Przegląd imprez historycznych (25.02-03.03.2013)

Katowice: śląskie pranie

Od 25 lutego w Dziale Etnologii Miasta Muzeum Historii Katowic (ul. Rymarska 4) prezentowana będzie wystawa pt. Woda i mydło najlepsze bielidło. W pralni i maglu na Nikiszowcu, przedstawiający ciekawy element codziennego życia tej dzielnicy.

Osiedla robotnicze znajdujące się na Górnym Śląsku zajmują ważne miejsce na turystycznym szlaku regionu. Charakteryzują się uporządkowaną strukturą przestrzenną, zwłaszcza zaś rozbudowaną infrastrukturą obiektów użyteczności publicznej. Pracodawcy musieli szczególnie zadbać o to, by robotnicy nie opuszczali miejsca, w którym pracowali. Projektanci znanych dziś osiedli w Katowicach, Zabrzu, Rudzie Śląskiej i wielu innych miastach prócz domów dla pracowników planowali różnego rodzaju udogodnienia dla robotników i ich rodzin. Dlatego też w obrębie zabudowań mieszkalnych znajdowały się także sklepy, szkoły i ochronki, kościoły, restauracje, przychodnie lekarskie. Mieszkańcy osiedli przyzakładowych większość ważnych dla siebie spraw mogli załatwić na miejscu, w osiedlu, nie wyjeżdżając gdzieś dalej. Na dzisiejszej ulicy Rymarskiej w Nikiszowcu znajdowała się pralnia, z której korzystali wszyscy mieszkańcy osiedla. Na parterze wysokiego budynku o dużych oknach mieściły się murowane koryta z kranami. Tutaj kobiety przynosiły kosze z brudnymi ubraniami i bielizną. W gorącej wodzie, płynącej z kopalnianej ciepłowni, prały i gotowały bieliznę w specjalnych kotłach. Mokre rzeczy suszyły na strychach domów, w których mieszkały lub w dostępnej na piętrze budynku, suszarni. Na miejscu można było także skorzystać z elektrycznych maszyn maglowniczych. Po pracowitym dniu spędzonym w pralni i maglu kobiety wracały do domu z koszami czystej bielizny. Kiedy pojawiły się nowoczesne pralki młodsze, kobiety coraz rzadziej chodziły do publicznej pralni, a starsze nie miały już sił, by prać ręcznie. Z urządzeń korzystano jeszcze do końca lat 80. XX wieku – informują organizatorzy ekspozycji.

Więcej informacji: mhk.katowice.pl

Warszawa: świadectwa dramatu

We wtorek 26 lutego o godz. 18:00 w warszawskim Domu Spotkań z Historią (ul. Karowa 20) odbędzie się spotkanie wokół książki Izabeli Sariusz-Skąpskiej pt. Polscy świadkowie GUŁAGu. Literatura łagrowa 1939-1989. W dyskusji, obok autorki, wezmą udział także prof. Elżbieta Smułkowa i Marcin Wojciechowski.

We wrześniu 2012 w Bykowni pod Kijowem poświęcono Polski Cmentarz Wojenny. W lesie znanym jako wielkie cmentarzysko ofiar stalinowskiej Wielkiej Czystki 1937, u stóp drzew, które pamiętają tamte straszne czasy, pojawiły się granitowe tabliczki z polskimi nazwiskami, datami urodzin, stopniami wojskowymi i policyjnymi, z funkcjami, jakie w II Rzeczypospolitej pełnili ci ludzie. W stóp bykowniańskich sosen i brzóz granitowe tabliczki epitafijne opowiadają historię 3435 osób, należących do Ofiar Zbrodni Katyńskiej. Po 72 latach od zbrodni tabliczki lśnią w słońcu i opowiadają historię każdej z Ofiar. Rodziny Katyńskie – córki i synowie, wnuki i prawnuki – przywiozły tutaj z Polski kwiaty i biało-czerwone wstążki, na symbolicznych mogiłach pojawiły się woreczki z polską ziemią i fotografie rodzinne, różańce i kopie obrazów, którego wiszą w dalekich domach... Snuje się opowieść. Nazajutrz po poświęceniu czwartego – po Katyniu, Charkowie i Miednoje – cmentarza katyńskiego wsłuchiwałam się w opowieści granitowych epitafiów, wędrując ścieżką otaczającą polską nekropolię pod Kijowem. Parokrotnie mijałam dziwne zawiniątko, aż wreszcie przyjrzałam się bliżej: ktoś położył tutaj książkę. To były wspomnienia Urszuli Muskus, wersja anglojęzyczna jej książki „Długi most”. Tekst pisany w latach 60., został wydany pośmiertnie, a zawiera historię uwięzienia i zesłania, które autorce zabrały wiele lat życia: od 1939 do 1956. Ktoś (zapewne wnuczka lub prawnuczka) przywiózł to świadectwo i na karteczce dopisał prośbę do przechodnia, aby zabrał książkę, przeczytał i podał dalej. Widok od lat znajomego tekstu, widzianego w tak niezwykłych okolicznościach i otoczonego takim przesłaniem, upewnił mnie, że nie można ustawać i trzeba nadal opowiadać o tym, czego doświadczyli polscy świadkowie GUŁagu w odległych już wprawdzie, ale wciąż nieznanych do końca latach. Niniejsza książka to pisany przed laty i uzupełniany rekonesans wśród tekstów polskiej literatury łagrowej – o odmienności przestrzeni „innego świata”, do jakiego po 1939 roku trafili obywatele Rzeczypospolitej, o innym „czasie”, który liczyli jako łagiernicy i zesłańcy, i wreszcie o innych ludziach, których „tam” spotkali. Nie chcieli epatować doświadczonym złem ani doznanym cierpieniem. Pisali, aby zachować pamięć. Warto czytać ich świadectwa i pamiętać – pisze Izabela Sariusz-Skąpska.

