Książki

Premiera audiobooka: Anna Wójciuk – „Jedz, pij i popuszczaj pasa. Staropolskie obyczaje i rozrywki”

Audiobook Anny Wójciuk „Jedz, pij i popuszczaj pasa” odsłania zwyczaje, które sprawiły, że przodkowie bawili się tak, jakby jutra miało nie być. Uczty, zabawy, wesela i codzienne rytuały – to właśnie w nich kryło się prawdziwe serce dawnej Polski.

Anna Wójciuk

Colin Jones – „Upadek Robespierre’a. Ostatnie 24 godziny terroru” – recenzja i ocena

Przewrót 9 thermidora zmienił historię Francji. Colin Jones w swej fenomenalnej książce rozkłada na czynniki pierwsze dzień, w którym obalono Maximiliena de Robespierre’a.

Dni Wydawnictwa IPN – wielka promocja książek historycznych!

Dni Wydawnictwa Instytutu Pamięci Narodowej to wyjątkowa okazja dla miłośników historii, nauczycieli, uczniów, kolekcjonerów i wszystkich, którzy chcą uzupełnić swoją bibliotekę o rzetelne i pasjonujące publikacje, zarówno klasyczne wydania jak i najnowsze opracowania. Dni Wydawnictwa IPN to także możliwość spotkania z wiedzą, pasją i ludźmi, którzy wierzą, że historia ma znaczenie!

Konkurs: Pożoga. Orły Imperium. Tom 22

Zapraszamy do wzięcia udziału w naszym konkursie, w którym do wygrania są 4 egzemplarze książki „Pożoga. Orły Imperium. Tom 22” Wydawnictwa Książnica.

Simon Scarrow – „Pożoga. Orły Imperium. Tom 22”

Simon Scarrow w książce „Pożoga. Orły Imperium. Tom 22” przenosi nas do starożytności. Rok 60 n.e. Brytania pogrąża się w wojnie. Rebelianci pod wodzą Boudiki zdobywają szturmem kolonię weteranów rzymskiej armii w Camulodunum.

Wywiady

Tomasz Gliniecki: To mit, że polscy czołgiści walczyli na gdańskich ulicach

Dlaczego Gdańsk i Gdynia były tak ważne dla niemieckich planów obronnych? Jaki był faktyczny udział polskiej 1. Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte w działaniach zbrojnych? Czy walki odcisnęły piętno na Pomorzu? Na te i wiele innych tematów rozmawialiśmy z dr hab. Tomaszem Glinieckim, autorem książki „Gdańsk-Gdynia 1945”.

Rafał Gumiński

L.J. Trafford – „Najgorsi cesarze starożytnego Rzymu” – recenzja i ocena

Czy warto zgłębiać sylwetki rzymskich cesarzy, którzy byli, delikatnie mówiąc, niezbyt lotni, słabi i kompletnie nieprzygotowani do rządzenia? L.J. Trafford odpowiada bez wahania: tak! I trzeba przyznać – przekonuje do tego z dużym wdziękiem.

Daniel Czerwiński (red.) – „Dąbrowszczacy i wojna domowa w Hiszpanii” – recenzja i ocena

Historiografia światowa niepozbawiona ideologicznego zacięcia, błąka się od wizji profrankistowskich do prorepublikańskich i wbrew pozorom trudno znaleźć rzetelne opracowania oparte na krytycznej analizie materiału archiwalnego. Omawiana publikacja na szczęście nie zawodzi.

Tomasz Gliniecki – „Gdańsk-Gdynia 1945”

Tomasz Gliniecki w książce „Gdańsk-Gdynia 1945”, opierając się na dostępnej dziś dokumentacji walk z obu stron, a także licznych wspomnieniach uczestników i prasie z epoki, odsłania często nieznane kulisy natarcia Armii Czerwonej i obrony niemieckiego Wehrmachtu. Ukazuje je na szerszym tle sowieckiej operacji wschodniopomorskiej nad środkowym Bałtykiem.

Michał A. Piegzik – „Holenderskie Indie 1941-1942”

„Holenderskie Indie 1941-1942” To mocno zmieniona i uzupełniona wersja książki Michała A. Piegzika „Holenderskie Indie Wschodnie 1941-1942" z 2014 roku, który wykorzystał wiele nowych źródeł (japońskich, holenderskich, brytyjskich, amerykańskich) i opracowań.

