Nowy spór o Marię Skłodowską-Curie. Europejski Bank Centralny pominął jej polską tożsamość

W styczniu 2024 roku Rada Prezesów Europejskiego Banku Centralnego (EBC) wybrała dwa główne motywy na nowe banknoty euro. Pierwszym z nich jest „Kultura europejska”, który odnosi się do wspólnych europejskich przestrzeni kultury i ważnych dla niej postaci. Drugi – „Rzeki i ptaki” – ma symbolizować różnorodność biologiczną naturalnych ekosystemów Europy. Oba motywy przeszły do dalszego etapu prac, ostatecznie EBC wybierze jeden z nich i zgodnie z nim zaprojektuje nowe banknoty.

W ramach tego pierwszego motywu Rada Prezesów EBC zaproponowała umieścić na banknotach m.in. Marię Skłodowską-Curie – siedzącą w sali, otoczoną zeszytami i książkami. Jej wizerunek został wybrany na banknot 20 euro. Forma zapisu jej nazwiska nie spodobała się jednak wielu Polakom. 

W roboczej wersji EBC zapisał noblistkę jako Marie Curie. Po polskich apelach zdecydował się zmienić zapis na Marie Curie (Skłodowska). I ta forma wywołała wiele emocji. Jak pisze serwis euronews.com: 

Choć decyzja ta miała być kompromisem, wywołała niezadowolenie w Polsce. Dla wielu obywateli pominięcie panieńskiego nazwiska noblistki – lub zastąpienie polskiego nazwiska jego francuską wersją – jest kwestią nie tylko formalną, ale i symboliczną. Przypomina to, że ich zdaniem wkład Polski w historię Europy był i nadal jest niedoceniany.

Dużo emocji wywołało nie tylko umieszczenie w nawiasie polskiego członu nazwiska, ale i zmiana jej imienia – tym bardziej że w przypadku innych wielkich postaci kultury jak Miguel de Cervantes czy Ludwig van Beethoven EBC zachował oryginalne formy imion. 

W odpowiedzi na to kilku polskich dyplomatów i europosłów wysłało listy protestacyjne do EBC, domagając się uznania w zapisie polskiej tożsamości noblistki. Europejski regulator odpowiedział na nie, zapewniając, że prowadzi rozmowy z potomkami uczonej oraz Instytutem Curie w Paryżu, aby ustalić najlepsze rozwiązanie. Rzecznik EBC zapewnił też, że instytucja rozumie złożoność tematu i stara się znaleźć formę wyrazu, która odzwierciedlałaby „podwójną tożsamość noblisty”.

Ostateczna decyzja zapadnie w 2026 roku – wtedy Europejski Bank Centralny ma wybrać najlepsze projekty banknotów. I od tego czasu minie kilka lat, zanim zostaną one zaprojektowane i wejdą do obiegu.

Nie pierwszy raz

Nie jest to pierwszy raz, gdy tożsamość Marii Skłodowskiej-Curie jest przedmiotem dyplomatycznych sporów. Podobna sytuacja miał w miejsce w przypadku Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA) – programu grantowego Komisji Europejskiej skierowanego do naukowców. Początkowo w nazwie zabrakło polskiego członu nazwiska. Po polskiej interwencji jego pomysłodawcy zdecydowali się ją dodać, choć w praktyce często używa się skróconej formy: „Marie Curie Actions”.

Równie wiele emocji wywołało posunięcie duńskiego przedsiębiorstwa zabawkarskiego LEGO. W swoim kolekcjonerskim zestawie klocków przeznaczonym dla dorosłych zdecydowało się umieścić trójkę badaczy: Isaaca Newtona — odkrywcę prawa grawitacji, George’a Washingtona Carvera — pioniera w zakresie nauk o rolnictwie i Marię Skłodowskiej — Curie, którą nazwało „matką fizyki współczesnej”.

Choć w polskiej i francuskiej wersji językowej umieściło jej dwa człony nazwiska, w opisie kierowanym dla anglojęzycznego odbiorcy występowała ona jako Maria Curie. Po wielu apelach z Polski LEGO postanowiło zmienić zapis na Maria Curie (z domu Skłodowska).

Polecamy e-book Mateusza Będkowskiego pt. „Polacy na krańcach świata XX wiek. Część 2”:

Źródła:

www.ecb.europa.eu, www.euronews.com, www.libertatea.ro, www.politico.eu