„Piękna epoka. Historia XIX w. Narodziny współczesnego świata” – recenzja i ocena
„Piękna epoka. Historia XIX w. Narodziny współczesnego świata” – recenzja i ocena
Recenzowane opracowanie poświęcone historii XIX wieku, to kolejne ze znakomitej serii pomocników historycznych wydawanych przez tygodnik „Polityka”. Należy od razu zaznaczyć, iż recenzowany pomocnik utrzymuje poziom poprzednich części. Autorami publikacji są historycy związani Uniwersytetem Jagiellońskim, Instytutem Historii PAN, Szkołą Główną Handlową w Warszawie, Uniwersytetem Warszawskim, Uniwersytetem SWPS, a także znani i uznani popularyzatorzy historii.
Teksty są ułożone chronologicznie i przedmiotowo. Artykuł otwierający numer pióra Adama Kożuchowskiego jest poświęcony spuściźnie XIX wieku i postrzeganiu go przez współczesnych historyków i opinię publiczną. Wprowadzający charakter ma również tekst Andrzeja Chwalby, który omawia główne problemy polityczne stulecia. Przykład dobrego i przemyślanego ujęcia stanowi artykuł „Germania, Marianna, Polonia” Andrzeja Szwarca, który przedstawia rozwój idei narodowych i towarzyszący im rozwój symboliki. Charakterystyczna personifikacja aspiracji i dążeń przybrała formę mitotwórczą, w ramy której ujęto doświadczenia poszczególnych nacji. Samo wyróżnienie tytułowych figur wskazuje, że pomimo coraz bardziej wyraźnych różnic, wiele aspektów owego nurtu można traktować jako uniwersalne.
Kolejne teksty ukazują przemiany gospodarcze, jakie miały miejsce za sprawą rewolucji przemysłowej i technicznej, odkrycia naukowe, a także nowe nurty i idee filozoficzne i polityczne. Wszystko to łączyło się z dynamicznym rozwojem miast, w tym powstawaniem i kształtowaniem się wielkich metropolii. Uwadze autorów nie umknął rozwój nauk historycznych, metodologii i krytyki źródeł. Należy wyróżnić także ostatnie szkice obrazujące rozwój kultury i sztuki, a także przemiany w technice wojskowej. Te ostatnie odegrają przemożny wpływ u progu nowego, dramatycznego wieku XX.
Na pochwałę zasługują uzupełnienia, w których przypomniano o najważniejszych twórcach i wydarzeniach oraz szereg ciekawostek i anegdot, które ubarwiają opisy. Stanowią też dopełnienie szerokiej panoramy „wieku postępu”.
Odpowiedni dobór autorów zaowocował dobrym poziomem merytorycznym. Pomimo relatywnie niewielkiej objętości „Przewodnika” można mówić o tym, że jego autorom udało się zaprezentować kompletny obraz XIX wieku. Nie zapomniano o żadnym istotnym elemencie „układanki” składającej się na „długie stulecie” – ukazano przemiany technologiczne i społeczne, kulturę, historię polityczną. Niewątpliwą zaletą przewodnika jest bogata i wysoka jakościowo szata graficzna – reprodukcje obrazów, fotografie i mapy. Nie bez znaczenia jest fakt, iż zaprezentowany materiał ilustracyjny stanowi nie tylko dodatek, ale znakomite uzupełnienie treści.
Warto na koniec podkreślić, że syntetyczność i zwięzłość tekstów (ale i także ich świetny styl), sprawiają, że można je wykorzystać jako ciekawą pomoc na lekcjach historii w starszych klasach szkoły podstawowej, a przede wszystkim w szkole średniej. Wartość merytoryczna recenzowanej publikacji sprawia, że będzie ona stanowić pomoc dla studentów przygotowujących się do egzaminów.
Nie oznacza to wszakże, że „Przewodnik Historyczny” skierowany jest wyłączne do tej grupy odbiorców. Publikację można traktować jako ciekawe, popularnonaukowe (nieraz z zacięciem publicystycznym) ujęcie, które usatysfakcjonuje czytelnika próbującego zrozumieć współczesność i jej dynamikę. Całość stanowi kontekst, bez poznania którego nie będziemy w stanie w pełni ocenić bieżącej polityki, krytycznie spojrzeć na błędy i docenić zdobycze naszej epoki. Serdecznie zachęcam do lektury!
