Muzeum Krakowa zaprasza na wystawę „Osiedleni. Mistrzejowice”
Zapraszamy na stronę Muzeum Krakowa: LINK
Mistrzejowice mogą się poszczycić jedną z najstarszych metryk wśród wsi tworzących Nową Hutę. Choć pierwsze wzmianki, w zachowanych dokumentach, pochodzą z 1344 roku, to w XV-wiecznym Żywocie błogosławionej Salomei, pod datą 1270 roku, wspomniana jest „Anastazja z Mistrzejowic”. Sama nazwa Mistrzejowice może być jeszcze starsza, bo wieś była własnością scholastyków wawelskich, czyli przełożonych szkoły katedralnej na Wawelu. Nazywano ich „mistrzami”, ale tylko do 1220 roku. Potem już tej nazwy nie używano, co wskazywałoby, że wieś została im podarowana może nawet w XII wieku. Legendę mówi, że nazwa Mistrzejowice wywodzi się od kata zwanego niegdyś Mistrzem Świętej Sprawiedliwości. Twierdzenie to nie ma podstaw naukowych, ale jest najbardziej rozpoznawalną opowieścią, która łączy się z Mistrzejowicami.
Wystawa swoim kształtem nawiązuje do projektu urbanistycznego tzw. Nowych Mistrzejowic, czyli zespołu osiedli stawianych na terenie dawnej wsi Mistrzejowice od końca lat 60. XX wieku do dziś. Twórca tego projektu, prof. Witold Cęckiewicz, w odręcznym rysunku wyobraził koncepcję Nowych Mistrzejowic, jako drzewa z czterema gałęziami w postaci osiedli, które początkowo miały nosić nazwy pór roku, oraz ogromnym „jabłkiem” w miejscu, gdzie zaplanował centrum kulturalno-handlowe pomiędzy obecnymi osiedlami Tysiąclecia i Złotego Wieku.
Wystawa przypomina m.in. historię dwóch fortów zachowanych na terenie XV Dzielnicy. Jednym z nich jest fort pancerny w Mistrzejowicach, a drugim – duży fort piechoty w Batowicach. Lokalizacja tych obiektów spowodowała, że na początku I wojny światowej wszystkie trzy wioski: Mistrzejowice, Batowice i Dziekanowice zostały częściowo wyburzone, by odsłonić przedpole Twierdzy Kraków. Inna militarną przeszłość Mistrzejowic ukazuje obraz Feliksa Francica Defilada 8 Pułku Ułanów im. Księcia Józefa Poniatowskiego. Przypomina on, że tereny te pod koniec lat 30. XX wieku zostały wykupione przez wojsko na pole ćwiczeń dla tego właśnie pułku. Armia użytkowała je aż do końca lat 60. XX wieku, kiedy to Prezydium Rady Narodowej miasta Krakowa wymieniło je na grunty na Pasterniku i w Modlniczce, gdzie powstał nowy poligon.
Artyści w Mistrzejowicach
Kolejna część ekspozycji, zatytułowana Wizja artysty, poświęcona jest artystom zamieszkałym bądź tworzącym w Mistrzejowicach. We wnętrzu stylizowanym na mieszkanie w bloku, ale z elementami pracowni plastycznej (sztalugami, pędzlami, dłutami), można podziwiać prace: Marka Bielenia, Jana Chrząszcza, Anny Drozd, Leszka Misiaka, Zdzisława Pytla, Danuty i Witolda Urbanowiczów.
Tak duża obecność artystów w Mistrzejowicach to nie przypadek, lecz celowa działalność prezesa spółdzielni mieszkaniowej Hutnik, Lecha Kmietowicza, który postanowił stworzyć tam prawdziwą „republikę artystów”, adaptując m.in. część strychów na pracownie artystyczne. W pochodzącym z 1973 roku wstępie do katalogu prac Janusza Trzebiatowskiego tak pisał o misji prowadzonej przez siebie spółdzielni: „SM »HUTNIK« działa w środowisku szczególnie potrzebującym każdej inicjatywy kulturalno-twórczej, w środowisku szczególnie chłonnym, składającym się z ludzi, którzy najczęściej niedawno trafili do miasta, niedawno przyszli ze swoich wsi i miasteczek, tworząc nową społeczność miejską. Mieszkańcy Nowej Huty, zyskując awans zawodowy i społeczny, na pewno potrzebują szerokiej, popularyzatorskiej działalności w zakresie upowszechniania dorobku naszej kultury. Przez ostatnie 15 lat spółdzielczość mieszkaniowa w Nowej Hucie obok faktu wybudowania osiedli i stworzenia warunków do wypoczynku po pracy potrafiła jednocześnie prowadzić szeroką działalność społeczno-wychowawczą”.
Mistrzejowicka świątynia
Sfera sacrum to część wystawy, która przedstawia działalność kościoła św. Maksymiliana Kolbego w Mistrzejowicach. Świątynia ta jest związana z burzliwymi dziejami Nowej Huty lat 80. XX w.
Szczególnie ważną postacią dla Mistrzejowic był Kazimierz Jancarz (1947–1993) kapelan nowohuckiej Solidarności. Pod jego przewodnictwem w każdy czwartek odbywały się w Mistrzejowicach msze za Ojczyznę, a uczestniczyło w nich regularnie od dwóch do sześciu tysięcy osób. Ksiądz także przebywał w Hucie im. Lenina podczas tłumienia strajku wiosną 1988 roku. W kościele odbywały się opozycyjne zebrania, konferencje i festiwale, w których Solidarność występowała niemal, jako jawne stowarzyszenie. Takich miejsc w latach 80. nie było w naszym kraju wiele. Determinacja i autorytet księdza Jancarza dodawały sił ludziom walczącym z reżimem. Tutaj także organizowano pomoc dla uwięzionych i wyrzuconych z pracy oraz rozdzielano potrzebującym lekarstwa, żywność, czy odzież przysyłane z zagranicy.
- Mistrzejowice. Osiedleni
- Muzeum Nowej Huty, os. Centrum E1
- Wystawa czynna do 18 kwietnia 2022 r.
