Paweł Makowiec – „Powstanie Warszawskie 1944. Taktyka walki w mieście” – recenzja i ocena

W ostatnich latach ukazało się wiele książek poświęconych Powstaniu Warszawskiemu. W znakomitej większości mieszczą się one w dwóch podstawowych schematach. W jednym przypadku rozważana jest – mniej lub bardziej krytycznie – decyzja o rozpoczęciu walk w polskiej stolicy. W drugim przypadku mamy do czynienia z zapisami wspomnień uczestników tej jednej z najbardziej zaciętych batalii toczonych przez polskiego żołnierza.

Piotr Makowiec napisał jednak książkę zupełnie osobną, którą można potraktować jako niezwykle wartościową monografię ważnego problemu. Autor jest doktorem nauk humanistycznych i działaczem organizacji proobronnych. Do jego dorobku, oprócz recenzowanej pozycji wchodzi szereg innych publikacji, tak naukowych, jak i popularnych, dotyczących m.in. taktyki pododdziałów wojskowych różnych specjalności.

Makowiec podzielił swoją monografię na kilka rozdziałów. W pierwszym omówił plany powstania, jakie rozważane były przez oficerów z Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej–Armii Krajowej w latach 1939 – 1944. W następnym poddał analizie tkankę miejską w jakiej przyszło walczyć żołnierzom AK. Omówił strukturę zabudowy w poszczególnych dzielnicach stolicy, ze szczególnym uwzględnieniem infrastruktury transportowej. W rozdziale trzecim opisał koncepcję walki, z jaką żołnierze wyruszali 1 sierpnia 1944 roku. W następnych dwóch, na konkretnych przykładach, omówił jak teoretyczne założenia realizowano w praktyce. Całość poprzedzona jest wstępem i zwieńczona zakończeniem.

Tekst Piotra Makowca stanowi de facto podręcznik dla żołnierza piechoty. Z tego powodu dla niektórych czytelników może się on początkowo wydać się trudnym w odbiorze. Wrażenie to jednak szybko mija. Autor przedstawia bowiem swoje wywody w taki sposób, że nawet dość hermetyczna problematyka walk miejskich staje się przystępna dla czytelnika. Wszystkie ważniejsze terminy, które mogą wydać się czytelnikowi trudne w zrozumieniu, są wyjaśniane i kontekstualizowane.

Dużym ułatwieniem w lekturze książki są przygotowane zdjęcia oraz schematy. Jeśli idzie o te pierwsze, to na kartach książki odnajdziemy zarówno fotografie archiwalne, jak i te wykonane współcześnie. Jednak chyba jeszcze bardziej interesujące są schematy obrazujące poszczególne epizody Powstania Warszawskiego. W przejrzysty, a jednocześnie niezwykle obrazowy sposób przedstawione zostały m.in. walki o Dyrekcję Okręgową Kolei Warszawskich przy ul. Targowej, Uniwersytet Warszawski przy Krakowskim Przedmieściu oraz o PAST-ę przy Zielnej. Szczegółem, który docenia przede wszystkim koneserzy są w publikacji tabele i schematy przedstawiające wykorzystanie w walkach pojedynczych budynków. Wolno zatem stwierdzić, że cały materiał ilustracyjny w znaczący sposób wzbogaca tę znakomitą pracę.

Dużą zaletą książki jest wszechstronność autora. Zanalizował on taktykę używaną podczas Powstania Warszawskiego pod niemal każdym względem. Skupił się nie tylko na ogólnej taktyce polskiej, która sprowadzałaby się do odpowiedzi na pytanie: dlaczego dowódcy polscy zdecydowali się szturmować i zdobyć dany budynek? Makowiec idzie dalej, wręcz zabiera swoich czytelników na ulice walczącego miasta, przedstawia sposoby walki, kontrstrategię przyjętą przez nieprzyjaciela.

Taktyka powstańców została przedstawiona na konkretnych przykładach, dzięki czemu niejednokrotnie świetnie znane zdjęcia zyskują nowy kontekst. Dzięki Makowcowi czytelnik zyska pogłębioną, niezwykle szczegółową wiedzę na temat tego dlaczego powstańcy zajmowali takie, a nie inne pozycje. Ba, miejscami uzyskamy wręcz odpowiedź na pytanie o to czemu miało służyć umocnienie barykady okien i innych pozycji obronnych w ten, a nie inny sposób. To zupełnie nowe, niezwykle nowatorskie spojrzenie na Powstanie Warszawskie.

Innym godnym wspomnienia walorem recenzowanej pozycji jest znakomita, szeroka bibliografia. Nic zatem dziwnego, że w książce Makowca nie znajdziemy błędów. Błędem nie jest wszak na pewno stosowanie nazw ulic, które już nie istnieją, a istniały przed rokiem 1939. Tak jest chociażby w wypadku ul. 6 Sierpnia – dziś jest to ul. Nowowiejska. Nie istnieje dziś również skrzyżowanie ul. Nalewki z ul. Wyjazd. Większa część tej pierwszej ulicy w już nie istnieje. Zachował się jedynie niewielki fragment, noszący dziś nazwę Bohaterów Getta.

„Powstanie Warszawskie 1944. Taktyka walki w mieście” można z czystym sumieniem nazwać pozycją unikatową. To doskonałe studium dotyczące walki w terenie zurbanizowanym. Z zainteresowaniem przeczyta je nie tylko zawodowy żołnierz, lecz także cywil zainteresowany historią Powstania Warszawskiego. Gorąco zachęcam do lektury!