Niedzielnik Adamkiewicza: Niech baśń będzie z Wami

opublikowano: 2019-12-23 20:29
wolna licencja
poleć artykuł:
Gwiezdne Wojny mogły nie wyjść. Mogły podzielić los karykaturalnych filmów fantasy, które do dziś dnia budzą uśmiech politowania. George Lucas balansował na granicy klapy, będąc jednocześnie o krok od sukcesu. Nie wiedzieć czemu stworzył markę, która generuje miliardowe dochody i weszła na stałe do uniwersalnego kanonu baśni rozpalających emocje i kreujących zbiorową wyobraźnię.
REKLAMA
Miłośnicy „Gwiezdnych Wojen” przebrani za bohaterów sagi (fot. Official Star Wars Blog)

Gdy w 1977 roku na ekrany wchodziły „Gwiezdne Wojny” nawet ich twórca George Lucas nie był pewny czy film odniesie sukces. Wręcz przeciwnie. Przepowiadano raczej spektakularną klęskę. Miecze świetle w kosmosie, księżniczki i roboty, wszystko to zdawało się być połączeniem tak absurdalnym, że wręcz nie do pogodzenia. A jednak to właśnie eklektyczność baśni Lucasa stała się źródłem jej sukcesu. Baśni, bo amerykański reżyser stworzył filmowy przysmak do kotła wrzucając baśniowe toposy ograne przez setki lat kultury. Byli więc i szlachetni rycerze, była magia, była księżniczka szukająca pomocy i drobny złodziejaszek, który stał się bohaterem, był wreszcie ten zły, w czarnej zbroi z potężnym hełmem, nie bez powodu przypominającym niemieckie hełmy z okresu II wojny światowej. To wszystko wrzucone zostało do świata nieoczywistego, kosmicznego.

Nie działo się zatem już za 7 lasami, za 7 górami, za 7 morzami. Ich perspektywa mogła fascynować ludzi przed erą podboju kosmosu, w 1977 horyzont ludzkiej percepcji sięgał dalej, w bezkresną przestrzeń wszechświata. Film Lucasa nie był zatem klasycznym sc-fi. Jego akcja rozgrywała się co prawda w przestrzeni kosmicznej, ale reżyser bawił się formułą, umieszczał historię w bezczasie opisanym słynnym wprowadzaniem „dawno, dawno temu, w odległej galaktyce”. W „Gwiezdnych Wojnach” przeszłość mieszała się z teraźniejszością i przyszłością. Była to zabawa kontekstami, mieszanina wybuchowa. Gdyby ktoś zapytał, w jakim stylu nakręcony jest ten film, śmiało można by odpowiedzieć: we wszystkich. Teoretycznie nie było w nim niczego oryginalnego, bo opowiadał historie, które wszyscy już znali. Okazało się jednak, że właśnie te najbardziej oklepane są naszemu sercu najbliższe.

Darth Vader (Star Wars Exhibition w Madrycie, fot. Alejandro Slocker)

„Gwiezdne wojny” doczekały się kolejnych części, numerowanych zresztą tak, że widzowie odczuwali, że wrzuceni są w środek historii, która ma swój tajemniczy background. Przestawał być więc to film, a cały świat fantasy ze swoim kanonem, postaciami, zasadami funkcjonowania. Rozrastał się wylewając na inne sfery kultury: książkę, piosenkę, komiks, kreskówkę, zabawki. Wszedł nawet do języka polityki. A był to przecież świat naiwny i dziecięcy, z przemocą która ma cukierkowaty wymiar. Zresztą z tym związany jest kolejny paradoks „Gwiezdnych Wojen”. Jeśli współczesny człowiek próbuje sobie zwizualizować zło, to zaraz po Hitlerze będzie ono miało wygląd Dartha Vadera, a w następnej kolejności demonicznego Imperatora. W gruncie rzeczy jednak pierwszą rzeź dokonaną przez Vadera oglądamy w nakręconym już współcześnie filmie „Łotr 1”. To uosobienie diabelskiej ciemnej strony mocy przez większość trylogii snuje się przecież po ekranie. A jednak wystarczy głos i wygląd, aby wzbudzić dreszcz emocji i przeszyć strachem.

