Jak radomska elektrownia stała się Mazowieckim Centrum Sztuki Współczesnej?
W miejscu gdzie przed wojną wytwarzano prąd dla całego miasta, dziś oglądać można zadziwiające dzieła sztuki współczesnej. Jest to bardzo interesujący przykład zagospodarowania tego typu obiektu, posiadającego równie ciekawą historię.
(fot. J. Tyczyńska) 
(fot. J. Tyczyńska) Pierwsze plany wzniesienia elektrowni powstały 14 kwietnia 1900 roku, kiedy to między magistratem a Rosyjskim Towarzystwem Elektrycznym „Union” S. A. z Petersburga została zawarta umowa, pozwalająca na budowę i eksploatację stacji energetycznej. Kilka miesięcy później zatwierdzono plany budynku i pod nadzorem inż. Witolda Idzikowskiego rozpoczęto budowę neogotyckiego gmachu. Dzięki energii wytworzonej w nowo powstałej elektrowni, 16 marca 1901 roku Radom po raz pierwszy został oświetlony światłem elektrycznym. Po upadku petersburskiego Towarzystwa w 1908 roku miejsce to przejęło Towarzystwo Przedsiębiorstw Elektrycznych S. A. z Berlina, którego oddział (działający pod nazwą Radomskie Towarzystwo Przedsiębiorstw Elektrycznych S. A.) zarządzał elektrownią aż do 1946 roku.
Podczas I wojny światowej około 60% urządzeń elektrowni zostało zdemontowanych i wywiezionych do Rosji. Po wojnie całkowity zysk przeznaczony został na odbudowę i renowację budynku, a w latach 1924–1928 również na rozbudowę i unowocześnienie radomskiej elektrowni, co spowodowane było ciągłym wzrostem liczby odbiorców prądu. W 1928 roku utworzono Zjednoczenie Elektrowni Okręgu Radomsko-Kieleckiego (ZEORK), dzięki czemu energia elektryczna mogła być przesyłana w całym regionie. Po wybuchu II wojny światowej elektrownia znów została zniszczona, a jej wyposażenie zdemontowane – tym razem przez niemieckiego okupanta. Pomimo tego, już w 1945 roku zaczęto ponownie produkować prąd, a w 1946 roku elektrownię przejęła gminę miejską Radom. W 1956 roku miasto zostało podłączone do ogólnokrajowej sieci energetycznej w Rożkach, a elektrownię zamknięto.
(fot. J. Tyczyńska) 
(fot. J. Tyczyńska) Opuszczony budynek elektrowni niszczał aż do 1963 roku, kiedy to uruchomiono w nim ciepłownię miejską, która zaopatrywała w ciepło szpital miejski na ulicy Tochtermana. Na początku budynkiem zarządzało miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej, a później Radomskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej „Radpec” działające tam do 1998 roku.
Pomysłodawcą stworzenia Centrum Sztuki Współczesnej w Radomiu był Andrzej Wajda. Reżyser, który w sierpniu 2000 roku otrzymał Honorowe Obywatelstwo Miasta, lata swojego dzieciństwa spędził właśnie w nim. Okres ten wspomina z wielkim sentymentem. – Reżyser przez wiele lat przekazywał Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu wiele dzieł ze swoich prywatnych zbiorów. Dzięki temu radomska kolekcja sztuki współczesnej stała się jedną z największych w Polsce. Była tak duża, że przestała mieścić się w dwóch malutkich kamienicach w radomskim Rynku, w których wtedy znajdowało się muzeum. Dlatego właśnie zaczęto myśleć o nowej siedzibie – informują pracownicy Centrum.
(fot. J. Tyczyńska) 
(fot. J. Tyczyńska) W 2005 roku zdecydowano o zagospodarowaniu terenów starej elektrowni na potrzeby powstającego Mazowieckiego Centrum Sztuki Współczesnej. Pomysł ten powstał dzięki Kai Koziarskiej, studentce warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych pochodzącej z Radomia, która projekt ten zawarła w swojej pracy dyplomowej. – Pierwsza wystawa zorganizowana w Mazowieckim Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia” miała miejsce 6 marca 2006 roku. Przedstawione zostały wówczas prace przekazane Muzeum przez Andrzeja Wajdę i jego żonę, Krystynę Zachwatowicz – tłumaczy pracownik instytucji.
Polecamy e-book Michała Beczka – „Wikingowie na Rusi”
Książka dostępna również jako audiobook!
W ramach prac adaptacyjnych trwających w latach 2011–2014 oprócz renowacji zabytkowego budynku dobudowano jeszcze dwa nowe skrzydła, w których znajduje się wiele sal wystawowych oraz magazyn na dzieła sztuki, a ogromny piec węglowy o powierzchni ok. 100 m² przystosowano na potrzeby ekspozycji. W budynku znajduje się również kino, biblioteka oraz księgarnia. Ciekawą działalnością kina jest organizowanie filmowych cyklów tematycznych. Charakterystycznym elementem i symbolem Centrum jest umieszczony na dachu neon w kształcie chmury, którego autorem jest niemiecki artysta Thorsten Goldberg.
(fot. J. Tyczyńska) 
(fot. J. Tyczyńska) Zbiory Elektrowni to ogromna kolekcja dawnego Muzeum Sztuki Współczesnej oraz prace zebrane w latach 2005–2014, m. in. Tadeusza Brzozowskiego, Zdzisława Beksińskiego, Jerzego Beresia, Wojciecha Fangora i wielu innych. Są to głównie dzieła z gatunku malarstwa i rysunku, ale znaleźć tam można również rzeźby, fotografie i grafiki. Do zadań instytucji należy upowszechnianie, gromadzenie i ochrona zbiorów, promocja różnych wydarzeń, warsztatów, konferencji czy projektów twórczych w kraju jak i za granicą oraz wspieranie aktywności naukowej i badawczej w zakresie sztuki.
(fot. J. Tyczyńska) 
(fot. J. Tyczyńska) 
(fot. J. Tyczyńska) W 2015 roku zmodernizowany budynek MCSW Elektrownia głosami publiczności zdobył pierwsze miejsce w plebiscycie „Polska Architektura XXL” w kategorii „Obiekty użyteczności publicznej”.
Stworzenia Centrum w tym miejscu dało szansę odwiedzającym na podziwianie odrestaurowanego budynku historycznego. W innym przypadku gmach radomskiej „Elektrowni” już dawno mógłby zostać zniszczony. Teraz, przy okazji oglądania wystaw sztuki współczesnej, zwiedzający mają okazję zobaczyć, jak wyglądała dawna elektrownia. Połączenie tych dwóch miejsc w jedno to bardzo dobry pomysł.
