Centrum Pieniądza – nowoczesny sposób na szerzenie wiedzy ekonomicznej
Centrum Pieniądza (Źródło: archiwum NBP) Z badań wynika, że prawie połowa z nas ma braki w wiedzy ekonomicznej, co więcej – wydaje się nam ona zbyt skomplikowana i niezrozumiała. W podniesieniu poziomu świadomości ekonomicznej Polaków może pomóc stworzenie Centrum Pieniądza, które ma na celu przekazanie tej tematyki w atrakcyjny, jasny sposób. Odwiedzający będą mogli udać się w podróż po świecie ekonomii – znajdziemy tu informacje o dziejach pieniądza w różnych okresach – od antyku po nowoczesność, zetkniemy się z wybitnymi osobistościami związanymi z historią bankowości, poznamy mechanizmy działania gospodarki, a także dowiemy się, jak wyglądały dawniej i na czym polegają dziś zawody związane z tą branżą. Będziemy mieli szansę podnieść sztabę złota, zobaczyć milion złotych w banknotach, a nawet sprawdzić autentyczność naszych własnych papierowych pieniędzy. Wejdziemy wreszcie do Gabinetu Numizmatyka i przespacerujemy się Ulicą Bankową. Wszystko to za darmo – do Centrum Pieniądza wejdziemy bezpłatnie.
Misją Centrum Pieniądza NBP jest popularyzacja wiedzy ekonomicznej – mówi dyrektor placówki, Piotr C. Śliwowski. – Pomysłodawca i patron Centrum, prezes NBP Sławomir S. Skrzypek był gorącym orędownikiem edukacji ekonomicznej, wiedząc, że jest to najlepsza inwestycja w przyszłość. My dołożymy wszelkich starań, żeby ta inwestycja przyniosła zysk w postaci zwiększenia wiedzy ekonomicznej wśród Polaków.
Centrum Pieniądza, czyli odpowiedź na zapotrzebowania Polaków
Centrum Pieniądza nie jest zwykłą ekspozycją muzealną. Placówka stawia na bezpośredni kontakt odbiorców z tematem historii pieniądza, gospodarki i jej mechanizmów. Chce nadążać za duchem czasu – oprócz tradycyjnych eksponatów, numizmatów i tekstów informacyjnych oferuje odbiorcom ponad 250 aplikacji, które umożliwią dotarcie także do młodszych zwiedzających. Instytucja została stworzona właśnie z myślą o młodych ludziach i ich kształceniu ekonomicznym, twórcy podkreślają jednak, że przygotowano kilka poziomów zaawansowania. – Informacje na ekspozycji są podane w sposób syntetyczny, a narracja w czasie teraźniejszym dodaje dynamiki. Pracując nad warstwą tekstową, dbaliśmy o profilowanie informacji pod kątem różnych grup odbiorców – opowiada nasz rozmówca. – Niektórych interesuje pobieżne zgłębienie tematu, inni potrzebują więcej wiadomości – dla nich przygotowano dodatkowe treści zawarte w multimediach. Stworzyliśmy też poziom przeznaczony dla dzieci, które edukujemy poprzez zabawę. czyli m.in. atrakcyjne graficznie gry edukacyjne i quizy. Naszą grupą docelową jest młodzież szkolna, jednak myślę, że nawet doktoranci zajmujący się ekonomią znajdą u nas interesujące ich informacje.
Centrum Pieniądza, oprócz bogatej oferty multimedialnej, prezentuje również wiele eksponatów pozyskanych od osób i instytucji zewnętrznych oraz pochodzących z jego własnych zbiorów. Znajdą się wśród nich m.in. XIX-wieczne pióro, należące niegdyś do dyrektora Banku Polskiego, osobiste pamiątki premiera Władysława Grabskiego czy monety z różnych epok. W trakcie zwiedzania będzie można także zobaczyć tzw. monety katyńskie, które przetrwały katastrofę smoleńską z 2010 roku.
Centrum Pieniądza (Źródło: archiwum NBP) Niektóre z eksponatów prezentowano wcześniej na wystawach czasowych organizowanych przez warszawski oddział Narodowego Banku Polskiego, pokazywanych później w nieco zmienionej formie także w jego okręgowych wydziałach. Kolekcje te zostaną włączone do zbiorów przedstawianych w poszczególnych segmentach. Z wieloma okazami wiążą się niezwykłe historie, z którymi będą mogli zapoznać się goście placówki. Zwiedzający poznają chociażby dzieje polskiego złota, które w czasie II wojny światowej pracownicy Banku Centralnego ukrywali i przewozili poza granice kraju – często z narażeniem życia i zdrowia.