Więcej informacji: dsh.waw.pl

Warszawa: twórcy i odbiorcy obok systemu

27 lutego o godz. 17:00 w Centrum Edukacyjnym IPN „Przystanek Historia” (ul. Marszałkowska 21/25) odbędzie się dyskusja pt. Twarzą w twarz: publiczność i twórcy w okresie PRL z udziałem Marka Nowakowskiego (pisarza), Zygmunta Staszczyka (wokalisty zespołu T. Love), Jerzego Brukwickiego (plastyka), Emiliana Kamińskiego (aktora, byłego członka „Teatru Domowego”, dyrektora Teatru Kamienica) i prof. Andrzeja Chojnowskiego (historyka). Spotkanie poprowadzi prof. Stanisław Bereś (literaturoznawca, krytyk literacki, tłumacz).

W czasie PRL wiele przedsięwzięć artystycznych miało formy manifestacji politycznej. Nie zawsze miała ona charakter otwarty. Zdarzało się, że to, co twórca proponował odbiorcy, zmieniało swoją wymowę poprzez kontekst sytuacyjny czy nastawienie publiczności (vide „Dziady” Kazimierza Dejmka). Społeczeństwo spotykało się z twórcami twarzą w twarz w czasie wieczorów autorskich, przedstawień, wernisaży, koncertów muzycznych. Czy w okresie PRL miały one taką formę jak dziś? W jaki sposób publiczność reagowała na treści polityczne, a na ile sama je kreowała? Czy emocje publiczności były sterowane i sterowalne? Co mówią nam archiwalia o tych wydarzeniach? Jak władza podchodziła do sztuki, do wolności twórczej? Czy istniał mityczny „wentyl bezpieczeństwa”? Jakie miejsce w systemie miał twórca i jego odbiorca? Dlaczego władze zgadzały się na pewne eksperymenty twórcze, zakazując innych? – pytają organizatorzy panelu.

Więcej informacji: ipn.gov.pl

Kraków: robotnicze miasto

27 lutego o godz. 14:00 w oddziale Dzieje Nowej Huty Muzeum Historycznego Miasta Krakowa (os. Słoneczne 16, przy Alei Róż) odbędzie się wernisaż wystawy Nowa Huta 1949+. Będzie ona prezentowana do 22 września.

Wystawa „Nowa Huta 1949+” to dzieje Nowej Huty podane w pigułce. Opowieść o burzliwych dziejach tej części Krakowa rozpoczyna przedstawienie miejsca akcji w roku 1949, zanim decyzją władz państwowych podkrakowskie wsie połączono w jeden organizm nazwany Nową Hutą. Dalej narracja koncentruje się na nowohuckim kombinacie, od którego dzielnica wzięła swoją nazwę, opisuje powstawanie „miasta idealnego”, z jego architekturą i unikatową urbanistyką, rolę Kościoła w socjalistycznym mieście, a następnie opowieść snuje się wokół najważniejszych wydarzeń, które miały miejsce w Nowej Hucie, takich jak: obrona krzyża nowohuckiego, postawienie pomnika Włodzimierza Iljicza Lenina w Alei Róż oraz powstanie i działalność opozycyjnych organizacji nowohuckich aż do roku 1989. Istotną częścią wystawy będzie także codzienność nowohucian, bo to oni są prawdziwymi twórcami historii Nowej Huty. Na koniec jeszcze krótka rozprawa z nowohuckimi mitami i podstawowy kurs dziejów Nowej Huty możemy uznać za zaliczony. Kursy rozszerzone można kontynuować na wystawach czasowych organizowanych przez Muzeum. Na wystawie zaprezentowane zostaną przede wszystkim fotografie, dokumenty i plany, a także eksponaty ze zbiorów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa oraz prezentacje multimedialne i filmy dokumentalne, które pokazywane były podczas wystaw czasowych w oddziale Dzieje Nowej Huty. Całość wystawy jest tłumaczona na język angielski, aby turyści zagraniczni, coraz liczniej przybywający do Nowej Huty, również mieli możliwość zapoznania się z jej interesującą historią – informują twórcy wystawy.

