Za chleb i wolność... – konferencja naukowa

Brutalna pacyfikacja strajków na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku wstrząsnęła całym krajem. Dla mieszkańców Gdańska, Gdyni i Szczecina wciąż stanowi ona niezabliźnioną ranę. Jednak protesty wybuchały również w innych miastach. Z okazji 55. rocznicy tych tragicznych wydarzeń zapraszamy do udziału w konferencji naukowej poświęconej przebiegowi strajków grudniowych w głównych zakładach i mniejszych ośrodkach poza Wybrzeżem.

Pytania

Pytania się mnożą: Jak przebiegał proces samoorganizacji w zakładach? Jaki był odzew społeczny? Jaki charakter miały protesty w innych ośrodkach? Jakie postulaty wysuwano? Jak do strajków i przemian politycznych odnosili się przedstawiciele zakładów pracy i działacze PZPR?

Wśród szczegółowych zagadnień tematycznych znajdują się m. in. następujące kwestie: podwyżki cen i odzew społeczny, strajki na Wybrzeżu – nowe spojrzenie, reakcje na strajki w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie, przebieg protestów w innych miastach, zakładach pracy i uczelniach, portret zbiorowy strajkujących, władze partyjno-państwowe wobec strajków, postulaty formułowane przez załogi, reakcje na zmiany w KC PZPR, postawa Kościoła katolickiego, inwigilacja i działania aparatu bezpieczeństwa.

Drugiego dnia konferencji prof. Jerzy Eisler – historyk, nauczyciel akademicki, autor, współautor i redaktor niemal trzydziestu książek, członek Kolegium Historyczno-Programowego ECS, uczestnik konferencji i debat organizowanych w ECS – zostanie uhonorowany Odznaką Solidarności i Praw Człowieka ECS.

Zwieńczeniem konferencji będzie pokaz filmu dokumentalnego „100 dni” z 1981 roku w reżyserii Tomasza Pobóga-Malinowskiego, który nigdy nie doczekał się premiery.

Tytułowe „Sto dni” to trzy miesiące, które upłynęły od zakończenia strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina do odsłonięcia pomnika Poległych Stoczniowców 1970. Osią fabularną filmu są postępy budowy monumentu. Reżyser podążał z kamerą zarówno za organizującą się w związek zawodowy Solidarnością, jak i szukającymi społecznej legitymizacji przedstawicielami władzy. Portretował postaci pierwszoplanowe i osoby nieznane. Powstał eklektyczny obraz łączący różne wrażliwości, przekrojowy zapis dokumentalny gorącego okresu politycznego zwieńczony sekwencją poświęconą poszukiwaniom prawdy o wydarzeniach Grudnia 1970 i relacją z uroczystości odsłonięcia pomnika w Gdańsku.

Półkownik

Będzie to pierwszy od 1981 roku pokaz tego filmu, który nigdy nie doczekał się oficjalnej premiery. Trudności, jakie towarzyszyły wejściu na ekrany „Robotników ’80” (reż. A. Chodakowski, A. Zajączkowski, 1980) były także udziałem „Stu dni”, ale z innym, niestety, skutkiem. Producent filmu – rządowa agencja Interpress, zajmująca się m.in. promocją PRL za granicą – sabotowała wysiłki reżysera w doprowadzeniu do końca produkcji filmu. W tężejącym klimacie 1981 roku przedsiębiorstwo nie było zainteresowane przypominaniem słabości, jaką władza okazała w Sierpniu 1980. Tomasz Pobóg-Malinowski emigrował po wprowadzeniu stanu wojennego, zabierając nielegalnie kopię filmu. Osiadł w Londynie. Fragment „Stu dni” wyemitowała telewizja BBC, reżyser okazjonalnie pokazywał film w Wielkiej Brytanii i USA podczas wydarzeń charytatywnych na rzecz Solidarności.

Spuściznę PA „Interpress” – w tym ponad 200 wyprodukowanych przez agencję filmów dokumentalnych, promocyjnych i reportaży, w językach polskim i obcych – przechowuje w swoich zbiorach Narodowe Archiwum Cyfrowe w Warszawie.

Organizatorami konferencji są: Europejskie Centrum Solidarności, Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku, Instytut Dziedzictwa Solidarności, a także Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego oraz Centrum Aktywności Studenckiej i Doktoranckiej.