Jednym z celów placówki stanie się także przechowywanie, gromadzenie i konserwowanie bogatych zbiorów NBP, a także badanie i zdobywanie dokumentacji związanej z historią bankowości i pieniądza w Polsce. W posiadaniu instytucji znajduje się chociażby ok. 280 tys. numizmatów. Prawie tysiąca z nich zostanie umieszczonych w sali zwanej Gabinetem Numizmatyka, pozostałe będą w przyszłości prezentowane na wystawach czasowych.
Centrum Pieniądza NBP poświęcona jest również najnowsza moneta kolekcjonerska Narodowego Banku Polskiego:
Od starożytności po współczesność – historia pieniądza okiem placówki
Centrum Pieniądza (Źródło: archiwum NBP) Naszą misją jest popularyzacja wiedzy o historii pieniądza, o znaczeniu procesów ekonomicznych i banków centralnych – opowiada dyrektor placówki. – Centrum Pieniądza opiera się na interakcji pomiędzy zwiedzającymi a pieniądzem opisanym w trzech podstawowych kategoriach: jego historii, etyce, czyli sposobie posługiwania się nim na przestrzeni dziejów, i estetyce – pieniądz, poza pełnieniem swojej podstawowej funkcji, czyli narzędzia do płacenia, jest przecież bardzo często dziełem sztuki, a z pewnością rzemiosła artystycznego. Stał się również inspiracją dla wielu artystów.
Centrum Pieniądza składa się z szesnastu przestrzeni ekspozycyjnych, zwanych modułami. Podróż zaczyna się od przestrzeni nazwanej „Spotkanie z pieniądzem”. Znajduje się tam kaskada spadających pieniędzy, znikających przy próbie ich dotknięcia. Następnie przechodzimy do sali „Antyk–Średniowiecze–Nowożytność”. Odwiedzający dowiedzą się tu wszystkiego o narodzinach i początkowych formach pieniądza, a także kształtowaniu pierwszej gospodarki. Zobaczą tam także oficjalny symbol Centrum Pieniądza – Drzewo Wiedzy, stanowiące punkt centralny sali. Będzie ono miejscem, na którym wyświetlone zostaną sentencje związane z pieniądzem. Drzewo Wiedzy pojawi się również na monecie kolekcjonerskiej, emitowanej 18 kwietnia przez Narodowy Bank Polski. Oprócz niego przestrzeń zapełniono także multimedialnymi studniami wiedzy, kształtem przypominającymi kolumny, w których wyświetlane zostaną animacje opowiadające o historii pieniądza.
W kolejnej sali, nazwanej „Systemami Pieniężnymi”, dowiemy się, jak doszło do powstania banknotów, a także dlaczego odeszło się od użycia kruszców. Dowiemy się tego m.in. dzięki miedzianej, dwudziestokilogramowej szwedzkiej monecie płytowej, pokazującej, jak niewygodne stało się korzystanie z poprzedniej waluty.
Następnie trafimy na „Ulicę Bankową”, przedstawiającą świat finansjery XIX wieku. Utrzymana w charakterze architektury tego okresu przestrzeń ukazuje lata kryzysów i zaborów aż do czasów przedwojennych. W tym module znajdują się witryny sklepów i banków, w których umieszczono eksponaty, a także fontanna – gra multimedialna dla dzieci, umożliwiająca zadawanie pytań wirtualnemu bankierowi – Leopoldowi Stanisławowi Kronenbergowi. Twórca Banku Handlowego i Szkoły Handlowej w Warszawie opowiada w niej o swoim życiu i swojej działalności. Na końcu Ulicy Bankowej dochodzimy do sali Banku Centralnego, opisującej jego historię. Poznamy tam złożone dzieje instytucji, począwszy od I wojny światowej aż do współczesności, znajdziemy też pierwsze polskie papierowe pieniądze i dokumenty, w których pojawiła się idea powstania Banku Centralnego w Polsce. Zapoznamy się także z sylwetkami pomysłodawców tej instytucji – księcia Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, twórcy Banku Polskiego, a także premiera Władysława Grabskiego, symbolu pierwszego polskiego banku.
