Św. Mikołaj – od biskupa Miry do pana w czerwonym kubraku [Galeria]
Św. Mikołaj zaczynał jako skromny biskup Miry, by po ponad 1,5 tys. lat przeistoczyć się w świadomości ludzi w uśmiechniętego pana w czerwonym kubraku. Jak na przestrzeni dziejów zmieniał się wizerunek tej postaci? Który z jego pomocników wzbudził kontrowersje? Dlaczego Mikołaja trzeba było „ewakuować” przed Sowietami? Oto garść ciekawostek specjalnie na Mikołajki!
Święty Mikołaj, jakiego kojarzymy dziś w większości ze świętami, to przyjazny, uśmiechnięty staruszek z bujną brodą i pokaźnym brzuchem. Odziany w czerwony strój, wyrusza zaprzężonymi w renifery saniami, by rozdawać dzieciom całego świata prezenty. Jakże daleko temu wizerunkowi do pierwowzoru – „oryginałem” był biskup Mikołaj z Miry, miasta, którego ruiny znajdują się obecnie na terenie Turcji. Mikołaj miał m.in. dokonywać cudów, znany był także z pomocy osobom w potrzebie. Znane nam obecnie Mikołajki nieprzypadkowo odbywają się 6 grudnia – jest to dzień śmierci biskupa Miry, który zmarł prawdopodobnie w okolicach połowy IV w. n.e. Mikołaj jest świętym katolickim i prawosławnym – na zdjęciu jego przedstawienie na ikonie Aleksa Pietrowa z 1294 r. (domena publiczna).
Z Mikołajem z Miry wiąże się m.in. legenda o trzech córkach. Według owej opowieści sąsiad przyszłego świętego był człowiekiem bardzo majętnym, lecz jednocześnie chciwym i odnoszącym się ze wzgardą wobec religijności Mikołaja. Bóg ukarał go za to utratą bogactw, co odbiło się także na jego rodzinie – bez posagu nikt nie chciał ożenić się z jego trzema córkami, wobec czego mężczyzna rozważał nawet sprzedanie ich do domu publicznego. Mikołaj jednak postanowił pomóc: pod osłoną nocy, wrzucał przez okno sąsiada sakwy z pieniędzmi, które można było oddać jako posag. Gdy w ten sposób dwukrotnie uratował już dziewczęta przed nieciekawym losem, dawny bogacz odkrył, że to właśnie Mikołaj stoi za tajemniczą pomocą. Zawstydzony swą dawną postawą, nawrócił się i zaczął żyć pobożnie. Na zdjęciu malunek dot. legendy autorstwa Fra Angelico (1437 r., domena publiczna).
Inna legenda dotyczy ocalenia trzech żołnierzy rzymskich, niesłusznie skazanych na śmierć. Wedle tradycji to właśnie św. Mikołaj z Miry miał być tym, który powstrzymał miecz katowski i dowiódł niewinności wojskowych. Historię o żołnierzach sportretował Ilja Riepin w 1888 r. (domena publiczna).
Św. Mikołaj autorstwa Fra Angelico. Postać biskupa związana jest nie tylko z regionem Anatolii, ale także z obecnymi Włochami – największe sanktuarium Mikołaja znajduje się w Bari (XV w., domena publiczna).
Ciekawostką jest, że w Grecji to nie św. Mikołaj przynosi dzieciom podarki 6 grudnia, lecz św. Bazyli Wielki 1 stycznia. Ta wersja tradycji rozdawania prezentów uformowała się niejako w kontrze do „zachodniego” św. Mikołaja. Na zdjęciu wizerunek św. Bazylego Wielkiego, znanego też jako Bazyli z Cezarei. (rosyjska ikona, prawdopodobnie z XVIII w., domena publiczna).
Postać św. Mikołaja, jako osoby rozdającej najmłodszym prezenty w okresie okołoświątecznym, stopniowo ewoluowała i była przyswajana na swoją modłę przez różne kultury. Z mikołajkową tradycją istnieje obecnie pewien problem w Holandii. Tam zwyczajowo Mikołaj ( Sinterklaas ) miał swojego pomocnika, Zwarte Pieta(Czarnego Piotrusia), który nie tylko pilnował prezentów i sań, ale także karał niegrzeczne dzieci. Najczęściej wyobrażano go sobie jako postać czarnoskórą, pochodzenia afrykańskiego. Obecnie jest przedmiotem kontrowersji i zarzuca mu się powielanie stereotypów rasistowskich. Szerzej o sprawie pisaliśmy w ubiegłym roku (fot.Tenorio81, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Unported
Dla Austriaków towarzyszem św. Mikołaja jest Krampus – pół-kozioł, pół-demon, który podobnie jak Czarny Piotruś ma karać i straszyć dzieci, które są niegrzeczne. Tradycja występowania Krampusa funkcjonuje także w Bawarii i części północnych Włoch (domena publiczna).
