Maria Paszyńska – „Cień Sułtana” – recenzja i ocena
Maria Paszyńska to autorka kilku powieści i felietonów z historią w tle, z wykształcenia iranistka i prawniczka. Tym razem proponuje nam wyprawę w świat XVI-wiecznego Imperium Osmańskiego. Nie powiela jednak popularnych ostatnio wzorców i nie opisuje życie w haremie, ani też nie przedstawia świata oczami sułtana Sulejmana Wspaniałego czy Hürrem Sultan.
W „Cieniu Sułtana” historia miesza się z fikcją. Autorka sama przyznaje zresztą, że włożyła dużo pracy w zapoznanie się ze źródłami i takim opracowaniem treści, aby był on jak najbliższy rzeczywistości. Nie zawsze było to możliwe i w niektórych fragmentach przedstawione zdarzenia są jedynie fikcją literacką. Ale też z uwagi na to, że mamy do czynienia z powieścią historyczną – jest to zabieg całkowicie dopuszczalny.
Głównym bohaterem książki jest wielki wezyr Sokollu Mehmed pasza. Powieść zaczyna się od rozdziału, w którym opisany jest pobór do korpusu janczarów ([dewszirme]) w Bośni w 1524 roku. W szeregi rekrutów do tej doborowej armii trafia Bejica Sokolović, późniejszy wielki wezyr. Jego życie przed uzyskaniem najważniejszego urzędu w państwie opisane jest pobieżnie, już po kilkudziesięciu stronach przenosimy się do roku 1566, wokół którego obracać się będzie większość fabuły książki. Sułtan Sulejman Wspaniały (w książce raczej używany jest przydomek Prawodawca), wyprawia się wówczas na Węgry i oblega twierdzę Szigetvár. Jest jednak ciężko chory i wszystkie ważne decyzje spadają na barki wielkiego wezyra, który na dodatek musi ukrywać przed janczarami chorobę, a następnie śmierć padyszacha.
Co jakiś czas czytelnik przenosi się z obozu wojsk osmańskich do obleganej twierdzy, dzielnie bronionej przez chrześcijańskich rycerzy pod wodzą Nikoli Zrinskiego. Innymi postaciami, które odgrywają ważną rolę w powieści, są córka Zrinskiego Jelena, syn i następna Sulejmana Selim II Pijak oraz jego żona – Nurbanu, będąca jednocześnie wielką miłością Sokollu. Wszystkie te postacie, ich splątane losy oraz niezwykle trudny dla Imperium rok, tworzą obraz świata pełnego wielkiej polityki, spisków, intryg i miłości.
„Cień Sułtana” jest powieścią historyczną, dlatego ciężko doszukiwać się historycznych nieścisłości, szczególnie że nie są one rażące. Fabuła jest interesująca, pokazuje świat z nieoczywistej perspektywy kogoś kto, pomimo wysokiego stanowiska, jest tylko niewolnikiem, z oddaniem służącym Imperium, które odebrało go rodzicom. Autorka bardzo plastycznie oddaje osmańską rzeczywistość, w czym pomaga jej choćby odwoływanie się do języka epoki. Stosując słowniczek na końcu książki będziemy mogli z łatwością poruszać się w tureckich nazwach. Przy tym trochę szkoda, że transkrypcja nie jest konsekwentna: część wyrazów niemających polskich odpowiedników posiada spolszczoną transkrypcję, a część ma zachowaną turecką pisownię. Zastanawiająca jest także okładka. Pojawia się na niej kobieta odziana na indyjską modłę i niepasująca ani do małej Węgierki ani do Wenecjanki z sułtańskiego haremu.
Książka wciąga, choć nie porywa. To na pewno dobra lektura na zimowe wieczory, ale nie jedna z tych, które zapierają dech w piersiach. Wypada natomiast docenić, że jest to miłą odskocznia od tematyki „haremowej”. Myślę, że warto zacząć od „Cienia Sułtana” i poczekać na zapowiadany ciąg dalszy. Z historii wiemy wszak, że Sokollu Mehmed pasza wraz z Nurbanu rządzili Imperium Osmańskim w czasach Selima II...