Na tym poziomie zapoznamy się także z modułem „Wojny i PRL – Transformacja”, opisującym funkcjonowanie gospodarki w tych okresach, a także „Gabinetem Numizmatyka”, który przekazuje atmosferę gabinetu kolekcjonera monet z XIX wieku i opowiada o jego pracy. W tym module znajduje się też największa kolekcja polskich numizmatów.
Kolejną przestrzenią, która z pewnością przyciągnie uwagę odbiorców, jest sala „Laboratorium Autentyczności”. Dowiemy się tam wszystkiego na temat współczesnych zabezpieczeń na banknotach, obejrzymy kolekcję egzemplarzy z całego świata, a nawet sprawdzimy autentyczność własnego papierowego pieniądza. Na tym samym poziomie znajduje się „Skarbiec”, w którym będziemy mogli podnieść prawdziwą sztabę złota, a także dowiedzieć się o roli tego miejsca, bezpieczeństwie i przewożeniu pieniędzy, a także pracy konwojenta. Na zwiedzających duże wrażenie mogą zrobić ogromne pancerne drzwi skarbcowe, a także gablota z milionem złotych w banknotach.
Centrum Pieniądza (Źródło: archiwum NBP) Osoby odwiedzające placówkę będą mogły także zapoznać się z działaniem rynków giełdowych. W module „Giełda i Rynki Finansowe”, przypominającym wnętrze budynku giełdy, można zadać pytania jej pracownikowi, a także poznać jej historię. Kolejna przestrzeń, „Nowoczesne Systemy Pieniężne”, umożliwi nam zdobycie wiedzy na temat funkcjonowania i budowy bankomatu, a także przepływu pieniądza. W „Uniach Walutowych i Gospodarczych” zapoznamy się z historią wszystkich unii gospodarczych i walutowych, które powstawały na świecie. W sali „Produkcja i Twórca Pieniądza” zaprezentowano natomiast proces tworzenia pieniądza – od samego projektu, poprzez wykonanie, aż po akceptację. Ostatnim modułem jest „Pieniądz w sztuce”, który pokazuje, w jaki sposób na przestrzeni dziejów artyści interpretowali temat pieniądza.
Ekspozycja muzealna jest trochę jak teatr – to granie atmosferą, dźwiękiem – mówi Piotr C. Śliwowski. – Nasza rola polega na zafascynowaniu odbiorców światem pieniądza. Wizyta w takiej placówce staje się wyprawą w krainę historii, nauki, wyobraźni.
Na zwiedzających czekają jednak tematyczne ścieżki zwiedzania, przewodniki, a także animatorzy, będący do dyspozycji zwiedzających – to wszystko ma ułatwić poruszanie się po placówce.
Centrum Pieniądza NBP poświęcona jest również najnowsza moneta kolekcjonerska Narodowego Banku Polskiego:
Centrum Pieniądza (Źródło: archiwum NBP) Jak powstawało Centrum Pieniądza?
Jak powstała idea utworzenia Centrum Pieniądza? Pomysł projektu wyszedł od byłego prezesa Narodowego Banku Polskiego Sławomira Skrzypka, który w 2010 roku zginął w katastrofie smoleńskiej. Już w 2008 roku wskazywał na potrzebę stworzenia miejsca, mającego na celu szerzenie wiedzy o ekonomii i historii bankowości, a także ekspozycję zbiorów Narodowego Banku Polskiego. Polsce brakowało dotąd instytucji opowiadającej o historii rodzimej bankowości centralnej, wzorującej się na podobnych muzeach z zagranicy. Początkowo zastanawiano się nad stworzeniem tradycyjnego muzeum pieniądza, jednak po konsultacji z ekspertami uznano, że znacznie lepszą rolę w społeczeństwie odegra nowoczesna placówka edukacyjno-ekspozycyjna. – Pomysłodawca placówki chciał stworzyć miejsce, które wychodziłoby poza klasyczny model muzealnictwa. Na wystawie znajdują się oczywiście tradycyjne eksponaty, jednak zawiera ona także komponent multimedialny, interaktywny – opowiada dyrektor placówki.
