Roman Zimand – „Materiał dowodowy. Szkice drugie” – recenzja i ocena

opublikowano: 2023-04-17 08:17
wolna licencja
poleć artykuł:
Zimand zmarł w 1992 roku. Tuż po jego śmierci ukazał się zbiór jego dotąd niepublikowanych esejów, z czego dwa były swoistym autodonosem pełnym ostrych sądów o ludziach, którzy w czasie publikacji jeszcze żyli. Ale co najważniejsze: były istotne dla dziejów kształtowania się świadomości polskiej inteligencji oraz losów polskich Żydów.
REKLAMA

Roman Zimand – „Materiał dowodowy. Szkice drugie” – recenzja i ocena

Roman Zimand. Wybór. oprac. i przedmowa Dorota Siwicka. Oprac. reedycji i posłowie Jan Olaszek
Materiał dowodowy. Szkice drugie”
nasza ocena:
10/10
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Rok wydania:
2022
Liczba stron:
356
ISBN:
978-83-8331-000-8
EAN:
9788383310008

Roman Zimand był polskim krytykiem literackim, historykiem literatury i publicystą legitymującym się żydowskim pochodzeniem. Jego życie było skomplikowane, jak cały wiek XX. Był na zesłaniu w Kazachstanie, po powrocie do kraju udzielał się w organizacjach lewicowych Uniwersytetu Wrocławskiego, należał do PPR i PZPR, wykładał m.in. w Instytucie Kształcenia Kadr Naukowych przy KC PZPR, ale również współpracował z paryską Kulturą (publikował pod pseudonimem Leopolita) oraz Polskim Porozumieniem Niepodległościowym. Pomagał rodzinom represjonowanym oraz sprowadzał zakazany sprzęt poligraficzny. W stanie wojennym internowany i objęty zakazem publikacji.

Materiał dowodowy. Szkice drugie ukazał się w serii JERZY GIEDROYC I… będącej przedsięwzięciem Stowarzyszenia Instytutu Literackiego Kultura oraz Uniwersytetu Łódzkiego. Jest to kompletna reedycja tomu pod tym samym tytułem w wyborze i z przedmową Doroty Siwickiej czyli tak, jak ukazał się w 1992 r. A trzeba powiedzieć, że piękny jest to wybór ukazujący pełną, krwistą postać autora.

Zimand jest przedstawicielem gatunku publicystów, który jest już na wymarciu. Tym, który potrafi pisać o dotyczących go osobiście kwestiach, trudnych kwestiach, bez stronniczego zadęcia, prób wybielania się i usilnego tłumaczenia jak bardzo wybory były na nim wymuszone przez siłę wyższą (totalitaryzm, partię, Boga, rodzinę – proszę wstawić dowolne). Mamy tutaj przykład intelektualnej jasności, raku sentymentów, analizy dogłębnej, szczerej i po Herbertowsku odważnej. Nie bojącej się powiedzieć, że w Polsce istniał antysemityzm na równi z pełnym szacunku prawem do inności. I że istniał żydowski antypolonizm. Często te dwa pojęcia potrafią zderzyć się w jednym zdaniu jako przykłady tej samej koegzystencji i schematów języka mówiącego o innych. Zapewne współczesnego czytelnika na dłużej zatrzyma esej o odwiedzinach autora we Lwowie, jeszcze pod sowieckimi rządami.

Bardzo ciekawe są zadawane ot, tak, po prostu, bez sztucznego zadęcia pytania o samostanowienie, narody i ich granice, o komunizm oraz jedyną i słuszną partię. Wszystko to jest możliwe dzięki wejrzeniu w siebie autora, w tą sieć Historii Wielkiej, która stworzyła jego i jego wybory. Warto też zwrócić uwagę na język, którym posługuje się Zimand. Jest on tym ginącym językiem: jasnym, ale nie tracącym wyrafinowania, po ludzku logicznym, ale nie stroniącym od filozofii, intelektualnym, ale bez pustego intelektualizowania.

Pomimo tego, że jest to perełka wśród książek, ważny głos w toczącej się nadal dyskusji o stosunkach polsko-żydowskich, PRL, partii i Marcu ’68, nie funkcjonuje ona w obiegu dyskusyjnym. Osobiście nie spotkałam się nigdy z przypisem do innej pracy Zimanda niż ta o Adamie Czerniakowie.

Bardzo dobrze się stało, że po trzydziestu latach od wydania Materiał dowodowy. Szkice drugie znowu trafił na księgarskie półki. Mam nadzieję, że będzie czytany, dyskutowany i omawiany tak szeroko, jak to tyko jest możliwe. Polecam.

Zainteresowała Cię nasza recenzja? Zamów książkę Romana Zimanda „Materiał dowodowy. Szkice drugie” bezpośrednio pod tym linkiem, dzięki czemu w największym stopniu wesprzesz działalność wydawcy lub w wybranych księgarniach internetowych:

REKLAMA
Komentarze

O autorze
Daria Czarnecka
Socjolog i historyk, laureatka Konkursu im. Władysława Pobóg-Malinowskiego na Najlepszy Debiut Historyczny Roku 2012. Bibliofil nie nadający się już do leczenia. Z zamiłowaniem i pasją zajmująca się historią II wojny światowej i militariami, dodatkowo specjalistka od ludobójstwa (w teorii, nie w praktyce) i ścigania zbrodniarzy wojennych.

Wszystkie teksty autora

Zamów newsletter

Zapisz się, aby otrzymywać przegląd najciekawszych tekstów prosto do skrzynki mailowej. Tylko wartościowe treści. Za darmo.
Zamawiając newsletter, wyrażasz zgodę na użycie adresu e-mail w celu świadczenia usługi. Usługę możesz w każdej chwili anulować, instrukcję znajdziesz w newsletterze.
© 2001-2023 Promohistoria. Wszelkie prawa zastrzeżone