i Pizarro: zapomniane podboje Hiszpanii

Era hiszpańskich kolonizatorów doprowadziła do upadku imperiów Azteków i Inków. Diametralnie zmieniła też rzeczywistość na peryferiach tamtejszych cywilizacji. Co działo się na terenach Tierra Firme, czyli dzisiejszej Panamy, Kolumbii i Wenezueli oraz kto rozgrywał tam karty w początkach XVI wieku?

Biała koszula symbolem praw pracowniczych w USA

Przeciwko protestującym wysłano oddziały policji i gwardii narodowej, odłączono im prąd i ogrzewanie. Robotnicy nie dali się złamać. Ubrani w białe koszule, symbolizujące wyższą klasę społeczną, organizowali wykłady, koncerty i prelekcje. Wstrzymując pracę liczyli na uznanie ich związku zawodowego.

Ewelina Dąbrowska

Jak wyglądał średniowieczny Konstantynopol?

Bertrandon de la Broquière był burgundzkim pielgrzymem, ale także... szpiegiem Filipa Dobrego. To właśnie burgundzki książę poprosił go o sporządzenie opisów, które miały pomóc w przygotowaniu do kolejnej krucjaty. Bertrandon pozostawił po sobie m.in. relację z Konstantynopola. Nie wiedział jeszcze, że to słynne miasto padnie wkrótce ofiarą najazdu osmańskiego...

Anthony Bale

Korzenie Baracka Obamy? Odpowiedź może zaskoczyć

Wielu amerykańskich prezydentów ma takie korzenie. Wyjątku nie stanowi również Barack Obama.

Polacy wybierają prezydenta USA. Jak głosowała amerykańska Polonia w poprzednich wyborach?

„Nie było chyba jeszcze kampanii, kiedy o głosy Polonii zabiegano tak bardzo” – powiedział dr Dominik Stecuła z ośrodka badawczego Piast Institute. Zarówno Demokraci jak i Republikanie czynią bezprecedensowe starania na rzecz pozyskania głosów amerykańskiej Polonii. Jak głosowała ona w poprzednich latach?

Obóz KL Lublin (Majdanek): powstanie, zbrodnie, wyzwolenie

W nocy z 22 na 23 lipca 1944 roku armia radziecka zajęła teren obozu koncentracyjnego KL Lublin (Majdanek). Wkroczenia wojsk sowieckich doczekała mała grupa ok. 500 więźniów. Obóz ten był pierwszym tego typu obiektem na ziemiach polskich oswobodzonym przez Armię Czerwoną.

Bogumił Rudawski

Jak wyglądał pogrzeb w dawnej Polsce?

Bogatsi mieli trumny zdobione kamieniami szlachetnymi, a na pochówek ubogich w zbiorowej mogile składali się sąsiedzi. Samobójców, zbrodniarzy i bandytów chowano bez trumien. Dowiedz się, jak wyglądał pogrzeb w dawnej Polsce.

Anna Wójciuk

Día de Muertos czyli Dzień Zmarłych w Meksyku

Uśmiechające się, a niekiedy przerażające czaszki, huczne uczty i parady, na których widać pomalowane na kościstą biel twarze uczestników przebranych w kolorowe stroje. To obraz obchodów meksykańskiego Dnia Zmarłych.

Polski Cmentarz Wojenny w Loreto: historia nekropoli

Polscy żołnierze ugasili pożar po niemieckich bombardowaniach. W ten sposób uratowali dach bazyliki i Dom Maryi w Loreto. Włosi w geście wdzięczności zdecydowali, że polscy bohaterowie, którzy polegli w czasie bitwy o Ankonę, zostaną pochowani na nowo wytyczonym cmentarzu w Loreto.

Kamil Małyszko

Martwy papież stanął przed sądem. Synod trupi był odrażającym spektaklem

W 897 r. papież Stefan VI rozkazał ekshumować szczątki nieżyjącego od siedmiu miesięcy papieża Formozusa i postawić je przed sądem. To jeden z najdziwniejszych procesów w historii Kościoła. Mieszkańcy Rzymu byli oburzeni.

Jak aresztowano Eda Geina?

Ten zwyrodnialec wreszcie doczekał sprawiedliwości. Gdy mundurowi otoczyli Eda Geina, ten nie krył zdziwienia. [Uwaga! Artykuł przeznaczony dla osób dorosłych!]

Max Czornyj

Jak Nabatejczycy zwalczali przykre zapachy?

Nasze nosy z pewnością wykrzywiałyby się podczas spaceru ulicami antycznych śródziemnomorskich miast. Jak radzono sobie ze złym duchem zgnilizny, który uosabiał odrażający demon Eurynomos?

Piotr Kołodziejczyk

Odprężenie ogarnia emigrację

Nieprzejrzyste fale polityki odprężenia, zapoczątkowanej na konferencji czterech w Genewie, rozlały się szeroko po świecie, ogarniając także emigrację.

Jerzy Stempowski

Jak nomadzi podporządkowali sobie antyczną Grecję?

Nie pozostawili źródeł pisanych. Ale przeszłość nomadycznych ludów, które ukształtowały Grecję, skryta jest wśród znalezisk archeologicznych…

Anthony Sattin

Dlaczego Rousseau uciekł z rodzinnej Genewy?