Wakacyjna promocja Histmaga! Wszystkie nasze e-booki i audiobooki 35% taniej!

W sklepie Histmaga odnajdziecie wakacyjną promocję naszych e-booków i audiobooków. Aby wziąć w niej udział, należy w polu: „Kod kuponu” w koszyku zamówienia wpisać kod: WAKACJE, a następnie kliknąć w „Wykorzystaj kupon” i opłacić zamówienie z obniżoną o 35 procent ceną. Akcja potrwa do 2 sierpnia włącznie! Wpływy ze sprzedaży wspierają działalność naszego portalu.

Michał Przeperski, Przemysław Ruchlewski (red.) – „Polski rok 1988” – recenzja i ocena

Rok 1988 był to dziwny rok… Michał Przeperski i Przemysław Ruchlewski zapraszają w podróż do przeszłości nie tak odległej, ale jednocześnie tak bardzo zamierzchłej. Czy warto sięgnąć po „Polski rok 1988”?

Mat. pras. , Mikołaj Szczerbiński

Wydarzenia

28. Międzynarodowe Targi Książki w Krakowie 2025 program, atrakcje, wystawcy

28. Międzynarodowe Targi Książki w Krakowie odbędą się w dniach od 23 do 26 października 2025 roku. Sprawdź, co zaplanowano z tej okazji!

Newsy

Jesienne Targi Książki 2025 w Warszawie odwołane!

Tegoroczna edycja Jesiennych Targów Książki w Warszawie nie odbędzie się. Impreza mająca odbyć się w dniach od 5 do 7 września przed Pałacem Kultury i Nauki została odwołana.

Mikołaj Szczerbiński

Marta Byczkowska-Nowak – „Nieocalony. Tadeusz Borowski. Biografia” – recenzja i ocena

Spotkania z ludźmi o skomplikowanej osobowości, bezkompromisowymi, wrażliwymi, utalentowanymi, zwykle są trudne, ale też wartościowe. Zostawiają emocjonalny ślad, skłaniają do przemyśleń. Taka jest również biografia jednego z nich. Jeżeli twórczość Tadeusza Borowskiego robi na czytelnikach dojmujące wrażenie, to książka o nim – również.

Katarzyna Kucharczuk

Premiera: Krzysztof Rozwadowski – „Mit blitzkriegu w Polsce. Dlaczego wciąż utrwalamy niemiecką propagandę?”

Z nowego e-booka Krzysztofa Rozwadowskiego „Mit blitzkriegu w Polsce. Dlaczego wciąż utrwalamy niemiecką propagandę?” dowiesz się, jak naprawdę wyglądała rola czołgów, lotnictwa i strategii Wehrmachtu w 1939 roku. Dlaczego przez lata wierzyliśmy w wersję wygodną dla przegranych i zwycięzców? Jeśli chcesz patrzeć na historię krytycznie, a nie bezrefleksyjnie – ta książka jest dla Ciebie.

Krzysztof Rozwadowski

Colin Jones – „Upadek Robespierre'a. Ostatnie 24 godziny terroru”

Książka Colina Jonesa „Upadek Robespierre'a. Ostatnie 24 godziny terroru” to studium przewrotu, który dokonał się w samym sercu rewolucji.

Bogdan Musiał – „Walizka Mengelego. Anatomia oszustwa” – recenzja i ocena

Tajemnicza walizka, rzekome notatki Josefa Mengelego i śledztwo, które odsłania skomplikowaną mistyfikację. Bogdan Musiał w najnowszej książce nie tylko rekonstruuje system nazistowskich pseudomedycznych eksperymentów, ale także pokazuje, jak łatwo współczesna wyobraźnia daje się zwieść fikcji, gdy ta podszyta jest autentycznymi emocjami i pozorami prawdy.

Iwona Szymichowska

Rozstrzygnięcie czerwcowych konkursów!

W czerwcu przeprowadziliśmy w naszym portalu trzy konkursy, w których można było wygrać ciekawe książki. Sprawdź, czy jedna z nagród nie powędruje już wkrótce do Ciebie!

