Pamiątki po ofiarach wciąż czekają na rodziny. Wystawa #StolenMemory w Warszawie
Arolsen Archives, znajdujące się w Bad Arolsen w Hesji, zajmuje się popularyzacją wiedzy na temat zbrodni niemieckich w czasie II wojny światowej. Sprawuje też opiekę nad depozytem prawie 2,5 tys. rzeczy osobistych, które należały do więźniów obozów koncentracyjnych z ponad trzydziestu krajów – zegarków, pierścionków, portfeli, zdjęć czy przedmiotów codziennego użytku. Zostały one odebrane uwięzionym w chwili przybycia do obozu. W zachowanej kolekcji znajdują się pamiątki po więźniach obozów w Bergen-Belsen, Dachau, więzienia Gestapo w Hamburgu, przede wszystkim zaś z obozu Neuengamme.
Historia zwrotu przedmiotów zaczyna się już w 1945 roku, gdy biura poszukiwawcze w Niemczech próbowały oddawać ocalałym lub krewnym odnalezione rzeczy osobiste. W 1963 roku archiwum Arolsen Archives, znane wówczas jako International Tracing Service, przejęło od biur oraz instytucji restytucyjnych pozostałe po więźniach przedmioty i postanowiło kontynuować ich zwracanie. Niski budżet przeznaczony na realizację tego celu, a także sytuacja polityczna na świecie, m.in. utrudniona komunikacja z rodzinami mieszkającymi w strefie wpływów komunistycznych, nie sprzyjały jednak prowadzeniu akcji. Momentem przełomowym był rok 2015, gdy Arolsen Archives opublikowało w nowym cyfrowym archiwum zdjęcia rzeczy osobistych. Siła środków masowego przekazu okazała się być bardzo skuteczna i liczba zwróconych przedmiotów znacznie wówczas wzrosła – informują organizatorzy wystawy. Od 2016 roku niemieckie archiwum w ramach akcji #StolenMemory zintensyfikowało poszukiwanie rodzin ofiar.
Instytut Pamięci Narodowej współpracuje z Arolsen Archives od 2007 roku, kiedy to do Polski trafiła kopia największej elektronicznej bazy zdigitalizowanych dokumentów na temat represjonowanych przez III Rzeszę. Do zacieśnienia współpracy doszło po utworzeniu w 2014 roku w ramach Archiwum IPN Centrum Informacji o Ofiarach II Wojny Światowej, odpowiedzialnego za kwerendy i udzielanie informacji na podstawie elektronicznych baz danych i materiałów Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. W zeszłym roku w ramach kampanii #StolenMemory Arolsen Archives i IPN przekazało rodzinie Szczepana Brzozowskiego jego złotą obrączkę.
Wystawa #StolenMemory otwarta zostanie 14 czerwca o godz. 11:00 w Domu Polonii Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” w Warszawie (ul. Krakowskie Przedmieście 64). Prezentowana będzie do 14 lipca. Na 11 panelach ekspozycyjnych prezentowane będą los 13 więźniów obozów koncentracyjnych i zachowane po nich pamiątki. Krewni ofiar terroru, którzy mogliby odzyskać przedmioty, są wciąż poszukiwani. Na wystawie prezentowane będą dodatkowo biogramy trójki więźniów, po których pamiątki już przekazano rodzinom, a także informacje o Centrum Informacji o Ofiarach II Wojny Światowej. Ekspozycja przygotowana jest w języku polskim i angielskim.
W czasie uroczystości otwarcia wystawy dojdzie do uroczystego przekazania rodzinie pamiątki po więźniu obozu Neuengamme, Franciszku Czaplickim. Urodzony 8 grudnia 1907 roku w powiecie przasnyskim mężczyzna od 1935 roku pracował w podwarszawskich Ząbkach jako listonosz. Po wybuchu wojny jego rodzina (żona i dwóch synów) wyjechała do krewnych na wieś, on sam zaś pozostał na miejscu. W czasie powstania warszawskiego został aresztowany przez Niemców i wywieziony do obozów Stutthof i Neuengamme. W drugim z miejsc zmarł na czerwonkę 12 listopada 1944 roku i został pochowany na cmentarzu w Hamburgu. Jego zegarek kieszonkowy przechowywany do tej pory w Arolsen Archives odbierze jego wnuczka.
