Jak wygląda współczesny atlas historyczny? - spotkanie pod patronatem Histmag.org
Idea przygotowania atlasu historycznego Polski, obejmującego rekonstrukcję sieci osadniczej oraz struktur terytorialnych Rzeczypospolitej w XVI w., została sformułowana i podjęta już na pierwszym zjeździe historyków polskich w Krakowie w 1880 r. Jej najpełniejszą realizacją jest seria "Mapy szczegółowe XVI wieku", opracowywana od połowy następnego stulecia przez Zakład Atlasu Historycznego w Instytucie Historii PAN.
Na półmetku tego przedsięwzięcia, tj. po opracowaniu ośmiu województw ziem polskich dawnej Korony i przed publikacją kolejnych ośmiu, w Zakładzie Atlasu Historycznego dokonała się rewolucja cyfrowa. Jednocześnie jego program został uzupełniony o edycję najważniejszego dla niego typu źródła, czyli rejestrów poborowych, w postaci baz danych zintegrowanych z obrazem rękopisów oraz z mapami w Systemie Informacji Przestrzennej (GIS). W czerwcu 2013 r. zespół przedstawił roboczą wersję pierwszego wydawnictwa źródłowego dla województwa kaliskiego. 1 kwietnia 2015 r. zostanie zaprezentowana jego ostateczna redakcja oraz analogiczna edycja dla województwa poznańskiego; łącznie zostanie więc nią objęta cała historyczna Wielkopolska.
Na jej terenie zidentyfikowano w odniesieniu do XVI wieku około 4000 punktów osadniczych. Dzieliła się na 10 powiatów; dla każdego z nich zachowało się około dziesięciu rejestrów poborowych. W spisach tych odnotowano wpłaty od różnych rodzajów użytkowania ziemi (łany kmiece, sołtysie, puste), kategorii ludności (zagrodnicy, komornicy, ludzie luźni, rzemieślnicy) i obiektów gospodarczych (karczmy, młyny, wiatraki, kuźnie, gorzelnie). Umożliwienie łatwego wglądu do tych rękopisów, wprowadzenie ich treści do arkuszy kalkulacyjnych i nałożenie na mapę wzbogaca w sposób zasadniczy zasób informacyjny edycji i jego dostępności oraz możliwości analizy. Jej przygotowanie przyniosło także nowe spojrzenie na edytorstwo źródeł historycznych i zainspirowało do podjęcia projektów wydawniczych o niespotykanej dotąd formule. Są one publikowane na stronie AtlasFontium.pl.
Zespół atlasowy staje w tej chwili przed nie lada wyzwaniem. Aplikuje o środki na następne pięć lat. W jakim stopniu można i należy zastosować wypracowane rozwiązania w kontynuacji tradycyjnej serii? Na ile da się rozciągnąć ten standard na poprzednie tomy, przygotowywane przez ostatnie 60 lat? Jakie są perspektywy rozwoju idei atlasowej po zamknięciu dotychczasowej serii?
W trakcie spotkania organizatorzy przedstawią odpowiedź na zarysowane wyżej pytania. Zaproszą także jego uczestników do dyskusji i umożliwią przetestowanie wypracowanych przez nich narzędzi. Program spotkania jest dostępny na stronie IH PAN.