„Dzieje Hiszpanii”. Pomocnik Historyczny POLITYKI – recenzja i ocena

W najnowszym „Pomocniku Historycznym” autorzy podejmują próbę zrozumienia dziejów Hiszpanii – kraju, który nigdy nie był monolitem. Przez setki lat jego tożsamość kształtowały obce wpływy. Na ile ukształtowały one hiszpańską kulturę i państwowość? Jakie znaczenie miała rekonkwista dla budowy hiszpańskiej tożsamości?

Piotr Bejrowski

Newsy

Ekranizacja „Lalki” w reż. Macieja Kawalskiego powstanie choć prawdopodobnie nie dla TVP

Telewizja Polska prawdopodobnie wycofała się ze współrealizacji ekranizacji „Lalki” Bolesława Prusa. Co dalej z filmem i serialem? Produkcja GiantFilms reżyserowana przez Macieja Kawalskiego pomimo pewnych zawirowań powstanie.

Mikołaj Szczerbiński

Grzegorz Gajek – „Chrobry” – recenzja i ocena

Grzegorz Gajek serwuje nam powieść świeżą i skłaniającą do refleksji. I pozwala przyjrzeć się dziedzictwu Bolesława Chrobrego oczami jego dzieci – Mieszka i Regelindy.

Brian Merchant – „Krew w maszynie. Luddyści i pierwszy bunt przeciwko technologicznym gigantom” – recenzja i ocena

Co się stanie, gdy dziennikarz technologiczny sięgnie po temat rewolucji przemysłowej? Jeśli tym dziennikarzem jest Brian Merchant – to bardzo dobra wiadomość. A jeśli dodatkowo podejdzie do sprawy z pasją śledczego reportera, skrupulatnością historyka i wrażliwością na kwestie społeczne – to mamy do czynienia z książką nie tylko ciekawą, ale wręcz potrzebną, zwłaszcza dziś, w czasach AI, algorytmów i cyfrowego kapitalizmu.

Andrew Pettegree – „Książka na wojnie. Czytanie w ogniu walki” – recenzja i ocena

Czy książki naprawdę potrafią zmieniać bieg historii? Andrew Pettegree przekonuje, że nie tylko potrafią – ale że robiły to niejednokrotnie, stając się uczestniczkami konfliktów zbrojnych, narzędziami walki ideologicznej i sojuszniczkami tych, którzy przeciwstawiali się przemocy.

Krzysztof Piersa – „Riese. Tajemnica Gór Sowich” – recenzja i ocena

Tajemnica z przeszłości, wątek sensacyjny i wyraziści bohaterowie. „Riese” to dobra propozycja dla wszystkich, którzy zastanawiają się nad tym, jaką książkę zabrać na wakacje.

Halldór Laxness – „Dzwon Islandii” – recenzja i ocena

Dzieło Laxnessa wreszcie po polsku. Podróż przez trudne dzieje Islandii, do której zaprasza noblista, to nie tylko refleksja nad historią wyspy, ale i ludzką naturą.

Ewelina Piątkowska

Promocja Wydawnictwa IPN – każdy e-book za jedyne 10 zł!

Zbliżające się wakacje do doskonały moment na nadrobienie zaległości czytelniczych. Szczególnie polecamy publikacje, które nie tylko poruszają, ale i edukują. Wydawnictwo Instytutu Pamięci Narodowej zaprasza do skorzystania z wyjątkowej promocji – do 31 sierpnia wszystkie dostępne w ofercie e-booki kosztują tylko 10zł!

Cyril Azouvi, Julien Peltier – „1942. Przełomowy rok II wojny światowej w infografikach, rysunkach, fotografiach” – recenzja i ocena

Rok 1942 był punktem zwrotnym II wojny światowej, bowiem po okresie naporu państw Osi, aliantom udało się przejąć inicjatywę. O tym wszystkim przeczytamy w książce Cyrila Azouviego i Juliena Peltiera.

Tore Skeie – „Era wilka” – recenzja i ocena

Tore Skeie opisuje przełomowy moment w historii Europy – koniec ery skandynawskich wojowników, początki monarchii i chrześcijaństwa. Kontynuując wątki znane z serialu „Wikingowie”, w centrum opowieści stawia rywalizację Aethelreda II, Knuta Wielkiego i Olafa Haraldssona. Jak wyglądała ich walka o władzę i wpływy w basenie Morza Północnego?