Opuszczenie Genewy było dla Jeana-Jacquesa Rousseau wydarzeniem przełomowym. Choć, po prawdzie, początkowo błąkał się tu i tam, a czasami nawet kradł...

Steve Sem-Sandberg

Dlaczego rodacy Asteriksa współpracowali z Rzymianami?

Jest rok 50 przed naszą erą. Cała Galia została podbita przez Rzymian… Cała? Nie, to nie jest kolejny tekst o niezłomnej wiosce stawiającej opór najeźdźcy. Komiksy o Asterixie ukształtowały myślenie zwykłych Francuzów o walce i wysługiwaniu się wrogom. I trochę je wypaczyły…

Piotr M. Majewski

Friedrich Adler – człowiek ze zdradzieckim pistoletem

21 października 1916 roku premier Przedlitawii hrabia Karl Stürgkh w jednej z wiedeńskich restauracji spożywał właśnie obiad, gdy zjawił się Friedrich Adler. Ten filozof i pisarz wyciągnał zza pazuchy broń i wymierzył w hrabiego...

Maciej Górny

Bary mleczne: ponad stuletnia historia tanich restauracji

Kultowe knajpy ze zdrowym jedzeniem, a może śmierdzące lokale, w których sztućce przed kradzieżą zabezpiecza się łańcuchami? Choć bary mleczne kojarzą się z czasami PRL-u, to ich historia jest dużo starsza. To polski fenomen kulturowy, którego potencjał wciąż nie został właściwie wykorzystany.

Wendigo – mit czy zaburzenie?

Termin „psychoza Wendigo”, ukuty w środowisku psychiatrycznym, odnosi się do poważnego zaburzenia psychicznego, którego objawy przypominają opętanie przez tę mityczną istotę.

II rozbiór Polski: kronika upadku Rzeczypospolitej

II rozbiór Polski i jego okoliczności zwykle są omawiane jako część szerszego pojęcia rozbiorów Polski. Warto zatem bliżej poznać przyczyny i okoliczności towarzyszące temu etapowi wymazywania Polski z mapy Europy.

Wojciech Wnuk

Co się kryje pod Białym Domem?

Uroczyste oddanie do użytku jednej z najsłynniejszych budowli Stanów Zjednoczonych miało miejsce 1 listopada 1800 roku. Jakie tajemnice kryje Biały Dom? Co znajduje się w jego podziemiach?

Marek Wałkuski

Randka w ciemno z seryjnym mordercą. Rodney Alcala – przestępca, który sterroryzował Stany Zjednoczone

Uśmiechnięty, czarujący i pewny siebie – do tego stopnia, że mimo zabójstw i wyroku za napaść seksualną zgłosił się do popularnego programu telewizyjnego, by na oczach całej Ameryki „upolować” kolejną ofiarę. I prawie mu się to udało. Rodney Alcala oszukał praktycznie wszystkich – może poza Cheryl Bradshaw, która w ostatniej chwili odmówiła mu randki. Czuła, że coś jest z nim nie tak. Nie wiedziała, jak bardzo – i że o mały włos uniknęła spotkania z jednym z najbardziej brutalnych seryjnych morderców w USA.

Nicolas Flamel i kamień filozoficzny – prawdziwa historia mitycznego alchemika

Nicolas Flamel był znanym kopistą, właścicielem nieruchomości i hojnym darczyńcą. W popkulturze został zapamiętany jako potężny alchemik i twórca kamienia filozoficznego.

Co jadł polski chłop w XIX wieku?

Niektórzy pili kawę z masłem, inni uważali jedzenie drobiu za grzech, a w skrajnych przypadkach spożywali tylko 12 gramów chleba dziennie. Jak wyglądała dieta na XIX-wiecznej polskiej wsi, widziana oczami samych chłopów? I czy więzień w Japonii odżywiał się lepiej niż polski chłop z Kluk?

Dawid Arak

Jak przebiegała Wojna Zimowa?

Aby zwiększyć efekt zaskoczenia, radzieckie źródło 29 listopada powiadomiło fińskiego i szwedzkiego attaché wojskowego, że oficjalne stanowisko Moskwy brzmi obecnie: „Nie ma wojny, nie ma pokoju”. Nazajutrz wczesnym rankiem rozpoczął się radziecki atak.

Kimmo Rentola

Wojna Jom Kipur: tajna broń Egiptu w przełamaniu linii Bar Leva

Wojna Jom Kipur po raz kolejny w historii wojskowości udowodniła, że do zaskoczenia wroga można wykorzystać niemal wszystko. W jaki sposób niemieckie pompy wodne wspomogły przełamanie linii Bar Leva i umożliwiły desant egipskich jednostek pancernych po drugiej stronie Kanału Sueskiego?

Grzegorz Wanat

Weronika Kulczewska-Rastaszańska

„Kołysanka” Machulskiego, czyli Polak zrobił film o wampirach

Kołysanka Juliusza Machulskiego ukazała się w 2010 roku. Film był promowany jako pierwsza polska opowieść o wampirach, co jest pewnym uproszczeniem, bo w 1985 roku wyszedł w Polsce pewien mało znany film grozy, odwołujący się do motywu wampirzycy – femme fatale.