Twórcy instytucji opierali się na najlepszych zagranicznych i krajowych wzorcach, a także czerpali wiedzę od ekspertów i organizacji o podobnym charakterze. Zadbali o to, by była ona przestrzenią atrakcyjną dla młodych ludzi. Wśród ekspertów, organizacji i instytucji zajmujących się podobną tematyką, pomagających w tworzeniu placówki, znaleźli się m.in. Zbigniew Nesterowicz z Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego, prof. Leszek Mądzik, dr Cecylia Leszczyńska, Małopolski Instytut Kultury, Muzeum Historii Żydów Polskich i New York Stock Exchange. – Twórcy korzystali z doświadczeń innych muzeów, ale koncepcja Centrum jest w pełni autorska. Osoby, które odwiedzały inne światowe muzea, na pewno będą zaskoczone tym, co tutaj zobaczą – podkreśla nasz rozmówca.
Początek realizacji projektu miał miejsce w 2009 roku – zaczęto wtedy pracować nad scenariuszem ekspozycji. Według pierwotnych założeń placówka miała nosić nazwę Centrum Promocji i Edukacji Ekonomicznej NBP. W 2010 roku postanowiono ją zmienić, a rok później instytucji nadano imię tragicznie zmarłego prezesa – od tamtej pory jej oficjalną nazwą stało się Centrum Pieniądza NBP im. Sławomira Skrzypka. W tym samym roku ogłoszono konkurs na opracowanie koncepcji ekspozycji placówki – wygrała go polska firma KiPP Projekt. Siedzibą instytucji miały stać się dawne budynki po Polskiej Akademii Nauk, w których mieścił się wcześniej Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN.
Uroczyste otwarcie placówki odbędzie się 20 kwietnia 2016 roku. Honorowym gościem będzie pani Dorota Skrzypek, żona śp. prezesa NBP Sławomira Skrzypka. Oficjalne otwarcie placówki dla szerokiej publiczności nastąpi 14 maja w czasie Nocy Muzeów.
Centrum Pieniądza chce wyznaczać najwyższe standardy
Na pytanie o to, jakie plany i oczekiwania na przyszłość mają twórcy Centrum Pieniądza, Piotr C. Śliwowski odpowiada, że zależy im na stworzeniu instytucji prowadzącej szeroko pojętą działalność edukacyjną. – Ekspozycja to główny, ale nie jedyny element naszej aktywności – twierdzi dyrektor muzeum. – Planujemy organizację wystaw czasowych, konferencji, sympozjów, działalność wydawniczą i wielu innych projektów. Oczekujemy, że będziemy wiodącą placówką tego typu w Polsce. Chcemy wyznaczać nowe szlaki i standardy, ponieważ Centrum Pieniądza na pewno stanowi absolutnie nową jakość w naszym kraju.
Centrum Pieniądza (Źródło: archiwum NBP) Centrum Pieniądza, obejmujące 2000 m2 powierzchni, zostało przystosowane także do potrzeb osób niepełnosprawnych. Zastosowano nowoczesne rozwiązania, które pozwolą na bezproblemowe poruszanie się po terenie placówki. Stworzono także specjalnie udogodnienie dla osób niewidomych – udostępniono tam ścieżkę, umożliwiającą poznawanie treści przekazywanych przez instytucję za pomocą dotyku, a także program edukacyjny w wersji dźwiękowej. Dla osób niesłyszących również przygotowano specjalistyczne rozwiązania – grupy zorganizowane oprowadzał będzie tłumacz języka migowego, zorganizowano także systemy FM i audioprzewodniki dla słabo słyszących gości placówki. – Jesteśmy po pierwszych próbach przeprowadzonych przez Stowarzyszenie Integracja – opowiada Piotr C. Śliwowski. – Ich działanie polega na ocenie wprowadzonych przez nas rozwiązań, a także na rekomendacji potrzebnych zmian. Nie wyobrażam sobie, żeby w naszej placówce istniała jakakolwiek bariera dla osób niepełnosprawnych, staramy się je wyeliminować.
Centrum Pieniądza będzie mieścić się przy siedzibie Narodowego Banku Polskiego przy ulicy Świętokrzyskiej 11/21 w Warszawie. Więcej informacji o tworzeniu placówki i historii polskiej bankowości centralnej można znaleźć w magazynie „Bankoteka”, wydawanym przez Narodowy Bank Polski.