Piotr Bejrowski

Artur Wójcik – „Sarmatia. Czarna legenda złotego wieku” – recenzja i ocena

„Sarmatia” Artura Wójcika to przede wszystkim opowieść o kulturze politycznej i historii idei. Ale także o nas samych. W końcu przecież Sarmata jest w każdym z nas!

Ewelina Piątkowska

Eleanor Barraclough – „Nieznane oblicze Wikingów. Zapomniane opowieści nordyckiego świata” – recenzja i ocena

To świat, w którym mitologia przenika się z rzeczywistością, a wielkość z codziennymi sprawami. „Nieznane oblicze wikingów” to znakomita lektura, która dla czytelników będzie fascynującą przygodą.

Martin Meredith – „Zmienne losy Afryki. Pięć tysięcy lat bogactwa, chciwości i pracy” – recenzja i ocena

„Zmienne losy Afryki” to monumentalne dzieło, które w uporządkowany i rzetelny sposób ukazuje historię kontynentu na przestrzeni pięciu tysięcy lat – od czasów faraonów po chińskie inwestycje XXI wieku. Czy źródeł obecnej sytuacji polityczno-gospodarczej Afryki należy szukać w jej burzliwej przeszłości?

Piotr Bejrowski

Konkurs: Najgorsi cesarze starożytnego Rzymu

Zapraszamy do wzięcia udziału w naszym konkursie, w którym do wygrania są 4 egzemplarze książki „Najgorsi cesarze starożytnego Rzymu” Wydawnictwa Prószyński Media.

„Państwowiec w muzeum. Robert Kostro w rozmowie z Piotrem Zarembą” – recenzja i ocena

Nakładem Wydawnictwa Iskry ukazała się niedawno książka „Państwowiec w muzeum”. Jest to wywiad-rzeka przeprowadzony przez Piotra Zarembę z Robertem Kostrą. Rozmowa z wieloletnim dyrektorem Muzeum Historii Polski pozwala nam dowiedzieć się wiele nie tylko na temat koncepcji i funkcjonowania tej placówki, ale też – co jeszcze bardziej interesujące – na temat opinii Roberta Kostry o dziejach naszego kraju.

Michał Gadziński

Paweł Rzewuski – „Krzywda” – recenzja i ocena

Jeśli literatura może być przygodą, „Krzywda” Pawła Rzewuskiego to wyprawa przez najbardziej mroczne i poruszające zakątki siedemnastowiecznej Rzeczypospolitej. W tej treściwej powieści historia i groza idą ramię w ramię, tworząc świat, w którym granica między rzeczywistością a legendą niemal się zaciera.

L.J. Trafford – „Najgorsi cesarze starożytnego Rzymu”

W książce „Najgorsi cesarze starożytnego Rzymu” L.J. Trafford opowiada o tym, co się dzieje, gdy po nieograniczoną władzę sięgają ludzie całkiem do tego nieprzygotowani, słabi, głupi, pozbawieni talentów, ale uważający się za wybrańców bogów.

Hilke Sellnick – „Gdańsk. Początek drogi” – recenzja i ocena

Od zbuntowanej dziewczyny z dobrego domu po kobietę, która odważyła się mówić własnym głosem – historia Johanny Berend to opowieść o wolności, determinacji i poszukiwaniu miejsca w świecie zdominowanym przez mężczyzn. Hilke Sellnick kreśli losy swojej bohaterki na tle XIX-wiecznego Gdańska – miasta kontrastów, przemian społecznych i niełatwych wyborów.

Ryszard Kaczmarek – „Czy jestem Niemcem? Przesiedleńcy z Polski do RFN i NRD w latach 1950–1991” – recenzja i ocena

W czasach, gdy tematy związane z tożsamością narodową, migracją i polityką pamięci stają się coraz bardziej obecne w debacie publicznej, publikacja ta wypełnia istotną lukę. Zarazem nie z pewnością nie jest to ostatnie słowo w tej skomplikowanej opowieści.

Renata Bożek – „Wyjarzmiona” – recenzja i ocena

W powieści „Wyjarzmiona” Renaty Bożek na głównego bohatera wyrasta język – on jest nośnikiem emocji, doświadczeń i statusu. Odważna decyzja o stylizacji mowy to zabieg nie tylko udany, ale nadający narracji potrzebnej głębi.