Część z nas pamięta, że św. Mikołaj mieszka na biegunie północnym, część uważa, że w Laponii. Za tę drugą wersję odpowiedzialny jest Markus Rautio, fiński dziennikarz, który w 1927 r. w programie radiowym dla dzieci ogłosił, że kwatera Joulupukkiego(fińskiego odpowiednika Mikołaja) znajduje się właśnie w Laponii na górze Korvatunturi (dosł. Góra-ucho). Dzięki mieszkaniu na tym wzniesieniu Mikołaj miał słyszeć o wszystkich uczynkach dzieci. Co interesujące, Joulupukki znaczy tyle co „kozioł bożonarodzeniowy”. Korvatunturi z kolei jest obecnie punktem na granicy Finlandii i Rosji. W 1940 r. po wojnie zimowej, kiedy granica ulegała zmianie trzeba było Mikołaja „ewakuować” do Rovaniemi, gdzie obecnie mieści się jego wioska – lokalna atrakcja turystyczna (fot. Lauri Rantala, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 2.0 Ogólny
Z biegiem lat św. Mikołaja-biskup tracił na znaczeniu na rzecz bardziej popkulturowego wizerunku. Na zdjęciu dość znana niegdyś ilustracja Merry Old Santa Claus(„Wesoły, stary św. Mikołaj”) wykonana dla magazynu Harper's Weekly przez Thomasa Nasta (1881 r., domena publiczna).
Puck, pierwszy i bardzo popularny magazyn satyryczny z USA także umieścił św. Mikołaja na swojej okładce. Wydanie z grudnia 1905 r. (domena publiczna).
A to już australijski The Queenslander. Przybysz z mroźnej północy wita się z jegomościem mieszkającym w nieco cieplejszym klimacie (1 grudnia 1930, fot. State Library of Queensland).
Mikołaj zawsze szedł z duchem czasu. Zrzut podarków z zeppelina uwieczniony na świątecznej kartce z 1909 r. (domena publiczna).
Jeśli Mikołaj mówi, że dotrze w każdy zakątek świata, to dotrze. Japońska kartka świąteczna z 1914 r., a więc jeszcze sprzed silnej amerykanizacji japońskiej kultury popularnej (domena publiczna).
Postać św. Mikołaja, nawet po kulturowych przemianach, kojarzy się także z dobroczynnością i pomocą ubogim. Mikołaj na ulicy Chicago w 1902 r. zbierający datki na rzecz darmowych, ciepłych posiłków dla potrzebujących. Napis na transparencie głosi: „Wyślij Mikołaja w dół 10 tys. kominów – ubodzy mieszkańcy Chicago” (domena publiczna).
Coca-Cola to jeden z symboli kapitalizmu – produkt, który dotarł do niemal każdego zakątka świata. Nic wiec dziwnego, że to właśnie The Coca-Cola Company znacznie przyczyniła się do rozpropagowania wizerunku św. Mikołaja w czerwonym kubraku, wykorzystując go do swoich reklam w okresie świąt. „Coraz bliżej święta...” – ten krótki utwór zna chyba każdy z nas, nawet, jeśli unika coli (fot. Hoshvilim, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe
Bieg Mikołajów w Liverpoolu w 2009 r. Dziś jednorazowy ubiór św. Mikołaja w tej wersji można kupić za kilka złotych w zwykłym markecie, co pozwala na organizację masowych „mikołajkowych” imprez. Są jednak i rygorystyczne organizacje – w USA działa Fraternal Order of Real Bearded Santas (Braterski Zakon Mikołajów z Prawdziwymi Brodami), do którego mogą wstąpić jedynie mężczyźni posiadający prawdziwe brody w stylu Santa Claus (fot. Ben Kidlington, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 2.0 Ogólny
Informacja o plikach cookie - na stronie, jak również w systemie wyświetlającym reklamy, wykorzystujemy pliki cookie. Dzięki temu możemy analizować, z jakich materiałów dostępnych w naszym serwisie korzystają nasi Czytelnicy, jakie są ich preferencje. Pozwala nam to udoskonalać portal. Jeżeli się na to nie zgadzasz, możesz w każdej chwili zmienić ustawienia swojej przeglądarki.Więcej informacji znajdziesz w naszej "Polityce prywatności"