REKLAMA

Pomimo swojej bajkowej naiwności doskonale osadzony był w bardzo aktualnych dylematach i problemach. Przecież pierwsza część powstawała w czasach, kiedy w podzielonym świecie Imperium łatwo było skojarzyć z sowieckim kolosem lub sztywną rzeczywistością bezwzględnych zasad. Dodatkowo, choć dział się w kosmosie, to był z gruntu antytechnologiczny. Bohaterowie latali co prawda statkami kosmicznymi, planety niszczyły wypełnione techniką stacje kosmiczne, ich przyjaciółmi były roboty, a porozumiewali się widząc swoich rozmówców, ale to przecież jakaś starożytna i nietechnologiczna Moc była silniejsza. Anachroniczni Rycerze Jedi dysponowali siłą czystą, wymykającą się regułom materialnym. Była to więc także odpowiedź na topienie ludzkości w technologiach, wołanie o powrót do mitycznej i mistycznej przeszłości.

Nawet mniej udana trylogia prequeli opowiadając o kulisach powstawania Imperium zabierała nas do świata kryzysu demokracji, opowiadała o tym co dziś możemy oglądać na własne oczy. Obnażała demokratyczny świat z jego wad: korupcji, nierówności, imposybilizmu. Przestrzegała przed tym, do czego mogą prowadzić emocje, strach przed przyszłością. Nawet najnowsze – disneyowskie – epizody przedstawiają rzeczywistość zawiedzionych nadziei, upadających legend i młodego pokolenia, które z trudem dźwiga brzemię przeszłości.

Jasne, „Gwiezdne Wojny” to nie jest film z najwyższej półki refleksji nad życiem. Dylematy są proste, czasem wręcz prostackie. Ale przecież to są cechy najpiękniejszych, choć jednocześnie najbardziej naiwnych baśni. I choć idąc do kina fani „Gwiezdnych Wojen” mogą obejrzeć rzekomo ostatnią ich część, to nie mam złudzeń, że nie zarzyna się kury znoszącej złote jaja. Zwłaszcza tej, która tak wspaniale potrafi zarządzić naszą wyobraźnią.

Artykuły publicystyczne w naszym serwisie zawierają osobiste opinie naszych redaktorów i publicystów. Nie przedstawiają one oficjalnego stanowiska redakcji „Histmag.org”. Masz inne zdanie i chcesz się nim podzielić na łamach „Histmag.org”? Wyślij swój tekst na: [email protected]. Na każdy pomysł odpowiemy.

Kup e-booka „Zapomniani artyści II Rzeczypospolitej”

Marek Teler
„Zapomniani artyści II Rzeczypospolitej”
cena:
Wydawca:
PROMOHISTORIA (Histmag.org)
Format ebooków:
PDF, EPUB, MOBI (bez DRM i innych zabezpieczeń)
ISBN:
978-83-65156-30-3 e-book / 978-83-65156-49-5 audiobook

Książkę można też kupić jako audiobook, w cenie 16,90 zł.

REKLAMA
Komentarze

O autorze
Sebastian Adamkiewicz
Publicysta portalu „Histmag.org”, doktor nauk humanistycznych, asystent w dziale historycznym Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, współpracownik Dziecięcego Uniwersytetu Ciekawej Historii współzałożyciel i członek zarządu Fundacji Nauk Humanistycznych. Zajmuje się badaniem dziejów staropolskiego parlamentaryzmu oraz kultury i życia elit politycznych w XVI wieku. Interesuje się również zagadnieniami związanymi z dydaktyką historii, miejscem „przeszłości” w życiu społecznym, kulturze i polityce oraz dziejami propagandy. Miłośnik literatury faktu, podróży i dobrego dominikańskiego kaznodziejstwa. Współpracuje - lub współpracował - z portalem onet.pl, czasdzieci.pl, novinka.pl, miesięcznikiem "Uważam Rze Historia".

Wszystkie teksty autora

Zamów newsletter

Zapisz się, aby otrzymywać przegląd najciekawszych tekstów prosto do skrzynki mailowej. Tylko wartościowe treści. Za darmo.
Zamawiając newsletter, wyrażasz zgodę na użycie adresu e-mail w celu świadczenia usługi. Usługę możesz w każdej chwili anulować, instrukcję znajdziesz w newsletterze.
© 2001-2023 Promohistoria. Wszelkie prawa zastrzeżone