Rafał Stobiecki – „Jerzego Giedroycia przygoda z rewizjonizmem” – recenzja i ocena

Czas na próbę zrewidowania utartego obrazu Redaktora z Maisons-Laffitte. Nie, to nie tylko jednoznacznie konserwatywny strateg polskiej polityki niepodległościowej. Czy czas na figurę Giedoycia-lewicowca?

„Radziwiłł. Aleksander Kaczorowski rozmawia z Maciejem Radziwiłłem” – recenzja i ocena

Spowiedź spadkobiercy wielkiego rodu i próba zmierzenia się z wyzwaniami współczesności. Maciej Radziwiłł i Aleksander Kaczorowski zapraszają na spotkanie z pamięcią, tożsamością i przynależnością klasową w czasach, które z arystokracją nie chcą mieć nic wspólnego.

Magdalena Mikrut-Majeranek

Wywiady

Bogdan Musiał: „Węgierska hrabina” sfabrykowała nie tylko dokumenty dotyczące Holokaustu, ale i watykańską korespondencję

Kiedy historyk otrzymuje od pewnej szanowanej wirusolożki, lekarki papieży, a do tego „węgierskiej hrabiny” szansę zbadania tajemniczych dokumentów jednego z medyków współpracujących z „aniołem śmierci” z Auschwitz nie może odmówić. Co jednak może pójść nie tak? W czym tkwi szkopuł? O tym wszystkim opowiada prof. Bogdan Musiał, autor książki „Walizka Mengelego. Anatomia oszustwa”.

Grzegorz Gajek – „Chrobry”

Bolesław Chrobry – ojciec polskiej korony, postać pełna sprzeczności. Nowa powieść Grzegorza Gajka to literacka podróż w mrok i światło początków polskiej państwowości. „Chrobry” to opowieść o narodzinach Królestwa Polskiego, o cenie, jaką trzeba zapłacić za władzę, i o dziedzictwie, które nie zawsze daje się unieść. Świat końca pierwszego tysiąclecia to arena wielkich ambicji, religijnych wstrząsów i rodzinnych dramatów.

Rozstrzygnięcie majowych konkursów!

W maju przeprowadziliśmy w naszym portalu cztery konkursy, w których można było wygrać ciekawe książki. Sprawdź, czy jedna z nagród nie powędruje już wkrótce do Ciebie!

Krzysztof Łapiński – „Najmądrzejszy. Biografia Sokratesa” – recenzja i ocena

Wyjątkowa biografia wielkiego filozofa. Krzysztof Łapiński kreśli portret człowieka bezkompromisowego, którego los jest przestrogą dla nas, współczesnych. Wszyscy jesteśmy oskarżonymi w procesie Sokratesa. I zarazem wszyscy jesteśmy jego oskarżycielami.

Irena Grudzińska-Gross – „Wielka karuzela. Życie Aleksandra Weissberga-Cybulskiego” – recenzja i ocena

Aleksander Weissberg-Cybulski to postać tyleż fascynująca, co enigmatyczna. Dziś zapomniany, ale niegdyś w jego dziele zaczytywał się cały świat. Dlaczego warto sięgnąć po opowieść o nim, którą z wielką swadą zaproponowała nam Irena Grudzińska-Gross?

Premiera: Anna Wójciuk – „Jak świętowali nasi przodkowie? Zapomniane tradycje i zwyczaje”

W e-booku Anny Wójciuk „Jak świętowali nasi przodkowie? Zapomniane tradycje i zwyczaje” odkryjesz świat, w którym chrześcijaństwo splatało się z ludową magią, a każda pora roku miała swoje tajemnice. Wejdź w barwny, pełen zapomnianych rytuałów świat przodków i przekonaj się, jak świętowano, wierząc w potęgę natury, świętych i snów.

Magdalena Mikrut-Majeranek

Wywiady

Wojciech Krawczuk: Opieszałość i niechęć do przelewu krwi króla Zygmunta III obróciła się przeciwko niemu

Po śmierci króla Szwecji Jana III jego następcą został Zygmunt III. Nie dane mu było spokojne objęcie rządów. Aby sięgnąć po władzę, rozpętał wojnę domową. Jak przebiegała i z jakimi problemami polski król musiał się zmierzyć? O tym wszystkim pisze profesor Wojciech Krawczuk, autor publikacji „Szwecja 1598-1599”, specjalizujący się w dziejach tego skandynawskiego kraju.