Więcej informacji: mhk.pl

Warszawa: studenci niepokorni

28 lutego o godz. 18:00 w warszawskim Centrum Edukacyjnym IPN „Przystanek Historia” odbędzie się promocja książki Kamila Dworaczka pt. Burzliwa dekada NZS we Wrocławiu 1980–1989, oraz opracowanej przez tego samego autora edycji źródłowej Niezależne Zrzeszenie Studentów 1980–1981. Wybór dokumentów.

Spotkanie z udziałem Jacka Czaputowicza, Jarosława Guzego (liderów NZS w latach 1980–1981), Tomasza Kontka (działacza NZS we Wrocławiu w drugiej połowie lat 80.) oraz autora poprowadzi Piotr Skwieciński, dziennikarz „W Sieci”, w drugiej połowie lat 80. działacz NZS.

Więcej informacji: ipn.gov.pl

Bytom: Wybrzeże i Śląsk

28 lutego o godz. 17:00 w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu (pl. Jana III Sobieskiego 2) odbędzie się wernisaż wystawy przygotowanej przez Muzeum Miasta Gdyni pt. Na styku morza i lądu. Gdynia – z historii miasta i portu, stworzonej w ramach przypadających w ostatnich latach jubileuszy rozpoczęcia budowy gdyńskiego portu oraz nadania Gdyni praw miejskich. Będzie ją można oglądać do 14 kwietnia.

Wystawa pokazuje niezwykłość przedsięwzięcia jakim była budowa od podstaw miasta i portu „Gdynia”. Przedstawia rozwój miasta i portu od początku lat 20., przez okres II wojny światowej, aż po czasy współczesne. Tworzą ją 93 plansze ze zdjęciami, wyjątkowe panoramy miasta z lat 1929, 1935 i 1960, które podkreślają charakter zmian oraz oryginalne, typowo morskie zabytki związane z Gdynią oraz elementy wyposażenia gdyńskich transatlantyków uzupełniają całość wystawy. Tematyka morska cieszyła się na Śląsku zawsze dużym zainteresowaniem. W okresie międzywojennym działało tu wiele oddziałów Ligii Morskiej i Rzecznej, a potem Ligii Morskiej i Rzecznej oraz Kolonialnej. Wielu młodych mieszkańców województwa śląskiego odbywało służbę wojskową w Polskiej Marynarce Wojennej. Okres powojenny to zwiększone kontakty Śląsk – Wybrzeże. Rozwijała się współpraca gospodarcza z portami zarówno z okolic Trójmiasta, jak i zachodniopomorskimi oraz powstawała baza turystyczno-wypoczynkowa dla wielu śląskich zakładów pracy – stwierdzają muzealnicy.

Więcej informacji: muzeum.bytom.pl

Cały kraj: pamięci tych, którzy sprzeciwili się komunie

1 marca, w rocznicę stracenia członków IV Komendy Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, organizowany jest Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Tradycyjnie już towarzyszą mu liczne wydarzenia, wykłady, spotkania i uroczystości, organizowane m.in. w Katowicach, Krakowie, Poznaniu, Przemyślu, Radomiu, Rzeszowie, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu.

Więcej informacji: pamiec.pl

Poznań: z historii poznańskich świątyń

W niedzielę 3 marca o godz. 12:00 w Galerii Malarstwa i Rzeźby Muzeum Narodowego w Poznaniu (al. Marcinkowskiego 9) odbędzie się wykład Adrianny Podmostko-Kłos pt. Architektura i wyposażenie dawnej kolegiaty farnej w Poznaniu. Wykład towarzyszy wystawie W służbie sacrum... - z kultury muzycznej Jasnej Góry i Poznania w XVIII wieku.

W ramach wykładu przybliżona zostanie historia oraz ikonografia dawnej fary poznańskiej. Celem spotkania ma być krytyczne spojrzenie na dotychczasowe ustalenia odnoszące się do pierwotnego wyposażenia tego kościoła – zapowiadają organizatorzy.

Więcej informacji: mnp.art.pl