„Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP” t. 1 - red. T. Dubicki – recenzja i ocena

„Wywiad i kontrwywiad II RP” to praca zbiorowa pod redakcją Tadeusza Dubickiego. Składa się na nią 15 artykułów i króciutki wstęp, zbiór zaś można podzielić na kilka części.

Płaszcz i szpada

Pierwsza, to ogólne opracowania dotyczące wywiadu II Rzeczypospolitej, jego struktury i organizacji. Kolejna, to opis działalności wywiadowczej „Dwójki” na terenach, które najbardziej interesowały Polaków podczas dwudziestolecia, czyli Niemiec, Litwy i ZSRR. Z następnej części dowiedziemy się wiele o wybranych oficerach wywiadu II Rzeczpospolitej oraz ich misjach. Wiedza ta będzie pochodzić nie tylko z kilku artykułów; na końcu książki znajdujemy listę prawie dwustu oficerów wywiadu wraz z ich krótkimi notami biograficznymi. Znajdziemy też artykuły dotyczące polskiej policji politycznej lat dwudziestych, działalności wywiadu Niemiec weimarskich w Rzeczypospolitej czy powojennych losów oficerów Oddziału II.

Publikacja jest dopiero pierwszym tomem planowanej serii, z której każda pozycja składa się ze zbioru artykułów. Oznacza to, że nie dostajemy do ręki jednolitej publikacji, która odpowie nam na wszystkie możliwe pytania. Mimo to ilość odpowiedzi, informacji, faktów, danych i dat, jakie znajdziemy na jej stronach, jest imponująca. Ze stron kolejnych artykułów wyłania się obraz nie do końca spójny, ale fascynujący. Biorąc zaś pod uwagę, że jest to pierwsza tego typu publikacja, dotycząca „Dwójki”, i tak lepszy od wszystkiego czym dysponowaliśmy do tej pory. Warto też zaznaczyć, że dzięki kilku artykułom ogólnym (np. otwierający publikację artykuł Reginy Czarneckiej „Organizacja Oddziału II Sztabu Generalnego WP (Sztabu Głównego) i jego ekspozytur terenowych”) czytelnik będzie mógł uzyskać o wiele bardziej całościowy ogląd niż można by przypuszczać na pierwszy rzut oka.

Uwagę zwraca też dokładność i staranność artykułów oraz wysoki poziom dokładności przy wykorzystywaniu aparatu źródłowego. Każda informacja jest udokumentowana, zawsze wiemy, gdzie czytamy suche fakty wyciągnięte z dokumentów i akt, gdzie zaś opinie i wnioski autorów.

Niestety, pomimo wszystkich atrybutów, książka ma też jedną, poważną wadę. Otóż, ogromnie trudno się ją czyta. Niełatwo jest zagłębić się w lekturę – wymaga to dużej koncentracji i pewnej dozy samozaparcia, inaczej bowiem odłożymy opracowanie po kilku stronach. A rezygnacja z lektury to poważny błąd, biorąc pod uwagę, ile można się z niej dowiedzieć. Winę ponosi tu z jednej strony język, którym piszą kolejni autorzy, z drugiej zaś: stopień naładowania informacjami. Ogromnie trudno przyswoić je sobie bez wytężonego skupienia; no chyba, że ktoś potrafi w taki sposób czytać encyklopedię.

Wywiad technologiczny

Książka bez wątpienia nie została przeznaczona do czytania w środkach komunikacji miejskiej, lecz raczej do stania na półce. Wystarczy chwila nieuwagi, by cienkie, miękkie okładki powystrzępiały się a strony pozaginały. Dopóki jednak będzie stała obłożona na półce, nie zaś wędrowała po świecie w teczce lub plecaku, możemy z niej bez obaw korzystać. W zależności od koncepcji autorów poszczególnych opracowań zdarzają się też schematy lub tabele, nie jest ich jednak dużo, zaś ich jakość jest na ogół dobra. Czytelnika przywykłego do beletrystyki mogą zapewne znużyć zwarte bloki tekstu, ale trudno to nazwać wadą książki.

Raport końcowy

W mojej opinii „Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP” wart jest 0,7 kg złota, czyli dokładnie tyle, ile waży. Dla osoby zajmującej się historią tajnych służb jest to pozycja bezcenna; podobnie, dla zajmujących się relacjami polsko-niemieckimi, polską dyplomacją, życiem codziennym II Rzeczpospolitej czy historią wojskowości. Jej strony, choć trudne w lekturze, są kopalnią wiedzy. Gdyby nie wspomniana trudność, z czystym sumieniem książce wystawiłby najwyższą możliwą ocenę; niestety, za niemożność jej przeczytania zmuszony jestem odjąć jeden punkt. Nie zmienia to jednak faktu, że do zakupu i korzystania z tej publikacji gorąco zachęcam i mam nadzieję, że rychło ukażą się kolejne tomy.

Redakcja: Michał Przeperski

Korekta: Justyna Piątek