Ludwig von Mises: współczesny człowiek renesansu
Ludwig von Mises (fot. ze Ludwig von Mises Institute, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported). „Albo prywatna własność środków produkcji, albo głód i nędza dla wszystkich”. Tym cytatem można by zwięźle zsyntezować działalność naukową Misesa. Niezależnie od tego, czy zgadza się, czy też nie z tezami prac wybitnego Lwowianina, trudno nie zgodzić się z tym, że jest on jednym z największych ekonomistów w historii i człowiekiem, który wywarł ogromny wpływ na dzisiejsze myślenie.
Ludwig von Mises urodził się 29 września 1881 roku w szacownej żydowskiej rodzinie we Lwowie. Spędził w nim lata młodości i zdobył podstawowe wykształcenie. Dorastanie w wielokulturowym społeczeństwie austro-węgierskiej Galicji wpłynęło na późniejsze życie i przemyślenia młodego Misesa. Potrafił biegle mówić po niemiecku, polsku, francusku i rozumiał język ukraiński. To właśnie tam, m.in. obracając się pośród polskiego środowiska, mógł po raz pierwszy zauważyć rolę idei wolności w życiu społecznym. Ukończył prawo na Uniwersytecie Wiedeńskim i doktoryzował się już w wieku 27 lat. Na tej uczelni dostał się pod skrzydła Eugena von Böhm-Bawerka, jednego z czołowych przedstawicieli austriackiej szkoły ekonomii. W 1912 roku wydał swoją pierwszą pracę naukową „Theorie des Geldes und der Umlaufsmittel” (Teoria pieniądza i kredytu). Publikacja przedstawiająca zagrożenia bankowości centralnej prowadzącej do powstawania groźnych cyklów koniunkturalnych przyniosła mu uznanie w Europie. Niestety, kariera naukowa została zakłócona wybuchem I wojny światowej, w której uczestniczył z początku czynnie jako kapitan artylerii, a później jako specjalista ekonomiczny w wiedeńskim Sztabie Generalnym.
W dwudziestoleciu międzywojennym, dzięki jego analizom ekonomicznym przygotowywanym dla rządu, Austrii udało się uniknąć hiperinflacji porównywalnej do tej, która wystąpiła w Republice Weimarskiej. Był założycielem nowopowstałego Austriackiego Instytutu Badań Cyklów Koniunkturalnych, w którym pracę dyrektora znalazł młody Friedrich August von Hayek. Zdobywał w tym czasie coraz szerszą sławę propagatora myśli wolnorynkowej, w czym w dużym stopniu pomogło mu następne jego dzieło, czyli „Socjalizm”, w którym wykazał nieefektywność ekonomiczną gospodarki socjalistycznej oraz ekonomii mieszanej, czyli interwencjonizmu.
Mises widząc coraz większy szkodliwy wpływ pozytywizmu i instytucjonalizmu w ekonomii, rozpoczął tworzenie prakseologii – nauki o ludzkim działaniu. Według niego jest ono motywowane indywidualną wolą człowieka, jego potrzebami i celami. Jego teorie zaczęły zyskiwać uznanie w środowisku akademickim, na co szczególnie wpłynęły trafne przewidywania Misesa, który przekonywał o nieuchronności wielkiego krachu i kryzysu gospodarczego. Niestety, w latach 30. John Maynard Keynes i jego Ogólna Teoria skłoniła wielu niegdysiejszych zwolenników Misesa do poparcia keynesizmu.
Ludwig von Mises – zobacz też:
Coraz większa popularność nazizmu w Austrii zmusiła Ludwiga von Misesa do schronienia się w Szwajcarii. W Genewie w 1938 roku poślubił Margarit Sereny, z którą dwa lata później udał się w dalszą emigrację do Stanów Zjednoczonych. To tam powstało monumentalne opus magnum ekonomisty, czyli „Ludzkie działanie. Traktat o ekonomii”, wydane po raz pierwszy w 1949 roku.
Powszechne poparcie dla keynesizmu na amerykańskich uniwersytetach spowodowała, że Mises miał problemy ze znalezieniem zatrudnienia na uniwersytecie w Stanach Zjednoczonych. Z pomocą Henry’ego Hazlitta i Laurence’a Fertiga uzyskał stanowisko profesora na Uniwersytecie w Nowym Jorku. Owocną karierę naukową zakończył odejściem na emeryturę w 1969 roku w wieku 87 lat, będąc najstarszym aktywnym profesorem w Stanach Zjednoczonych. Niestety, nie doczekał się czasów ponownej popularności gospodarczego liberalizmu, która zaowocowała Nagrodą Nobla dla przedstawiciela austriackiej szkoły ekonomii Friedricha Hayeka i powstaniem Mises Institute, mającego na celu promowanie myśli wielkiego Austriaka. Zmarł 10 października 1973 roku, cztery lata po przejściu na emeryturę.
Bibliografia:
- Kuehnelt-Leddihn Erik von, Kulturalne korzenie Ludwiga von Misesa [w:] Instytut Misesa, 28 września 2011 roku [dostęp: 28 czerwca 2016 roku] <[http://mises.pl/blog/2010/09/28/kuehnelt-leddihn-kulturalne-korzenie-ludwiga-von-misesa/]>.
- Salerno Joseph, Ludwig von Mises [w:] Instytut Misesa, 1 grudnia 2003 roku [dostęp: 28 czerwca 2016 roku] <[http://mises.pl/blog/2003/12/01/48/]>.
Redakcja: Tomasz Leszkowicz
