Jesteśmy „stąd” i „u siebie”? Odpowiedzi szukajmy na wystawie „Wrastanie. Ziemie Zachodnie i Północne. Początek”

Wystawa ukazuje wybrane aspekty życia pierwszych kilku lat po wojnie na ziemiach, które zostały włączone w granice Polski. Wynikające z tego faktu konsekwencje, takie jak wymiana ludności, konieczność odbudowy wojennych zniszczeń i rozerwanych więzi społecznych, a przede wszystkim budowy nowej tożsamości, oraz specyficzne działania władzy komunistycznej względem tych terenów, stanowią o wspólnym, wyjątkowym doświadczeniu historycznym Ziem Zachodnich i Północnych i zamieszkujących je ludności. Wystawa została objęta Patronatem Honorowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.

Wystawa opowiada o pierwszych powojennych latach, w których rozpoczął się tutaj proces wielowymiarowego zakorzenienia się: w nowym miejscu mieszkańców (nie tylko Polaków) przybyłych dosłownie ze wszystkich stron świata, i w nowej rzeczywistości, tych, którzy na tych terenach mieszkali jeszcze przed wojną. Jest to też opowieść o trudnych i często heroicznych początkach budowy nowej tożsamości, pokazana z perspektywy losów „zwykłego człowieka” – zauważa dr Katarzyna Bock-Matuszyk, autorka scenariusza wystawy.

Przybysze z Zaleszczyk przed swoim domem w Radówku na Ziemi Lubuskiej - fot. Instytut Zachodni

O tym jednak, jak wielka była wola i potrzeba „urządzenia sobie nowego życia” świadczą działania podejmowane przez powojennych mieszkańców tych terenów. Zmiana nazewnictwa, poznawanie przestrzeni, zastępowanie tego, co kojarzyło się z niemieckością polskimi symbolami – wszystkie te działania budowały więź z nowym miejscem i nowe relacje między ludźmi. Budowanie wspólnoty nie obywało się przy tym bez konfliktów i wzajemnego niezrozumienia, przy osobistych dylematach dotyczących własnej tożsamości i identyfikacji z lokalną społecznością.

Celem wystawy jest pobudzenie refleksji nad tym, czy i od kiedy dzisiejsi mieszkańcy Ziem Zachodnich i Północnych czują się „u siebie” i „stąd”, oraz jaki jest ich stosunek do wielowiekowego i różnorodnego dziedzictwa kulturowego, z jakim spotykają się na co dzień – dodaje dr Wojciech Kucharski, kurator wystawy.

Zbudowana na placu przed Centrum Historii Zajezdnia wystawa zajmie powierzchnię 200 metrów kwadratowych i osiągnie wysokość ponad pięciu metrów. Ekspozycja będzie miała formę przestrzennej instalacji, a zwiedzający będzie wchodził niejako do labiryntu. Na wystawie zobaczymy ponad 300 archiwalnych zdjęć i filmów oraz nagrania relacji świadków historii. Wyposażenie wystawy w system oświetlenia pozwoli na zwiedzanie jej także po zmierzchu. W poszczególnych sekcjach wystawy znalazły się elementy interaktywne, wśród nich: ściana z mozaiką ponad stu zdjęć z ekspedycji Instytutu Zachodniego, mapa Polski na której będzie można przykleić naklejkę w miejscu, w którym się aktualnie mieszka oraz lokomotywę symbolizującą skąd my bądź nasi przodkowie przybyli na Ziemie Zachodnie i Północne.

Autochtonka i Kresowiaczka w Podmoklach Wielkich - fot. Instytut Zachodni

Wystawie towarzyszyć będzie publikacja pogłębiająca treści wystawy oraz konferencja naukowa "Na swoim? U siebie? Wśród swoich?", która odbędzie się w Centrum Historii Zajezdnia 6 i 7 listopada. To jedno z pierwszych wydarzeń naukowych odbywających się pod patronatem Sieci Ziem Zachodnich i Północnych, poświęcone realiom powojennego życia na ziemiach, które w 1945 roku zostały włączone w granice Polski. W konferencji weźmie udział ponad 60 prelegentów z całej Polski.

Wystawa „Wrastanie. Ziemie Zachodnie i Północne. Początek” powstała w ramach współpracy realizowanej przez instytucje wchodzące w skład Sieci Ziem Zachodnich i Północnych. Autorami koncepcji merytorycznej wystawy są dr Katarzyna Bock-Matuszyk oraz dr Wojciech Kucharski z Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”, a w skład zespołu autorskiego wchodzą m.in. specjaliści ze wszystkich instytucji Sieci Ziem Zachodnich i Północnych oraz Uniwersytetu Wrocławskiego. Projekt scenograficzny wystawy stworzyła firma JAZ+ Architekci z Warszawy.

Otwarcie wystawy we Wrocławiu odbędzie się w poniedziałek, 6 listopada o godz. 17:00. Ekspozycję będzie można oglądać do końca roku, później będzie prezentowana w dziesięciu miastach na Ziemiach Zachodnich i Północnych oraz w Warszawie. Wstęp wolny.

Więcej informacji na temat wystawy i innych projektów można znaleźć "na stronie internetowej Centrum Historii Zajezdnia":www.zajezdnia.org i "na stronie internetowej Sieci Ziem Zachodnich i Północnych":www.szzip.pl.