Peter Pomerantsev – „Propagandysta, który przechytrzył Hitlera. Jak wygrać wojnę informacyjną” – recenzja i ocena

Oto przed nami fascynująca biografia brytyjskiego dziennikarza, a następnie mistrza czarnej propagandy. Jego działania podczas II wojny światowej wymykają się zarówno prostym ocenom moralnym, jak i tradycyjnym kategoriom.

Krzysztof Piersa – „Riese. Tajemnica Gór Sowich”

Krzysztof Piersa w książce „Riese. Tajemnica Gór Sowich” prowadzi czytelników tunelem w głąb Gór Sowich, w których przeszłość miesza się z krwią i legendami.

Konkurs: Walizka Mengelego. Anatomia oszustwa

Zapraszamy do wzięcia udziału w naszym konkursie, w którym do wygrania są 4 egzemplarze książki „Walizka Mengelego. Anatomia oszustwa” Fundacji Historia i Kultura.

Raymond Ibrahim – „Miecz i bułat. Czternaście wieków wojny między islamem a Zachodem” – recenzja i ocena

Chwalebne zwycięstwa i druzgocące porażki. Tak prezentuje się historia konfliktu między islamem a chrześcijaństwem. Nieszablonowe ujęcie tego ważnego i aktualnego zagadnienia proponuje w swojej książce Raymond Ibrahim.

Bogdan Musiał – „Walizka Mengelego. Anatomia oszustwa”

Bogdan Musiał w książce „Walizka Mengelego. Anatomia oszustwa” opisuje sfingowane dowody, wyrafinowane fałszywe tropy i pozorne sukcesy badawcze. Jest to opowieść o projekcie naukowym, który przeradza się w wielowątkowe śledztwo kryminalne.

Konkurs: Państwowiec w muzeum. Robert Kostro w rozmowie z Piotrem Zarembą

Zapraszamy do wzięcia udziału w naszym konkursie, w którym do wygrania są 4 egzemplarze książki „Państwowiec w muzeum. Robert Kostro w rozmowie z Piotrem Zarembą” Wydawnictwa Iskry.

Robert Kostro, Piotr Zaremba – „Państwowiec w muzeum. Robert Kostro w rozmowie z Piotrem Zarembą”

Robert Kostro w książce „Państwowiec w muzeum. Robert Kostro w rozmowie z Piotrem Zarembą” opowiada o swoim życiu i doświadczeniach.

Premiera audiobooka: Kacper Walczak – „Cywilizacja śmierci. Rosyjski kolonializm na Wschodzie”

Poznaj wstrząsającą prawdę o rosyjskim kolonializmie, który przez wieki niszczył ludy Wschodu w imię imperium. „Cywilizacja śmierci. Rosyjski kolonializm na Wschodzie” Kacpra Walczaka to opowieść, która pozwala zrozumieć, skąd naprawdę bierze się brutalność współczesnej Rosji. Teraz dostępna w wersji do słuchania!

Kacper Walczak

Bettina Storks – „Dora Maar. Dwa oblicza miłości” – recenzja i ocena

Początkowo była jego obiektem jego fascynacji, potem muzą, wreszcie cieniem we własnym życiu. Dora Maar – kobieta silna i pełna sprzeczności – próbowała odnaleźć siebie w cieniu Picassa. Czy związek z mistrzem okazał się dla niej przekleństwem, czy drogą do wolności? To pytanie przewija się przez całą powieść Bettiny Storks, nadając jej ton pełen napięcia i emocjonalnej złożoności.

Wojciech Krawczuk – „Szwecja 1598-1599”

W 1598 roku Zygmunt III Waza wyruszył z wojskiem do Szwecji, by umocnić swoje rządy. Tę pasjonującą historię opisuje prof. Wojciech Krawczuk w książce „Szwecja 1598-1599”.

Ryszard Kaczmarek – „Czy jestem Niemcem? Przesiedleńcy z Polski do RFN i NRD w latach 1950–1991”

W książce „Czy jestem Niemcem? Przesiedleńcy z Polski do RFN i NRD w latach 1950–1991” Ryszard Kaczmarek wnikliwie pokazuje skomplikowane zewnętrzne przyczyny i różne motywacje wewnętrzne migracji z kresów zachodnich do Niemiec.